Αισώπου μύθοι μέρος 35ο

351. Κλέπται καὶ ἀλεκτρυών

   Κλέπται εἴς τινα οἰκίαν εἰσελθόντες οὐδὲν μὲν ἄλλο εὗρον, μόνον δὲ ἀλεκτρυόνα, καὶ τοῦτον λαβόντες ἀπηλλάγησαν. Ὁ δὲ μέλλων ὑπ’ αὐτῶν θύεσθαι ἐδέετο ὅπως αὐτὸν ἀπολύσωσι, λέγων χρήσιμον ἑαυτὸν τοῖς ἀνθρώποις εἶναι νύκτωρ αὐτοὺς ἐπὶ τὰ ἔργα ἐγείροντα. Οἱ δὲ ὑποτυχόντες ἔφασαν· «Ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦτό σε μᾶλλον θύομεν· ἐκείνους γὰρ ἐγείρων ἡμᾶς οὐκ ἐᾷς κλέπτειν».

   Ὁ λόγος δηλοῖ ὅτι ταῦτα μάλιστα τοῖς πονηροῖς ἠναντίωται ἅτινα τῶν χρηστῶν ἐστιν εὐεργετήματα.

   [Κάτι κλέφτες έκαμαν διάρρηξη σε κάποιο σπίτι. Εκεί μέσα τίποτ’ άλλο δε βρήκαν παρά έναν πετεινό. Τον άρπαξαν κι έφυγαν.

   Όταν ήταν έτοιμοι να τον σφάξουν, ο πετεινός άρχισε τα παρακάλια: «αφήστε με να ζήσω! Είμαι χρήσιμος στους ανθρώπους: τους ξυπνώ μέσα στη νύχτα για να πηγαίνουν στις δουλειές τους!».

   Όμως οι λωποδύτες τού απάντησαν: «γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο θα σε σφάξουμε: με το να ξυπνάς τον υπόλοιπο κόσμο, εμποδίζεις εμάς να κάνουμε τις κλεψιές μας!».

   Δίδαγμα: όσα πράγματα θεωρούνται οφέλη και ευεργεσίες για τους σωστούς και ηθικούς ανθρώπους, αυτά ακριβώς καταπολεμούν τούς κακούργους.

   Παροιμίες: «Το καλό για τους καλούς κακό για τους κακούς» (Χίος). «Δεν αρέσεις, άμα χαλάς την πιάτσα[1]!» (Χίος). «Κάφτει το ορμάνιν[2], αν αγκριστεί[3] ο λαός[4]» (Κύπρος)].

 

352. Κίχλα

 

   Ἔν τινι μυρσινῶνι κίχλα ἐνέμετο· διὰ δὲ τὴν γλυκύτητα τοῦ καρποῦ οὐκ ἀφίστατο. Ἰξευτὴς δὲ παρατηρησάμενος ἐμφιλοχωροῦσαν[5] ἰξεύσας συνέλαβε. Καὶ δὴ μέλλουσα ἀναιρεῖσθαι ἔφη· «Δειλαία εἰμί, ἥτις διὰ τροφῆς γλυκύτητα σωτηρίας στερίσκομαι».

   Ὁ λόγος πρὸς ἄνδρα ἄσωτον δι’ ἡδυπάθειαν ἀπολωλότα εὔκαιρός ἐστιν.

   [Μια τσίχλα βοσκούσε σε κάποια συστάδα από μυρτιές, δηλαδή σ’ έναν μυρσινώνα. Οι καρποί τούς οποίους έτρωγε ήταν τόσο γλυκοί που δεν της έκανε καρδιά να φύγει από ’κεί.

   Ένας πουλολόγος την παρατήρησε που δεν έλεγε να ξεκολλήσει από ’κείνο το μέρος και την έπιασε με ξόβεργες.

   Βλέποντας το θάνατο κοντά της η τσίχλα είπε: «το κεφάλι μου τα φταίει: για λίγη νόστιμη τροφή χάνω την ίδια τη ζωή μου!».

   Ο μύθος ταιριάζει για άνθρωπο κοιλιόδουλο και φαγά.

   Παροιμίες: «Έ βάλλει χαλινάρι στην κοιλιά dου» (Βουνός). «Ήφαγεν το κεφάλιν dου αφ’ την γούλαν dου» (Βουνός). «Αλί σ’ εκείνην την κοιλιάν πόχει κακόν αφέντη./Η κοιλιά ’ναι κάραβος κι όπου της ερίζεται, είναι μέγας γάδαρος» (Αμοργός). (Βλέπε και το μύθο Περιστερὰ διψῶσα)].  

 

 

353. Κιθαρῳδός

 

   Κιθαρῳδὸς ἀφυὴς ἐν κεκονιαμένῳ οἴκῳ συνεχῶς ᾄδων, ἀντηχούσης αὐτῷ τῆς φωνῆς, ἐνόμισεν αὑτὸν εὔφωνον σφόδρα εἶναι. Καὶ δὴ ἐπαρθεὶς ἐπὶ τούτῳ ἔγνω δεῖν καὶ εἰς θέατρον εἰσελθεῖν. Ἀφικόμενος δὲ ἐπὶ σκηνήν καὶ πάνυ κακῶς ᾄδων λίθοις βαλλόμενος ἐξηλάθη.

   Οὕτως καὶ τῶν ῥητόρων ἔνιοι ἐν σχολαῖς εἶναί τινες δοκοῦντες, ὅταν ἐπὶ τὰς πολιτείας ἀφίκωνται, οὐδενὸς ἄξιοι εὑρίσκονται.

   [Κάποιος κιθαρωδός (μουσικός που έπαιζε κιθάρα και μαζί τραγουδούσε) ήταν ατζαμής και τραγουδούσε εντελώς φάλτσα. Όμως, επειδή τραγουδούσε μέσα σ’ ένα κλειστό και σοβαντισμένο δωμάτιο, κι επειδή μέσα εκεί έκανε αντίλαλο η φωνή του, αυτός άρχισε να πιστεύει πως διέθετε εξαιρετικά μελωδική φωνή.

   Έτσι λοιπόν το πήρε απάνω του, κι αποφάσισε να εμφανιστεί καί σε ανοιχτό θέατρο ώστε να κάμει επίδειξη στους ακροατές.

   Παρουσιάστηκε λοιπόν για να δώσει παράσταση. Όμως τραγουδούσε τόσο οικτρά που οι ακροατές τόν άρχισαν στις πέτρες, και τον πέταξαν έξω απ’ το θέατρο κακήν κακώς.

   Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με κάποιους ρήτορες: ενώ λαμβάνουν καλή θεωρητική κατάρτιση μέσα στις σχολές τους και νομίζουν πως είναι σπουδαίοι, όταν έρχεται η ώρα να δοκιμαστούν στην πολιτική πράξη και να μιλήσουν στον δημόσιο χώρο, τότε αποδεικνύεται πως δεν αξίζουν πεντάρα.

   Παροιμίες: «Άλλο η θεωρία κι άλλο η πράξη» (Χίος). «Δημάδης, ῥήτωρ τις 'Αθηναῖος, ἐρωτηθείς τίς γεγόνοι διδάσκαλος αὐτοῦ ἀπεκρίνατο ὅτι τὸ ᾿Αθήνησι βῆμα, ἐμφαίνων ὅτι ἡ διὰ πραγμάτων ἐμπειρία κρείττων πάσης σοφιστικῆς διδασκαλίας ἐστίν» (Στοβαίου Ανθολόγιον, ΚΘ΄, 91). Ιταλικές:  «Piu vala prattica, della grammatica (Περισσότερο η πρακτική παρά η θεωρία)./Altro e la grammatica et altro la practica» (Άλλο η θεωρία άλλο η πράξη)].

 

 

354. Κηπωρὸς καὶ κύων

 

   Κηπωροῦ κύων εἰς φρέαρ κατέπεσεν. Ὁ δὲ κηπωρὸς βουλόμενος αὐτὸν ἐκεῖθεν ἀνενεγκεῖν, κατῆλθε καὶ αὐτὸς εἰς τὸ φρέαρ. Οἰηθεὶς δ’ ὁ κύων ὡς κατωτέρω μᾶλλον αὐτὸν παραγέγονε καταδῦσαι, τὸν κηπωρὸν στραφεὶς ἔδακεν. Ὁ δὲ μετ’ ὀδύνης ἐπανιών· «Δίκαια, φησί, πέπονθα· τί δήποτε γὰρ τὸν αὐτόχειρα σῶσαι ἐσπούδασα;».

   Ὁ μῦθος πρὸς ἀδίκους καὶ ἀχαρίστους.

   [Ο σκύλος ενός κηπουρού έπεσε μέσα σ’ ένα πηγάδι. Ο κηπουρός, για να βγάλει το σκύλο έξω, κατέβηκε ο ίδιος στο πηγάδι. Ο σκύλος όμως νόμισε πως ο διασώστης του πήγε με σκοπό να τον βουλιάξει ακόμα πιο βαθιά. Κι έτσι ο σκύλος έριξε μια δαγκωματιά στον κηπουρό.

   Τότε εκείνος είπε: «καλά να πάθω! Τι ήθελα εγώ να σε βγάλω απ’ το πηγάδι! Μόνος σου έπεσες, μόνος σου ας έβγαινες!».

   Ο μύθος απευθύνεται σε αγνώμονες και αχάριστους.

   Παροιμίες: «Ο αχάριστος εσ σαν τογ γάδαρον, αντάμ πιει νερόν κλωτσά την σίκλαν του» (Κύπρος). «Ἐπιλανθάνονται πάντες οἱ παθόντες εὖ (Όλ’ οι ευεργετημένοι παθαίνουν αμνησία) (Μένανδρος 170)./Μετὰ τὴν δόσιν τάχιστα γηράσκει χάρις» (Ύστερα από τη γενναιόδωρη προσφορά σου, πάρα πολύ σύντομα σβήνεται το καλό που έκαμες) (Μένανδρος 347). (Βλέπε και τους μύθους Τράγος καί ἄμπελος και Ποιμήν καί πρόβατα)].

 

355. Κηπωρὸς ἀρδεύων λάχανα

 

   Κηπωρῷ τις ἐπιστὰς ἀρδεύοντι τὰ λάχανα ἐπυνθάνετο αὐτοῦ τὴν αἰτίαν δι’ ἣν τὰ μὲν ἄγρια τῶν λαχάνων εὐθαλῆ τέ ἐστι καὶ στερεά, τὰ δὲ ἥμερα λεπτὰ καὶ μεμαρασμένα. Κἀκεῖνος ἔφη· «Ἡ γῆ τῶν μὲν μήτηρ ἐστί, τῶν δὲ μητρυιά».

   Οὕτω καὶ τῶν παίδων οὐχ ὁμοίως τρέφονται οἱ ὑπὸ μητρυιᾶς τρεφόμενοι τοῖς μητέρας ἔχουσιν.

   [Κάποιος βρέθηκε δίπλα σε κάποιον κηπουρό που πότιζε τα λάχανά του. Τον ρώτησε για ποιον λόγο τ’ άγρια λαχανικά είναι πάντα ακμαία και γερά, ενώ τα καλλιεργημένα παραμένουν αδύναμα και μαραμένα.

   Ο κηπουρός απάντησε: «τ’ άγρια έχουν τη γη ως μάννα, ενώ τα ήμερα την έχουν ως μητριά».

   Έτσι συμβαίνει και με τα παιδιά: δεν ανατρέφονται με τον ίδιο τρόπο όσοι μεγαλώνουν κάτω από μητριές κι όσοι έχουν τις φυσικές τους μανάδες.

   Παροιμίες: «Κάλλιο μάνα φτωχειά παρά πλούσια μητριά»[6] (Χίος). «Μάνα τα μάνε ντ’ ουρανό./Οι ξυλιές τση μάνας είναι γλυκές’ (Νάξος). «Ας με βαστά η μάνα μου, κι ας με βαστά κι άσκημα» (Νάξος). «Όσες κουρούνες γαλανές τόσες και καλομητριές» (Κρήτη). «Όσες πράσινες φοράδες, τόσες καλοπεθεράδες, κι όσες κουρούνες γαλανές, τόσες μητρυγές καλές» (Κρήτη). «Ας με κρατεί η μανούλα μου, κι ας με κρατεί στ’ αγκάθια» (Σαρακατσάνων). Ποντιακή: «Η μάνα εν αγέννετος και μίαν γεννισκάται». «Δεινότερον οὐδὲν ἄλλο μητρυιᾶς κακόν» (Τίποτε σκληρότερο απ’ τη μητριά) (Μένανδρος 127)].

 

 

356. Κάστωρ

 

   Κάστωρ ἐστὶ ζῷον τετράπουν ἐν λίμνῃ νεμόμενον. Τούτου λέγεται τὰ αἰδοῖα εἴς τινας θεραπείας χρήσιμα εἶναι. Καὶ δή, εἴ ποτέ τις αὐτὸν θεασάμενος διώκει ἐκτέμνειν βουλόμενος, εἰδὼς οὗ χάριν διώκεται, μέχρι μέν τινος φεύγει τῇ τῶν ποδῶν ταχύτητι συγχρώμενος, πρὸς τὸ ὁλόκληρον ἑαυτὸν διαφυλάξαι· ἐπειδὰν δὲ περικατάληπτος γένηται, ἀποκόπτων τὰ ἑαυτοῦ αἰδοῖα ῥίπτει καὶ οὕτως τῆς σωτηρίας τυγχάνει.

   Οὕτω καὶ τῶν ἀνθρώπων φρόνιμοί εἰσιν ὅσοι διὰ χρήματα ἐπιβουλευόμενοι ἐκεῖνα ὑπερορῶσιν ὑπὲρ τοῦ τῇ σωτηρίᾳ μὴ κινδυνεύειν.

   [Ο κάστορας είναι ζώο τετράποδο που ζει στις λίμνες. Λέγεται πως τα γεννητικά του όργανα είναι χρήσιμα για κάποιες θεραπείες. Έτσι, αν καμμιά φορά κανείς τον δει και τον κυνηγήσει, ο κάστορας αντιλαμβάνεται για ποιον σκοπό γυρεύουν να τον συλλάβουν. Τρέχει λοιπόν μ’ όλη την ταχύτητα τών ποδιών του προκειμένου να διαφυλάξει τη σωματική του ακεραιότητα.

   Τώρα, αν τύχει να τον προφτάσουν και τον περικυκλώσουν, κόβει ο ίδιος τα γεννητικά του όργανα και τ’ αφήνει στους διώκτες του. Και μ’ αυτό το τέχνασμα καταφέρνει και σώζεται.

   Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους ανθρώπους: οι γνωστικοί, προκειμένου να σωθούν οι ίδιοι, δε λογαριάζουν καθόλου τα χρήματα.

   Παροιμίες: «Κάλλιον το κακόν στο μάλιν αλλ’ όχι στο κεφάλιν» (Χίος). «Κάλλιο στο μαλλί σου παρά στην κεφαλήν σου» (Καρδάμυλα). «Παρά στα παιδκιά μας κάλλιοσ στα μαλλιά μας» (Κύπρος). (Βλέπε και το μύθο Βουκόλος καί λέων)]. 

 

 

357. Καρύα

 

   Καρύα, παρά τινα ὁδὸν οὖσα καὶ ὑπὸ τῶν παριόντων λίθοις βαλλομένη, στενάξασα πρὸς ἑαυτὴν εἶπεν· «Ἀθλία εἰμὶ ἐγώ, ἥτις κατ’ ἐνιαυτὸν ἐμαυτῇ ὕβρεις καὶ λύπας παρέχω».

   Ὁ λόγος πρὸς τοὺς ἐπὶ τῶν ἰδίων ἀγαθῶν λυπουμένους.

   [Μια καρυδιά είχε φυτρώσει στην άκρη ενός δρόμου, κι έτσι όλοι οι περαστικοί τής τραβούσαν πέτρες. Αναστέναξε λοιπόν κι είπε από μέσα της: «πόσο δυστυχισμένη είμαι! Κάθε χρόνο τα ίδια και τα ίδια: τραβώ πάνω μου μονάχα λύπες και προσβολές!».

   Ο μύθος αυτός ταιριάζει για ανθρώπους οι οποίοι, επειδή διαθέτουν ατομική αξία, συγκεντρώνουν πάνω τους την κακία και τον φθόνο πολλών άλλων.

   Παροιμίες: «Τη φορτωμένη αμυγδαλιά όλοι πετροβολούνε» (Βουνός). «Κάτω από την καρυδιά πό ‘χει καρύδια πέφτουν οι πέτρες» (Χίος). «Την καρπισμένη αμυγδαλιά όλοι πετροβολούνε./Το ψηλό δέντρο το χτυπούν οι κεραυνοί». «Το δέντρο ‘που χει τσι καρπούς, πετροβολούνε» (Κρήτη). «Ας σύρνουσίν μου τ' όνομα, κι ας είν' και για κακό μου./Ας σύρνουσιν την έννοιαν μου, κι ας είν' και για κακό μου» (Αμοργός). «Το δέντρο πούχει τον καρπό πετροβολά το ο κόσμος»  (Κρήτη). Ανάλογες τουρκικές: «Al elmaya taş atan çok olur» (Υπάρχουν πολλοί που ρίχνουν πέτρες σε ένα κόκκινο μήλο). «Meyveli ağaçı taşlarlar» (Πετροβολούν το δέντρο που έχει φρούτα). «Εις την Ελλάδα άπαντες οι έχοντες ονύχια αγωνίζονται να σπαράξωσιν τους έχοντας πτερά» (Εμμανουήλ Ροΐδης). Αρχαία γνώμη: «φθόνος γὰρ τοῖς ζῶσι πρὸς τὸ ἀντίπαλον, τὸ δὲ μὴ ἐμποδὼν ἀνανταγωνίστῳ εὐνοίᾳ τετίμηται» (Θουκ., 2, 45.1)].

 

ΤΕΛΟΣ

 

    Βολισσός Χίου: Οκτώβριος-Νοέμβριος 2023

 

                                                                                                          Λεωνίδας Πυργάρης

 

   [Φίλοι αναγνώστες, σας ευχαριστώ θερμά γι’ αυτού τού είδους την επικοινωνία που αναπτύξαμε κατά τον τελευταίο καιρό]