Κάθε φορά που επισκέπτεστε το σούπερ μάρκετ, αναρωτιέστε από πού προέρχονται τα προϊόντα που μπαίνουν στο καλάθι σας; Από τι υλικά είναι συσκευασμένα, ποιοι άνθρωποι και κάτω από ποιες συνθήκες δούλεψαν ώστε να φτάσει στα χέρια σας αυτό που επιλέξατε;
Τα συσκευασμένα προϊόντα είναι μία εύκολη, γρήγορη και όχι ιδιαίτερα δαπανηρή λύση για να έχουμε στο τραπέζι μας τον αγαπημένο μας καφέ ή την πολυλατρεμένη μας σοκολάτα. Κι όμως, αναρωτηθήκατε ποτέ το τι κρύβει αυτό το φαινομενικά αθώο, νόστιμο προϊόν, πίσω από την φανταχτερή συσκευασία του; Αν κάποιοι άνθρωποι κόπιασαν και δούλεψαν για πολλές ώρες κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, ώστε να μπορούμε εμείς να απολαμβάνουμε τις έξτρα πολυτέλειες που μας επιτρέπει η οικονομική μας κατάσταση;
Για τη δημιουργία μίας καλύτερης και πιο δίκαιης κοινωνίας, χρειάζονται σκεπτόμενοι άνθρωποι που δεν συμβαδίζουν και κουνούν συγκαταφατικά το κεφάλι σε ό,τι τους λένε οι πολυεθνικές. Αντί να βολευόμαστε αγοράζοντας προϊόντα, αρκούμενοι μόνο στην πλούσια γεύση τους, τη φτηνή τιμή τους και την υπογραμμισμένη, έντονη ένδειξη «βιολογικό προϊόν» και «χωρίς λιπαρά», που δεν έχουμε ιδέα τι σημαίνει, αλλά για να το γράφει λογικά είναι καλό..., ας αρχίσουμε να κάνουμε ερωτήσεις και να ζητάμε απαντήσεις.
Τι σημαίνει βιολογικό προϊόν; Τι σημαίνει με λιγότερα λιπαρά; Πού βρίσκεται αυτή η πολυεθνική, ποιο είναι το οικολογικό της αποτύπωμα, πώς συμπεριφέρεται στο περιβάλλον και τους εργαζόμενούς της;
Η παιδική εκμετάλλευση και εργασία βασίζονται στην άγνοια του κόσμου και στην ανωνυμία. Κι ίσως το διαδίκτυο να καταφέρει να διαδώσει ιδέες και αντιλήψεις σε όλο τον κόσμο, πρωτότυπες και διαφορετικές, που "ανοίγουν τα μάτια" και δείχνουν την ενοχή και τη συνενοχή.
Γιατί όλοι είμαστε συνένοχοι πλέον. Υπάρχουν άρθρα, υπάρχουν άνθρωποι που μιλάνε, κι εμείς επιλέγουμε αν θα τους ακούσουμε ή όχι.
Ας αρχίσουμε.
Ποιες είναι οι πιο σκοτεινές βιομηχανίες προϊόντων;
Καλλιέργεια κακαόδεντρων
Μία από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής του αγαπημένου μας προϊόντος είναι η Ακτή Ελεφαντοστού. Οι άνθρωποι εκεί είναι φτωχοί και οι οικογένειες αναγκάζονται να στέλνουν τα παιδιά τους στην σκληρή και πολύωρη δουλειά από μικρή ηλικία, ενώ κανονικά θα έπρεπε να βρίσκονται στο σχολείο και να απολαμβάνουν την παιδική τους ανεμελιά.
Σύμφωνα με το hellashournal.com, έκθεση - καταπέλτης του αμερικανικού ερευνητικού ινστιτούτου NORC στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, δείχνει ότι σήμερα, τόσο στην Ακτή του Ελεφαντοστού όσο και στη γειτονική Γκάνα, εργάζονται σχεδόν 1,6 εκατομμύρια παιδιά από τα οποία το 40% υπό τις χειρότερες συνθήκες. Εκτός αυτού η έκθεση αναφέρει ότι την τελευταία δεκαετία η παιδική εργασία αυξήθηκε στις εν λόγω χώρες.
Σύμφωνα με την Μηχανή του Χρόνου, το 2000, μια σειρά από δημοσιογραφικές έρευνες αποκάλυψαν ότι η δουλεία “ζει και βασιλεύει” στις φυτείες κακάο. Και αυτοί οι σύγχρονοι σκλάβοι δεν είναι ενήλικοι, αλλά παιδιά που πουλιούνται από τις οικογένειές τους και πολλά πεθαίνουν, πριν προλάβουν να ενηλικιωθούν.
Δουλεύουν όλη μέρα και χειρίζονται επικίνδυνα εργαλεία από τα οποία μπορούν να τραυματιστούν θανάσιμα, ενώ χωρίς ίχνος προστασίας εκτίθενται σε τεράστιες ποσότητες τοξικών χημικών.
Οι ηλικίες των εργατών κυμαίνονται από 5 μέχρι 16 χρονών και προέρχονται ως επί το πλείστον από τις φτωχότερες χώρες της ηπείρου, όπως είναι η Μπουργκίνα Φάσο και το Μάλι. Τα παιδιά πρέπει να μεταφέρουν σάκους που έχουν πολλαπλάσιο μέγεθος και βάρος από τα ίδια. Αν καθυστερήσουν στη μεταφορά των σάκων, τιμωρούνται, συνήθως με μαστίγωμα.
Σύμφωνα με το alphafreepress.gr, ο Charity Ryerson, ιδρυτής της αμερικανικής ομάδας εκστρατείας Εταιρικής Υπευθυνότητας, δήλωσε στη Guardian ότι η βιομηχανία σοκολάτας είναι ένοχη για υποκρισία.
«Αν το επιθυμούσαν, θα μπορούσαν να τερματίσουν την παιδική εργασία αύριο», είπε. «Τα τελευταία 20 χρόνια, η βιομηχανία κακάου έχει επενδύσει τεράστιες δεξιότητες και πόρους στις δημόσιες σχέσεις γύρω από τη βιωσιμότητα, αλλά η αύξηση της παιδικής εργασίας καταδεικνύει ότι απέτυχε εντελώς να φέρει την ίδια εμπειρία και επένδυση για να δημιουργήσει πραγματική βιωσιμότητα».
Η πιο ευτυχισμένη στιγμή της ημέρας για τα παιδιά των ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου αντλείται από την εκμετάλλευση, τον κόπο, τον ιδρώτα και το αίμα των παιδιών των τριτοκοσμικών χωρών, που δουλεύουν σκληρά όλη μέρα, στερούμενα βασικές γνώσεις, τρώγοντας μπανάνες και καλαμπόκι και ξαπλώνοντας σε ξύλινα πατώματα ώσπου να ξυπνήσουν την επόμενη μέρα και να επαναλάβουν τα πάντα από την αρχή.
Η απόλαυσή μας, το μαρτύριο της ζωής τους.
Καλλιέργεια καφεόδεντρων
Το ίδιο σοκαριστικά αποτελέσματα επιφέρουν και οι έρευνες γύρω από την παραγωγή του, λατρεμένου σε όλους μας, καφέ.
Σύμφωνα με το offlinepost.gr, στο Βιετνάμ, 34.131 παιδιά απασχολούνται στις φυτείες του καφέ και τα 12.526 από αυτά είναι κάτω των 15 ετών. Στη Βραζιλία τουλάχιστον 5.000 παιδιά εντοπίζονται στην παραγωγή του καφέ και η ηλικία τους δεν ξεπερνά τα 14 έτη. Κατά συνέπεια, παρατηρήθηκε στις περιοχές της Βραζιλίας αύξηση της παιδικής εργασίας κατά 37%, ενώ η εγγραφή στα σχολεία ακολούθησε πτωτική πορεία, με μείωση κατά 3%.
Στην Ονδούρα το 40% των εργαζομένων είναι ανήλικοι και οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες, ενώ στα αφρικανικά κράτη, όπως η Ακτή Ελεφαντοστού και η Κένυα, τα παιδιά συχνά «πωλούνται» από τις οικογένειές τους στους ιδιοκτήτες της καλλιεργήσιμης γης, πιστεύοντας πως θα ξεκινήσουν μία νέα ζωή.
Ακόμη, σύμφωνα με το ergasianet.gr, πολλοί εργάτες στις φυτείες καφέ είναι πρακτικά σε κατάσταση σκλαβιάς λόγω χρέους – δηλαδή καταναγκαστική εργασία με σκοπό την εξόφληση χρεών. Η ελίτ στις περιοχές παραγωγής καφέ κατέχει μεγάλες φυτείες όπου προσλαμβάνεται μόνιμο εργατικό δυναμικό. Στις φυτείες αυτές, συχνά η μόνη πηγή βασικών αγαθών είναι το κατάστημα που διευθύνουν οι κάτοχοι της γης, καθώς η πολύωρη εργασία, η έλλειψη συγκοινωνιών ή η απαγόρευση εξόδου από το κτήμα αποτρέπουν τους εργάτες από το να ψωνίσουν από οπουδήποτε αλλού.
Καθώς τα έσοδά τους είναι χαμηλότερα από το κατώτατο όριο μισθού και πρέπει να πληρώσουν υπέρογκες τιμές στο κατάστημα του κτήματος, οι εργάτες καταλήγουν με ελάχιστα ή και καθόλου χρήματα ως ανταμοιβή για τις πολλές ώρες εργασίας και τη σκληρή σωματική εργασία τους – ακόμα χειρότερα, μπορεί να καταλήξουν χρεωμένοι απέναντι στη φυτεία και έτσι να αναγκαστούν να εργάζονται ως πληρωμή για τα χρέη τους.
Δεν είναι σπάνιο για τις οικογένειες που αποτελούν μέρος του μόνιμου εργατικού δυναμικού μιας φυτείας να δουλεύουν και να ζουν εκεί για γενιές ολόκληρες, εξωθούμενες πολλές φορές στο χρέος λόγω του κόστους της ενοικίασης γης ή των τόκων από δάνεια για επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Ακόμη και χωρίς την καταναγκαστική εργασία, οι συνθήκες εργασίας στην παραγωγή του καφέ είναι άδικες και συχνά παράνομες.
Επίσης, σύμφωνα με την Guardian, ερευνητικό ρεπορτάζ της εκπομπής Dispatches, του βρετανικού Channel 4, αποκάλυψε ότι σε φάρμες καφέ στη Γουατεμάλα που προμηθεύουν τις εταιρείες Starbucks και Nespresso δουλεύουν παιδιά κάτω των 13 ετών.
Το ρεπορτάζ της εκπομπής Dispatches κατέγραψε επτά φάρμες που προμηθεύουν τη Nespresso και πέντε που προμηθεύουν τη Starbucks. Σε όλες τους βρήκαν παιδιά, που σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνονταν μέχρι και οκτώ ετών, να δουλεύουν σε οκτάωρες βάρδιες, έξι μέρες την εβδομάδα, για ημερήσιο μισθό που μετά βίας φτάνει την τιμή ενός καφέ.
Τα παιδιά πληρώνονταν ανάλογα με το βάρος των κόκκων καφέ που μάζευαν, σε σακιά βάρους έως 45 κιλών. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του βρετανικού καναλιού, το συνηθισμένο ημερομίσθιο δεν ξεπερνούσε τις 5 λίρες Αγγλίας την ημέρα, πέφτοντας ως και στις 31 πένες λίρας την ώρα.
Το kafto.gr μας εξηγεί ότι όταν εμείς αγοράζουμε καφέ στις πολυτελείς συσκευασίες, θα πρέπει να ξέρουμε ότι η τιμή του ξεκινάει αφάνταστα χαμηλή και αυξάνεται από μεσάζοντα σε μεσάζοντα, με αποτέλεσμα να ακριβοπληρώνουμε τον καφέ που κάποτε στα καφενεία ήταν ένα είδος απόλαυσης για τους μη έχοντες.
Καλλιέργεια ζαχαροκάλαμων
Σύμφωνα με το organicconsumers.org, η Coca-Cola και άλλες μεγάλες επιχειρήσεις επωφελούνται έμμεσα από τη χρήση παιδικής εργασίας σε χωράφια ζαχαροκάλαμου στο Ελ Σαλβαδόρ, σύμφωνα με μια νέα αναφορά που δημοσιεύθηκε από την Human Rights Watch (HRW), η οποία ζητάει από την εταιρεία να αναλάβει περισσότερες ευθύνες για να εξασφαλίσει ότι οι εν λόγω καταχρήσεις θα σταματήσουν.
Από 5.000 έως και 30.000 παιδιά, μερικά από την ηλικία των οκτώ ετών, εργάζονται σε φυτείες ζαχαροκάλαμου στο Ελ Σαλβαδόρ μέχρι και εννέα ώρες την ημέρα, όπου οι τραυματισμοί και ιδιαίτερα τα βαθιά κοψίματα, είναι κοινά, σύμφωνα με την έκθεση.
Σύμφωνα με νόμο του Ελ Σαλβαδόρ, 18 ετών είναι το ελάχιστο όριο ηλικίας για επικίνδυνες εργασίες και 14 ετών για τα περισσότερα άλλα είδη. Όμως, οι σχετικές διατάξεις δεν εφαρμόσθηκαν επειδή τα παιδιά προσλαμβάνονται ως «βοηθοί», αντί για υπάλληλοι, όπου θα μπορούσαν να έχουν παροχή σε ορισμένες προστασίες.
Ο νόμος δεν καταστρατηγείται μόνο με αυτόν τον τρόπο, αλλά τα παιδιά που τραυματίζονται στα χωράφια συχνά πρέπει να πληρώσουν για τη δική τους ιατρική περίθαλψη, παρά μια διάταξη του κώδικα εργασίας που καθιστά τους εργοδότες υπεύθυνους για την ιατρική περίθαλψη τραυματισμών που προκύπτουν κατά την εργασία.
Κι αυτές είναι μόνο τρεις από τις πιο γνωστές καλλιέργειες όπου η παιδική εκμετάλλευση και η σκλαβιά μικρών και μεγάλων κυριαρχούν. Ανάλογες μεταχειρίσεις έχουν παρατηρηθεί και στις καλλιέργειες τσαγιού, βανίλιας και διαφόρων μπαχαρικών, και ποιος ξέρει και ποιες άλλες θα αποκαλυφθούν στο μέλλον.
Τι μπορώ να κάνω γι’ αυτό;
Κι εδώ φτάνουμε στο κεφάλαιο του δίκαιου εμπορίου.
Σύμφωνα με τον ορισμό της Βικιπαίδειας: «Το δίκαιο εμπόριο (fair trade) είναι ένα οργανωμένο κοινωνικό κίνημα με προσέγγιση στην οικονομία της αγοράς, που στόχο έχει να βοηθήσει τους παραγωγούς στις αναπτυσσόμενες χώρες να λειτουργούν υπό καλύτερες εμπορικές συνθήκες και να προωθήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το κίνημα υποστηρίζει την πληρωμή μεγαλύτερης τιμής σε εξαγωγές καθώς και υψηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα. Εστιάζει ιδιαίτερα στις εξαγωγές από αναπτυσσόμενες χώρες προς τις αναπτυγμένες, σε είδη όπως: προϊόντα χειροτεχνίας, καφέ, κακάο, ζάχαρη, τσάι, μπανάνες, μέλι, βαμβάκι, κρασί, φρούτα, σοκολάτα, άνθη και χρυσό. Το δίκαιο εμπόριο έχει δεχτεί κριτική ότι οι υψηλότερες τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές δεν φτάνουν τελικά στους παραγωγούς και ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της επιπλέον τιμής παραμένει τελικά στις εταιρείες.»
Με λίγα λόγια, το δίκαιο εμπόριο αποσκοπεί στην αποφυγή όσων προαναφέραμε: παιδική εργασία, εκμετάλλευση, χαμηλό εισόδημα και υπέρογκος φόρτος εργασίας. Το δίκαιο εμπόριο είναι ακριβώς αυτό που λέει και το όνομά του: ένα εμπόριο προϊόντων το οποίο συμπεριφέρεται με δικαιοσύνη προς τους εργαζόμενους και το περιβάλλον.
Δεν είναι μία εύκολη απόφαση, και αποτελεί έναν δύσβατο δρόμο. Οι περισσότερες εταιρείες επιλέγουν να εμπορεύονται πρώτες ύλες από φυτείες που αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους σαν σύγχρονους σκλάβους, λόγω του ότι το κόστος είναι πολύ φθηνό. Φτωχές οικογένειες και παιδιά που δεν έχουν να φάνε, παρανομία, ανωνυμία, μηδέν οργάνωση, και μηδέν αξία της ανθρώπινης ζωής, όλα αυτά κοστίζουν ένα τίποτα μπροστά στα παγκόσμια κέρδη που αποφέρουν τα προϊόντα.
Όμως οι εταιρείες που αποφασίζουν να μην ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι, πρέπει κυριολεκτικά να ψάξουν μία όαση στη μέση της ερήμου, να καταφέρουν να φερθούν αξιοπρεπώς και να κερδίσουν πιστοποιήσεις, εξασφαλίζοντας ότι θα μας πουλήσουν ένα προϊόν που θα διαφέρει κατά πολύ από των υπολοίπων.
Όσον αφορά τις υψηλές τιμές στις οποίες αναφέρθηκε το λήμμα της Βικιπαίδειας, δεν σας καλούμε να πιστέψετε σε αυταπάτες, ένα προϊόν δίκαιου εμπορίου έχει φτιαχτεί με αξιοπρεπή κόπο και προσπάθεια, έχει πάει κόντρα σε όλες τις προβλέψιμες μεθόδους και επιλογές που επικρατούν στην αγορά και δεν περιέχουν ίχνος ανθρώπινης συνείδησης, επομένως είναι και πιο ακριβό γιατί παράχθηκε δίκαια και όχι παράνομα.
Γι’ αυτό και είναι απόλυτα κατανοητό το να μην μπορούμε να εντάξουμε μέσα στην κουζίνα μας και κακάο, και καφέ, και ζάχαρη και τσάι και ένα σωρό άλλα προϊόντα δίκαιου εμπορίου. Αλλά οι άνθρωποι είναι πολλοί, κι αν ένας από εμάς έκανε μία μικρή, και φαινομενικά ασήμαντη, αλλαγή στη ζωή του, τότε ίσως πραγματικά θα μπορούσαμε με περηφάνια να πούμε ότι προσπαθούμε και θέλουμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο.
Δίκαιο εμπόριο στην Ελλάδα
Η επίσημη ιστοσελίδα του δίκαιου εμπορίου στην Ελλάδα -> fairtrade.gr
Βρες ένα κατάστημα στην περιοχή σου
Όχι και τόσο γνωστή ιστοσελίδα, μα θα ‘πρεπε, καθώς είναι οικονομική και κατατοπιστική!
Συν Άλλοις -> synallois.org
Τι να εμπιστευτώ;
Η Βικιπαίδεια στην τελευταία της πρόταση υποστήριξε ότι προϊόντα δίκαιου εμπορίου έχουν κατηγορηθεί για ψευδή στοιχεία, ότι τελικά το ποσοστό που αναλογεί στους παραγωγούς δεν φτάνει στα χέρια τους, αλλά επιστρέφει στις πολυεθνικές.
Και για να βεβαιωθείτε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει με το δικό σας προϊόν προτείνουμε το εξής: έρευνα, έρευνα, έρευνα. Ψάξτε, ρωτήστε, μάθετε, ενδιαφερθείτε, δικτυωθείτε. Κάνοντας προσπάθεια, δείχνοντας ενδιαφέρον για την πονεμένη ιστορία που κρύβεται πίσω από τα προϊόντα που καταλήγουν στα χέρια σας, μένοντας πάντα ενημερωμένος και πρόθυμος να δοκιμάσετε, θα βρείτε στο τέλος το προϊόν που ψάχνατε, και που δεν θα κουβαλάει μαζί του το αίμα και τον κόπο άλλων ανθρώπων.
Δεν είναι πλέον τόσο δύσκολο, και αν θέλετε ακόμη μεγαλύτερη ποικιλία, μην διστάσετε να επεκταθείτε και εκτός Ελλάδας!
Θα είναι το ίδιο;
Όχι, δεν θα είναι. Το καινούριο προϊόν με το οποίο θα αντικαταστήσετε τα συνηθισμένα, συμβατικά προϊόντα που αγοράζατε τόσα χρόνια, δεν θα έχει ακριβώς την ίδια γεύση, αλλά θα έχει την καλύτερη δυνατή προέλευση, κι αυτό, πιστέψτε με, θα το κάνει το πιο νόστιμο πράγμα που έχετε δοκιμάσει στη ζωή σας.
Σπιτικά προϊόντα
Αν υποθέσουμε ότι σε ένα σπίτι δεν καταναλώνετε μόνο κακάο, αλλά και κουβερτούρα και πραλίνα φουντουκιού, μία καλή ιδέα είναι να αρχίσετε να φτιάχνετε τα δικά σας σπιτικά προϊόντα.
Προμηθευόμενοι κακάο δίκαιου εμπορίου (ή και βούτυρο κακάο δίκαιου εμπορίου αν μιλάμε αποκλειστικά για την παρασκευή σοκολάτας), μπορείτε στο ίντερνετ να βρείτε συνταγές για σπιτική κουβερτούρα ή σοκολάτα γάλακτος και έπειτα να προσθέσετε τη σοκολάτα σας στη σπιτική σας πραλίνα φουντουκιού. Μπορεί να φαίνεται χρονοβόρο, αλλά δεν είναι, ενώ το αποτέλεσμα θα σας ανταμείψει και με το παραπάνω! Έτσι θα αποκτήσετε υγιεινά, σπιτικά, αγνά και οικονομικά προϊόντα, για την παραγωγή των οποίων δεν υπέφερε κανείς.
Βιολογικό Προϊόν VS Δίκαιου Εμπορίου
Δύο έννοιες που συγχέονται αρκετά μεταξύ τους, ωστόσο δεν έχουν καμία απολύτως σχέση.
Όταν αγοράζετε ένα βιολογικό προϊόν σημαίνει ότι έχει καλλιεργηθεί και παραχθεί με όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό τρόπο γίνεται, χωρίς την παρέμβαση χημικών ουσιών, που μπορούν να αποδειχθούν επιβλαβείς για το περιβάλλον και τα ζώα. Ακόμη, υποστηρίζεται ότι τα βιολογικά προϊόντα έχουν πιο πλούσια γεύση, περισσότερες βιταμίνες και μέταλλα ενώ δεν περιέχουν χρωστικές, γλυκαντικά και συντηρητικά.
Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά και σίγουρα κερδίζουν τον καταναλωτή, ο οποίος νιώθει ότι το βιολογικό προϊόν που παίρνει στα χέρια του είναι πολύ πιο ποιοτικό από ένα συμβατικό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι που καλλιέργησαν και εργάστηκαν γι’ αυτό το προϊόν ήταν ενήλικοι, δούλεψαν λιγότερες ώρες ή πήραν έναν αξιοπρεπή μισθό.
Το ότι οι καρποί του κακάου πλύθηκαν και προτού αλεστούν απολυμάνθηκαν με βιολογική μέθοδο, σίγουρα τους καθιστά βιώσιμους και φιλικότερους προς το περιβάλλον και τον καταναλωτή, αυτό όμως δεν τους κάνει αυτομάτως δίκαιους και ως προς τη μεταχείριση των εργατών που δούλεψαν για να τους παραγάγουν.
Επομένως, δίκαιο εμπόριο και βιολογικά προϊόντα, είναι δύο ξεχωριστά κεφάλαια, με ξεχωριστά οφέλη το κάθε ένα, που όμως δεν μοιάζουν μεταξύ τους και αποτελούν δύο διαφορετικές έννοιες.
Ίσως όλα αυτά να φαίνονται απότομα, σχεδόν τρομακτικά και αβέβαια μπροστά σε κάποιον που μόλις έρχεται σε επαφή με τον αληθινό κόσμο του εμπορίου. Όμως είναι σημαντικό να βλέπουμε με καθαρή ματιά την πραγματικότητα, ώστε να μπορούμε εν τέλει να την αλλάξουμε. Η εύρεση προϊόντων δίκαιου εμπορίου θα είναι σαφώς πιο δύσκολη γιατί τα προϊόντα αυτά είναι η μειοψηφία και μένουν στην αφάνεια, κι αυτό όμως μπορεί επίσης να αλλάξει.
Ακόμη, και η συνήθεια μπορεί να μας κρατήσει πίσω. Αλλά μπροστά στον ανελέητο φόρτο εργασίας, τους χαμηλούς μισθούς και τα εξαντλητικά ωράρια που κάποια μικρά πλάσματα αυτή τη στιγμή, στην άλλη άκρη του κόσμου, εκτίθενται, και τελικά λόγω αυτών σκοτώνεται βίαια η παιδική τους ηλικία και η μετέπειτα ζωή τους, ίσως η φράση «Μα έχω συνηθίσει να παίρνω την Μερέντα του σούπερ μάρκετ» μοιάζει λίγο παράταιρη, δεν νομίζετε;
alithia.gr