«Το έθνος πρέπει να μάθει να εννοεί εθνικό ότι είναι αληθές».
Τη φράση του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού θύμισε σήμερα ο Φιλόλογος, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Νίκος Κ. Χαβιάρας, που πραγματοποίησε μια ομιλία πέραν των καθιερωμένων στην εκδήλωση τιμής στο Μνημείο των Σφαγών, που διοργάνωσε η Αρμόδια Επιτροπή του Δήμου Χίου, με ψυχή τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Παύλου Καλογεράκη.
Και λέμε πέραν των καθιερωμένων, γιατί εκτός των ιστορικών γεγονότων, που είθισται να παρουσιάζονται, ο Καθηγητής για όσους άκουσαν τι είπε, τα ηχητικά ήταν για… γερά αυτιά, τιμώντας το λειτούργημα του, ας μου επιτραπεί να γράψω και το… επώνυμο του και τη σχέση του με τα γράμματα, τόλμησε για πρώτη φορά, εγώ δημόσια δεν το έχω ακούσει ξανά, να μιλήσει για ευθύνες του Λυκούργου Λογοθέτη και του Αντώνη Μπουρνιά για τις Σφαγές του 1822.
Για να ειπωθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται τόλμη και γνώση. Βεβαίως σε έναν «πανηγυρικό» δεν μπορεί να γίνει ιστορική ανάλυση, αλλά ο Νίκος Χαβιάρας τόλμησε να ανοίξει την συζήτηση και των δικών μας ευθυνών στις Σφαγές, αναφερόμενος σε δύο ιστορικά πρόσωπα, πρωταγωνιστές της συγκεκριμένης περιόδου.
Αφού λοιπόν έγινε αυτό το τολμηρό, χαρακτηρίζοντας το ως θετικό, ας μου επιτραπεί να συμμετάσχω στον προβληματισμό με την δημοσιογραφική και μόνο ιδιότητα, χωρίς να μπαίνω ούτε σε Φιλολογικά ούτε σε ιστορικά χωράφια.
Πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι στο εξής: Aνεξαρτήτως ελληνικών ευθυνών η θηριωδία των Οθωμανών δεν ξεπλένεται με τίποτα. Οι Λογοθέτης και Μπουρνιάς ενήργησαν αυτόβουλα και πέραν των κεντρικών εντολών. Ο δεύτερος ξεσήκωσε ειδικά τους πένητες της Βόρειας Χίου, που ακόμα και για να μπούν στην πόλη πλήρωναν… διόδια, ακόμα το συγκεκριμένο σημείο μεταξύ Καρραδείου και Λέτσαινας λέγεται Φόρος, ο πρώτος πείστηκε να κάνει… εξαγωγή της Επανάστασης από τη Σάμο στη Χίο.
Το τι ακολούθησε είναι γνωστό και σίγουρα οι προσωπικότητες παίζουν ρόλο στην ιστορία, αλλά ας πούμε αν δεν υπήρχε υποκειμενική βάση, θα μπορούσαν οι δύο αυτοί οι ηγέτες να εμπνεύσουν και να εξεγείρουν;
Μετά, πρέπει να προσπαθήσουμε να μπούμε στο κλίμα της περιόδου; Σε μια Επανάσταση τι περιμένουμε, κεντρικές κατευθύνσεις και διοικήσεις;
Και επειδή γίνεται αναφορά στο κλίμα και επειδή δεν υπάρχουν οι πρωταγωνιστές τουλάχιστον, να τους πάρουμε… συνέντευξη, πρέπει να τους ερμηνεύσουμε μέσα από τα λόγια τους.
Θέτω ως προβληματισμό και μόνο τη ρήση, το «Δόγμα» ας το πούμε έτσι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. «Φωτιά και τσεκούρι…» Που όμως στους εχθρούς; Όχι. Στους προδότες; Όχι. Στους δειλούς, τους διστακτικούς, τους φοβισμένους; Όχι.
Η ολοκληρωμένη φράση ήταν «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».
Άρα, συνεχίζω τον προβληματισμό. Την ώρα του εθνικού ξεσηκωμού, την ώρα που η φρόνιμη Χιακή Δημογεροντία απαντούσε τον Απρίλιο του 1821, ένα χρόνο πριν τις Σφαγές, στον Τομπάζη, που ήρθε στο νησί να καλέσει σε ξεσηκωμό και πήρε την απάντηση να δώσουμε οι Χιώτες… οικονομική ενίσχυση, τι μας θεώρησαν άραγε οι άλλοι συνέλληνες; Φρόνιμους ή κάτι άλλο;
Συνεπώς από την μια η… φρονιμάδα, από την άλλη η… τρέλα, ήρθαν οι Σφαγές ενώ θα παραμένει τουλάχιστον σε μένα, το ερώτημα, μετά ταύτα, αν η Χίος των προνομίων θα την γλύτωνε τελικά, ανεξαρτήτως των… αντισυμβατικών ενεργειών του Λογοθέτη και του Μπουρνιά.
Ο ίδιος προβληματισμός μπαίνει και 100 χρόνια μετά. Δηλαδή, οι Τούρκοι θα μας πέταγαν από την Μικρασία ανεξαρτήτως Μικρασιατικής εκστρατείας στη Σμύρνη και των αναμφισβήτητων λαθών μας εκεί; Εγώ θεωρώ πως ναι.
Έτσι λοιπόν νομίζω, πως ανεξαρτήτως αφορμής, που σίγουρα την έδωσαν οι επαναστατημένοι Χίοι, τις Σφαγές δεν τις γλυτώναμε. Κάποιος θα πλήρωνε την νύφη της Επανάστασης. Αν δεν είμαστε εμείς θα ήταν ο επόμενος… μαλθακότερος.
Υ.Γ.: Aν και οι υπόλοιποι έλληνες είχαν την φρονιμάδα των προυχόντων της Χίου, που τελικά δεν γλύτωσαν το μαχαίρι και έγιναν εθνομάρτυρες, εγώ θα υπέγραφα τώρα ως… Μεχμέτ.
