Η Συνοχή στην Ευρώπη: Επιβεβαίωση ή απόρριψη του χάσματος Βορρά – Νότου στην Ευρώπη;

Τρί, 20/04/2021 - 16:58

Με αφορμή την πρόσφατη προβολή εμβληματικών πρακτικών, που αναδεικνύουν τη πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Θεσσαλία, θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα μήπως έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να αμβλυνθεί η απόκλιση που εμφανίζουν διοικητικά οι περιφέρειες των βόρειων χωρών με αυτές των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου. Η διάκριση αυτή βασίζεται στον τρόπο με τον οποίο έχουν αναπτυχθεί -διοικητικά και κοινωνικά- οι περιφέρειες αυτές τις τελευταίες δεκαετίες, με τις βόρειες περιφέρειες να εμφανίζουν έναν πιο αποκεντρωμένο τρόπο αυτοδιοίκησης, διατηρώντας ταυτόχρονα μία πιο συνεκτική πολιτική και φυσικά σε αντιδιαστολή με τον συγκεντρωτικό, αλλά και κάπως «άναρχο» τρόπο που η αυτοδιοίκηση εμφανίζεται να δομείται στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Αν και οι εξελίξεις μετά την δεκαετία του 1970 σε Ιταλία και Ισπανία είναι κάπως διαφορετικές.

Έτσι λοιπόν μπορούμε να σημειώσουμε ότι λιγότερο λόγω αδιαφορίας και περισσότερο λόγω διοικητικής δόμησης, οι νότιες περιφέρειες της Ένωσης φαίνονται να αποθαρρύνονται από τα ίδια τα ενδοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης στην ανάληψη εκτενούς δράσης ή πρωτοβουλιών εντός της ίδιας της περιφέρειας τους. Η έντονη γραφειοκρατία, ο έλεγχος των πόρων, καθώς και ο αυστηρός έλεγχος από κάποιο συγκεντρωτικό κέντρο, όπως αυτά παρατηρούνται στις νότιες χώρες, φαίνεται να αποτρέπουν στη πράξη τέτοια εγχειρήματα. Αντίθετα, οι περιφέρειες του πιο αποκεντρωμένου Βορρά έχουν δείξει να ανταποκρίνονται καλύτερα στους δείκτες εκείνους, που αφορούν την καινοτομία, την ανάπτυξη των ψηφιακών μέσων και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας, την αειφόρο ανάπτυξη και την οικολογία.

Είναι επομένως, το παράδειγμα των βόρειων περιφερειών της Ένωσης ο δρόμος για την ανάπτυξη και τη συνοχή στο Νότο; Η γενίκευση αυτή θα ήταν ενδεχομένως παραπλανητική, όχι μόνο λόγω των οικονομικών διαφορών μεταξύ των περιφερειών του ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου, όσο κυρίως λόγω του συνόλου των διακριτών συνθηκών στις περιφέρειες αυτές. Κάθε περιφέρεια έχει τις δικές τις ιδιαιτερότητες, τόσο δυσκολίες, όσο και δυνατότητες.

Άλλωστε, πάνω στην ύπαρξη των ιδιαιτεροτήτων αυτών βασίζεται και η λογική της αποκεντροποίησης, σύμφωνα με την οποία η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των πυλώνων ανάπτυξης οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες στο δεδομένο τόπο. Ωστόσο, ενδέχεται κάποιες περιφέρειες του Βορρά να παρουσιάζουν ομοιότητες με άλλες περιφέρειες του Νότου. Σε αυτή τη περίπτωση, θα λέγαμε ότι είναι θεμιτή η επικοινωνία μεταξύ αυτών, η συνεργασία, η λήψη πληροφοριών και η χρήση παραδειγμάτων καλών πρακτικών, ώστε αυτές να τροποποιηθούν ώστε να μπορούν να συμβάλλουν σε ένα μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής.

Επομένως, ο ιδανικός δρόμος προς το μέλλον θα ήταν ένα προτεινόμενο μοντέλο συνοχής που θα γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της ενίσχυσης των περιφερειών και της μεταξύ τους συνεργασίας. Θεμιτοί θα ήταν επομένως οι δίαυλοι διαλόγου και τα μέσα ανάδειξης καλών πρακτικών καθώς και οι δίοδοι συνεργασίας μεταξύ των περιφερειών.

Ακόμη περισσότερο, ωστόσο, θα ήταν θεμιτή η αποκέντρωση, ως ένα μοντέλο διακυβέρνησης σύγχρονων κοινωνιών, καθώς οι επιταγές των καιρών στρέφονται όλο και περισσότερο στη συμμετοχική και αμεσότερη δημοκρατία, στην αειφόρο ανάπτυξη, στην πολιτισμική ανάδειξη της διαφορετικότητας. Θέματα, δηλαδή, που μπορούν να αναδειχθούν αμεσότερα και αποτελεσματικότερη σε επίπεδο τοπικό πρώτα, ανάγοντας τα σε δεύτερο στάδιο σε κρατικό επίπεδο για κάθε επιμέρους κράτος μέλος της Ένωσης.

 

*Πάνος Γρηγορίου, Καθηγητής Διεθνών & Ευρωπαϊκών Θεσμών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Διευθυντής Europe Direct Βορείου Αιγαίου

Ο Χάρης Γεωργιάδης είναι φοιτητής του ΠΜΣ "Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Ευρωπαϊκές Κοινωνίες"