Δεν έκρυβε τη χαρά της η Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων, Όλγα Βάσση, κάνοντας γνωστή από το Ράδιο "Α" την είδηση ότι μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης το όραμά τους για την δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου στην Λέτσαινα, με επίκεντρο την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ισιδώρου.
Το συγκεκριμένο έργο εντάσσεται στην τριάδα των έργων (το δεύτερο είναι ο Ανάβατος και το τρίτο η μελέτη για τον Πύργο στο Πυργί) για τα οποία ο Αντιπεριφερειάρχης, Θ.Βαλσαμίδης, ζητά να υποβληθούν τεχνικά δελτία για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν.
Η μελέτη για την ανάδειξη της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αγίου Ισιδώρου και την αναδόμηση του Ναού του Αγίου Ισιδώρου στην Λέτσαινα, έγινε – όπως είπε η κα Βάσση- πριν από 3 χρόνια. Η εκπόνησή της πραγματοποιήθηκε με την καθοριστική συμβολή της Μητρόπολης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών και του ίδιου του Σεβασμιώτατου ο οποίος παρενέβη για να βρεθεί ο δωρητής.
«Η μελέτη έγινε, και εγκρίθηκε εδώ και δύο χρόνια από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Εμείς κυνηγήσαμε διάφορα προγράμματα και τελικά υπήρξε αυτή η εξέλιξη από την Περιφέρεια», είπε.
«Θα αλλάξει η περιοχή, θα γίνει ένα ωραιότατο αρχαιολογικό πάρκο», συνέχισε η κα Βάση και εξήγησε ότι «θα αναδομηθεί ο υφιστάμενος ναός (αυτό που σήμερα είναι με την τσιμέντινη πλάκα σαν αντιαεροπορικό καταφύγιο) και γύρω - τριγύρω θα κάνουμε ανασκαφή για να ανακαλύψουμε όλες τις παλαιοχριστιανικές βασιλικές – εννοώ τις φάσεις- , διότι ο Άγιος Ισίδωρος ήταν ένα πάρα πολύ σημαντικό προσκύνημα και με τα χρόνια ξεχάστηκε και περιέπεσε στην κατάσταση που βλέπουμε σήμερα. Εμείς θέλουμε να ξαναβρεί ο χώρος την λάμψη του.»
Για το σύνολο των παρεμβάσεων η Εφορία Αρχαιοτήτων διεκδικεί 1 εκατομμύριο ευρώ.
Η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ισιδώρου, στη συνοικία Λέτσαινα, βόρεια της πόλης της Χίου, κτίστηκε στα μέσα του 5ου αι. μ.Χ., επί προγενεστέρου ρωμαϊκού κτίσματος.
Σύμφωνα με ανασκαφές της 3ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, έχουν διαπιστωθεί 5 επάλληλες οικοδομικές φάσεις στο χρόνο της: στην α΄ φάση ο ναός κατασκευάσθηκε ως τρίκλιτη βασιλική με πεταλόσχημη κόγχη, ενώ στην β΄ φάση ήταν επίσης τρίκλιτη βασιλική, μα ημικυκλική κόγχη.
Στην γ΄ φάση που χρονολογείται στα μέσα του 6ου αι. η βασιλική διευρύνθηκε και απέκτησε μεγάλες διαστάσεις. Στην δ΄ φάση ο ναός έγινε σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, ο οποίος καταστράφηκε από σεισμό το 1389. Στην τελευταία φάση προστέθηκε στο μέσον του βορείου τοίχου μιναρές. Τέλος, ο καταστρεπτικός σεισμός του 1881 μετέβαλε το ναό σε ερείπια.
Τμήμα των λειψάνων της παλαιοχριστιανικής βασιλικής καλύπτεται σήμερα από μεταγενέστερο, σχετικά μικρό ναό, ο οποίος φέρει χαμηλή οριζόντια τσιμεντένια οροφή. Διασώζονται ψηφιδωτά δάπεδα τριών οικοδομικών φάσεων (από τα μέσα του 5ου αι. έως τα μέσα του 6ου αι.) με γεωμετρικά μοτίβα, καθώς και πολλά γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη.
Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει υπόγεια θολωτή κρύπτη όπου άλλοτε φυλάσσονταν τα λείψανα του Αγ. Ισιδώρου και της Αγ. Μυρόπης που μαρτύρησαν στην Χίο κατά την πρώτη χριστιανική περίοδο. Η πρώτη ανασκαφική έρευνα στο χώρο ξεκίνησε από τον Γ. Σωτηρίου το 1918 και συνεχίστηκε από τον Α. Ορλάνδο το 1928. Το καλοκαίρι του 1981 και 1982 πραγματοποιήθηκε νέα ανασκαφική έρευνα από την 3η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
