Ένα χρόνο πριν την απελευθέρωση του νησιού μας, πως ήταν η γενικότερη εικόνα στην Ελλάδα και τον κόσμο;
Στις 9 Απριλίου 1911 ο Γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωστής Παλαμάς, τιμωρείται με παύση ενός μηνός, διότι υπερασπίστηκε τη δημοτική γλώσσα.
Στις 16 Μαΐου η Ελλάδα παραλαμβάνει το θωρηκτό Γεώργιος Αβέρωφ. Στις 23 Μαΐου εγκαινιάζεται η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, ενώ στις 22 Ιουνίου ο Γεώργιος Ε' και η Μαίρη του Τεκ στέφονται βασιλιάς και βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας.
Στις 10 Ιουλίου κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Μακεδονία ενώ στις 29 Σεπτεμβρίου αρχίζει ο Ιταλοτουρκικός Πόλεμος: Η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Στις 23 Οκτωβρίου 1911 γίνεται η πρώτη χρήση αεροσκάφους σε πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του ιταλοτουρκικού πολέμου, ένας ιταλός πιλότος απογειώνεται από τη Λιβύη για να παρατηρήσει τις γραμμές του τουρκικού στρατού.
Την 1η Νοεμβρίου κατά τη διάρκεια του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, οι Ιταλοί πραγματοποιούν στη Λιβύη την πρώτη παγκοσμίως αεροπορική βομβιστική επίθεση, ενώ την 5η Νοεμβρίου η Ιταλία προσαρτά την Τρίπολη και την Κυρηναϊκή της Λιβύης, αποσπώντας αυτές τις περιοχές από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας, ας μην ξεχνιόμαστε, τμήμα, έστω και μικρό, αποτελεί και η Χίος.
Όμως ενώ συμβαίνουν αυτά τα γεγονότα και ο πληθυσμός του νησιού μας ξεπερνά τις 100.000, κόσμος που ζει κυρίως από τη γεωργία, εννοείται και τη θάλασσα, κάτοικοι που ζουν κυρίως στην ύπαιθρο αλλά και την Πόλη, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, για να μην ξεχνιόμαστε και κυκλοφορώντας με τα πόδια ή με τη βοήθεια ζώων σε χωματόδρομους, αυτό που τους απασχολεί είναι η ελεύθερη αγοραπωλησία σχολικών βιβλίων, κάτι που μονοπωλούσε η τοπική Εκκλησία.
Τότε ανοίγει και στο νησί παράρτημα η «Τράπεζα Μυτιλήνης» αφού ελευθερία στο νησί μπορεί να μην υπήρχε, υπήρχε όμως… χρήμα.
Η εφημερίδα «Νέα Χίος» κυκλοφορούσε σε συνέχειες το μελόδραμα «Η νύφη της Σταμπούλ» ενώ παράλληλα ενημέρωνε ότι βρέθηκε πορτοφόλι που περιείχε εικοσόφραγκα και εν Μετζίτιον, συνεπώς τα πορτοφόλια ήταν τουλάχιστον… πολυεθνικά. Στο νησί μεσουρανεί η ιδιωτική κλινική Κουντουρά, ενώ Μητροπολίτης Χίου είναι ο Ιερώνυμος Γοργίας. Από την ειδησεογραφία προκύπτει ότι είναι συνηθισμένες οι κλοπές προβάτων αλλά και οι συλλήψεις μέθυσων.
Εννοείται ότι η ναυσιπλοΐα με τις απέναντι ακτές είναι ελεύθερη, αφού ανήκαμε στο ίδιο οθωμανικό Κράτος και πολλοί Χιώτες επιλέγουν για ξεκούραση τα Βουρλά και τα Λίτζια, βορείως του Τσεσμέ, όπου ακόμα υπάρχουν θερμά λουτρά.
Ως τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που δίνει εκείνη την περίοδο συνταγματικές ελευθερίες, έχει τον Βουλευτή της, που είναι ο Μιχάλης Τσελεπίδης, που μιλάει μάλιστα στο Γυμνάσιο Αρρένων με το επίκαιρο θέμα δημιουργίας λιμένος στη Λαγκάδα, που την εποχή αυτή είναι γεμάτο ιστιοφόρα.
Τους κατοίκους απασχολεί ο ξυλοδαρμός ασθενών από τον Διευθυντή του Λωβοκομείου (!) αλλά την ίδια ώρα γίνεται γνωστό ότι ο Αυτοκρατορικός Στρατός της Αλβανίας… απολύθηκε και ότι στην Αγγλία έληξε μεγάλη απεργία των εργατών.
Τρεχούμενο νερό στις βρύσες δεν υπάρχει βέβαια αλλά υπάρχει σαπούνι αφού όπως προκύπτει από διαφημίσεις της εποχής, υπάρχει διαρκής παρακαταθήκη σάπωνος στην αποθήκη του Εμμ. Κ. Μαρτάκη, ενώ ενδεικτικό του επιπέδου περιθάλψεως είναι ότι προσφέρει και υπηρεσίες το Χημικό και Μικροβιολογικό Εργαστήριο του Γεωργίου κ. Πιτταούλη.
Εκτός βεβαίως της περίφημης Σχολής της Χίου, μετέπειτα Γυμνάσιο Αρρένων και σήμερα 1ο Γυμνάσιο, οι εφημερίδες διαφημίζουν το «Διεθνές Αμερικάνικο Κολέγιο», με Οικοτροφείο μάλιστα στη Σμύρνη όπου τα μαθήματα γίνονται και στα Αγγλικά.
Οι ειδήσεις για το τι γίνεται στην… ξένη Ελλάδα, η οποία διατηρεί Προξενείο στο νησί, το μόνο μέρος που ο Χιώτης αντικρίζει την ελληνική σημαία, είναι φειδωλές. Εν τούτοις γίνεται γνωστό ότι η Ελλάδα παρήγγειλε και δεύτερο υποβρύχιο στα εργοστάσια Κρεζώ.
Στο νησί Διοικητής είναι Κιαζήμ Μπέης και στις στρατιωτικές δυνάμεις προΐσταται ο συνταγματάρχης Ρεσίτ Μπέης, που γυμνάζει τακτικά το Στρατό στη Βρύση του Πασά, φροντίζοντας και για τον ψυχολογικό παράγοντα, αφού του Στρατού προηγείται στρατιωτική μπάντα.
Οι Χιώτες ξέρουν δεν ξέρουν τι γίνεται πέρα από το νησί, που γύρω - γύρω έχει θάλασσα, δεν έχει τηλέφωνο, δεν έχει ραδιόφωνο, δεν έχει τηλεόραση, δεν έχει σύνδεση με το… διαδίκτυο, για να μην ξεχνιόμαστε, κάνουν ειρηνικά τις δουλειές τους ψωνίζοντας από το «Μέγα Υαλοπωλείο Βασ. Χαβιάρα εν Απλωταριά», παίρνοντας φάρμακα από το «Φαρμακείο Σπίνου», εργαζόμενοι στα «Βυρσοδεψεία υιών Ν. Ζαφειράκη», ενώ κάνουν ασφάλειες ζωής, θαλάσσης και πυρκαγιάς στο γραφείο του «Γεωργίου Δ. Καλλιμασιά».
Στις 28 Αυγούστου μαθαίνουν με δυσαρέσκεια ότι υπάρχει επιδημία τυφοειδούς πυρετού στη Βέσσα, αλλά ταυτόχρονα κυκλοφορεί και η είδηση ότι ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος επέστρεψε από το εξωτερικό αιφνιδίως στην Αθήνα.
Ας μην ξεχνάμε ότι μαίνεται ο ιταλοτουρκικός πόλεμος και υπάρχουν φήμες για ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενώ γίνεται γνωστό πως και το Θωρηκτό «Αβέρωφ» από τη Μάλτα καταπλέει στο Φάληρο.
Κατά τα άλλα οι λοιπές ειδήσεις έρχονται… ακτοπλοϊκώς αφού στο νησί καταπλέει το προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια ατμόπλοιο «Αλέξανδρος Καλουτάς» με Πλοίαρχο τον Λουκά Φαφαλιό, ενώ στη «Νέα Χίο» δημοσιεύεται η αγγελία ότι το «Αρτοποιείο Ιωάννου Καράλη» δεν θα εργαστεί λόγω απουσίας των ιδιοκτητών του στα Λίτζια.
Στις 5 Σεπτεμβρίου, άσχετον αλλά, ο διάδοχος του Βουλγαρικού Θρόνου αρραβωνιάζεται με την θυγατέρα του Τσάρου της Ρωσίας, η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχει τα βάσανά της με την Ιταλία, ενώ με τους Ρώσους δεν τα έχει ποτέ καλά, κάτι δεν… μυρίζει καλά στην ατμόσφαιρα και αυτό επιβεβαιώνεται αφού το υπουργείο Στρατιωτικών ζητά διευθύνσεις Χίων στο εξωτερικό για να κληθούν σε… στράτευση μέσω των Οθωμανικών Πρεσβειών εκτός αν… πληρώσουν τη θητεία τους. Ταυτόχρονα γίνεται γνωστό ότι ο Διοικητής Κιαζήμ Μπέης μεταβαίνει στη Ρόδο για… αναψυχή κάτι που δεν “χάβουν” οι Χιώτες, πρώτον γιατί δεν είναι εποχή για αναψυχή, με τέτοια γεγονότα και δεύτερον γιατί είναι σαφές πως ο Κιαζήμ πάει στη Ρόδο για… οδηγίες.
Στη Χίο, κάτι που δεν υπάρχει σήμερα, υπήρχε πάντα μια ακμάζουσα εβραϊκή Κοινότητα και από τις εφημερίδες πάντα γίνεται γνωστό ότι ήρθε στο νησί από τη Σμύρνη ο νέος Ραβίνος Σαμουήλ Χιαμπίφ, ενώ επειδή η ζωή συνεχίζεται, στην αγορά πωλούνται γνήσιες γαλότζες Ρωσικές εκ Πετρουπόλεως, την ίδια ώρα που η Ελλάδα δεν φοράει γαλότζες αλλά… μπότες γιατί κάνει επιστράτευση στη Μακεδονία.
Ο 63χρονος Παντελής Αργέντης δίνει 1 εκατομμύριο λίρες στο Λωβοκομείο αλλά παράλληλα ο Αρχηγός της Χωροφυλακής στο νησί, Αλή Ριζά, γνωστοποιεί στις 22 Σεπτεμβρίου ότι θα πραγματοποιηθούν βολές κάτω από τη Μονή του Αγίου Κωνσταντίνου, δίνοντας σαφές μήνυμα ότι οι Τούρκοι γνωρίζουν τον τόπο πιθανής απόβασης των Ελλήνων.
Αυτά από τη μια, γιατί από την άλλη στις 3 Οκτωβρίου 1911 γιορτάζεται στο διοικητήριο του νησιού η επέτειος των γενεθλίων της «Αυτού Μεγαλειότητος του φιλολάου και συνταγματικού ημών Άνακτος Μεχμέτ Ρεζά του Ε’». Γίνεται ομιλία του Διοικητή του νησιού Κιαζήμ Μπέη και θερμότατες ευχές περί υγείας και μακροημερεύσεως απευθύνουν ο Σεβασμιότατος Μουφτής και ο επίσης Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Χίου.
Οι αναγνώστες των εφημερίδων διαβάζουν σε συνέχειες τις εντυπώσεις από το… υπερατλαντικό ταξίδι Χίου – Οινουσσών – Καρδαμύλων με το ατμόπλοιο «Ομόνοια» ενώ στις 10 Οκτωβρίου οι μανταρινιές προσβάλλονται από ασθένεια, πλήγμα βαρύ για ένα νησί που το μανταρίνι είναι βασικό εξαγώγιμο προϊόν του.
Όμως το κλίμα παραμένει βαρύ αφού ο ιταλικός στόλος αλωνίζει στο Αιγαίο και διαδίδονται φήμες ότι το νησί θα καταληφθεί από Ιταλούς, την ίδια ώρα που Ρουμανίζοντες των Γρεβενών κατακρεουργούν τον Μητροπολίτη Αιμιλιανό και την τελευταία στιγμή δεν έχει την ίδια τύχη ο χιώτης Ιωακείμ Στρουμπής, Επίσκοπος Αρδαμερίου.
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχίζουν οι ανακατατάξεις εν όψει της επερχόμενης θύελλας.
Η «Νέα Χίος» ενημερώνει στις 10 Νοεμβρίου ότι «ο Στρατιωτικός της νήσου ημών Διοικητής, ενδοξότατος συνταγματάρχης Ρεσήτ Βέης, προαγόμενος μετατίθεται εις Ερζερούμην», όπως πληροφορεί επίσης ότι «εν βαθεί γήρατι απεβίωσεν η σεβαστή μήτηρ της αυτού Εξοχότητος του Διοικητού μας Κιαζήμ Βέη».
Στο μεταξύ οι φήμες γίνονται πλέον… ορατές αφού ο οθωμανικός στόλος είναι εξαφανισμένος και τα ιταλικά πλοία οργώνουν το Αιγαίο, με αποτέλεσμα εκατοντάδες γυναίκες και παιδιά να μετακομίζουν από την πόλη στα χωριά, πράγμα που αναγκάζει τον Κιαζήμ Μπέη δηλώσει εγγράφως ότι εγγυάται τις ζωές και την περιουσία των Χίων, κάνει κατάλογο ιταλών υπηκόων που θα απελάσει και καλεί σε σύσκεψη στο Δημαρχείο τους Διοικητές Στρατού και Χωροφυλακής.
Επειδή ως συνήθως του τα παρουσιάζουν όλα ρόδινα, ξενυχτάει ένα βράδυ και πηγαίνει στον Σταθμό Χωροφυλακής της Μπέλλα Βίστα, που τότε ήταν… προάστιο και τους βρίσκει όλους στη θέση τους αλλά… κοιμόμενους.
Έξω φρενών ειδοποιεί τηλεφωνικά -υπήρχαν λίγες ενσύρματες τηλεφωνικές γραμμές νευραλγικών υπηρεσιών- το Διοικητή της Χωροφυλακής, που μεταβαίνει με απόσπασμα στο σημείο, αφαιρεί τα όπλα από τα κοιμόμενα… καμάρια του και τα φυλακίζει.
Τα νέα βέβαια κυκλοφορούν στο νησί, που… αδιάφορα συνεχίζει τις ασχολίες του.
Μανταρίνια από το νησί φθάνουν ασφαλώς με το ατμόπλοιο «Ελένη» στην Κωνσταντινούπολη για να μεταφορτωθούν με τελικό προορισμό την Οδησσό, το «Πρακτορείο Στυλιανού Ν. Κανέλλου» πουλάει εισιτήρια με το Ατμόπλοιο «Θεμιστοκλής», οι δάσκαλοι παραπονούνται ότι είναι τρεις μήνες απλήρωτοι, η «Τράπεζα Μυτιλήνης» διαλύεται ενώ στις 19 Νοεμβρίου 1911 φτάνει στο νησί από τη Ρεδεστό ο νέος Στρατιωτικός Διοικητής, που κανείς δεν ήξερε ότι θα είναι και ο τελευταίος, Ταγματάρχης Πεζικού Ζιχνή Βέης.
Ενώ συμβαίνουν αυτά το νησί… περιέργως πως, είναι χωρισμένο στα δύο.
Από τη μια είναι οι Καναλικοί από την άλλοι οι Κουβελικοί, ενώ ο Μητροπολίτης έχει τους δικούς του πονοκεφάλους, αναγκασμένος να ανακοινώσει ότι απαγορεύει στους Ιερείς να κάθονται στα καφενεία, κάτι που ξέρει πως έχει εφαρμογή μόνο στην πόλη, αφού στα χωριά ισχύουν οι νόμοι που ισχύουν και… σήμερα.
Να σημειωθεί εδώ ότι όταν μιλάμε για χωριά το 1911, μιλάμε για χωριά… λίγο μεγαλύτερα από σήμερα, αφού για παράδειγμα τα Καρδάμυλα έχουν 8.000 κατοίκους.
Στις 5 Δεκεμβρίου ξεσπά άγριος καβγάς στα Αυγώνυμα, γιατί ανακαλύπτουν ότι ο Δάσκαλος, που τους έστειλε ο Δεσπότης -ας μην ξεχνάμε ότι τα σχολεία ήτα υπό την εποπτεία της Μητροπόλεως- έχει τελειώσει την Α’ Γυμνασίου και ένα φεγγάρι έκανε τον μηχανικό στην Αλεξάνδρεια.
Με όχι πολύ σεβασμό θα λέγαμε, στη συνέχεια, στέλνουν επιστολή στις εφημερίδες γράφοντας μεταξύ άλλων: «Να τον κρατήσετε Άγιε Δέσποτα να τον κάνετε Καθηγητή όταν κάνετε Σχολείο Μηχανικών».
Έτσι οι Αυγωνυμούσοι; Έτσι και ο Δεσπότης, που σε αντίποινα κλείνει την Εκκλησιά στο χωριό και οι Αυγωνυμούσοι μένουν χωρίς «Δάσκαλο» αλλά και χωρίς… παπά.
Το 1911 εκτός της ακμάζουσας εβραϊκής Κοινότητας έχουμε και αντίστοιχη Καθολικών.
Στις 12 Δεκεμβρίου γίνεται «μεγαλοπρεπέστατη τελετή της Ακολουθίας των Χριστουγέννων εν τη καθολική Εκκλησιά του Αγίου Νικολάου Ιερουργησάσης της Αυτού Θεοφιλείας Αρχιεπισκόπου κ. Νικολόζη μετά του παρ’ αυτού κλήρου».
Το 1911 φεύγει εν ηρεμία, με τις τοπικές εφημερίδες να γράφουν περιχαρείς πως στις 15 Δεκεμβρίου «ο εν Αθήναις διορισθής νέος Πρεσβευτής της Τουρκίας Μουσταφά Βέης τυνχάνει νεώτερος αδελφός του τόσο αγαπητού παρ’ ημίν ρέκτου και φιλοπροοόδου Εισαγγελέως μας Χαϊρή Βέη».
