Όταν ο φωτογράφος Γιώργης Γερόλυμπος βρέθηκε για πρώτη φορά στο χωριό της Καλαμωτής στην Χίο κάτι μαγικό συνέβη. Ο ίδιος, μετέβη αρχικά εκεί για να μπορέσει να καταγράψει, πρώτα στο σημειωματάριό του και έπειτα στην κάμερά του, την αισθητική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του μεσαιωνικού χωριού. Η πρόσκληση προέκυψε από το Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, το οποίο για περισσότερα από 40 χρόνια, υποστηρίζει τη μελέτη της αισθητικής, την αρχιτεκτονική και τη φιλοσοφία της τέχνης και στόχος του ήταν να αναδειχθεί και να διατηρηθεί η πολιτιστική σημασία του χωριού. Ο Γερόλυμπος παρατήρησε προσεχτικά το τοπίο, την μοναδική αρχιτεκτονική του, τα μαστιχόδεντρα που κράτησαν αυτό το χωριό ζωντανό επί αιώνες, τους κατοίκους του και αποφάσισε να εστιάσει στην δύναμη που κρύβει αυτός ο τόπος.
Η Καλαμωτή Χίου από ψηλά μέσα από το φακό του Γ. Γερόλυμπου
Φωτογραφία από το λεύκωμα «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου»
Φωτογραφία από το λεύκωμα «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου»
Τον αγκάλιασαν, του έδειξαν πως η φύση όταν την αγαπάς και την σέβεσαι σου δίνει πίσω ζωή, τον συμβούλεψαν, τον ξενάγησαν μέσα στα δρομάκια του χωριού και μέσα στις ζωές των κατοίκων του. Κάπου εκεί ο χρόνος για τον Γιώργη σταμάτησε, ή μάλλον καλύτερα άρχισε να κυλά πιο αργά, πιο όμορφα, πιο ουσιαστικά. Εκείνος αποτύπωσε τα μαστιχόδεντρα, τα κτίρια, τα χαμόγελα και τα μάτια των ανθρώπων της Καλαμωτής, όχι επειδή το είδε μόνο σαν μια ευκαιρία για να κρατηθεί ζωντανό το χωριό, αλλά γιατί όπως φαίνεται από όσα μας εξιστορεί, το ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά.
Το έργο του λοιπόν, αυτό που αποτυπώνεται τόσο στην έκθεση «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου» στην Αίθουσα Εκθέσεων και Εκδηλώσεων του Ιδρύματος Μιχελή, όσο και στο λεύκωμα που συνοδεύει την έκθεση, είναι ακριβώς αυτό. Η προσπάθεια ενός “ερωτευμένου” φωτογράφου να αποδώσει όλα όσα τον μάγεψαν. Η ανάγκη ενός ανθρώπου να δείξει στους άλλους αυτό που κρύβει ένα χωριό της Χίου και η παράκλησή του να μην ξεχαστούν οι θησαυροί του.
Μέσα από 4 θεματικές ενότητες, το ίδρυμα και ο φωτογράφος μας προσκαλούν έτσι, να περπατήσουμε μέσα στην Καλαμωτή, να περιηγηθούμε ανάμεσα στους ιστορικούς της οικισμούς, να μυρίσουμε το έδαφος που ποτίζεται από την μαστίχα, να κάτσουμε με τον κύριο Μιχάλη στο καφενείο του χωριού και να φάμε γλυκό του κουταλιού από την κυρία Ευαγγελία. Ακολουθούν τα όσα μας περιέγραψε ο φωτογράφος Γιώργης Γερόλυμπος για την εμπειρία του στο χωριό και την δημιουργική του διαδικασία:
Ο φωτογράφος Γιώργης Γερόλυμπος
–Πώς ήταν η εμπειρία σας με τους κατοίκους; Ποια στιγμή ή συνάντηση σας έμεινε περισσότερο;
Καταπληκτική, απλώς καταπληκτική. Οι άνθρωποι της Καλαμωτής με αποδέχτηκαν αμέσως, με καλωσόρισαν στο χωριό τους και με έβαλαν στη ζωή τους. Οι μεγαλύτεροι με φρόντισαν σαν να ήταν συγγενείς, «φάε να πάρεις δυνάμεις», «ρίξε κάτι πάνω σου, κάνει κρύο εδώ το βράδυ»… Κρατώ δύο στιγμές, έντονες στη μνήμη μου: όταν πήγα να φωτογραφίσω τον κύριο Μιχάλη τον βρήκα στο καφενείο και συζητώντας λίγο μαζί του με ενημέρωσε ότι αν και τώρα είναι συνταξιούχος, σε όλη τη ζωή του ήταν μαστιχοπαραγωγός. Συμφωνήσαμε ότι το πορτραίτο του έπρεπε να γίνει στο χωράφι του. Όταν βρεθήκαμε εκεί, δεν μπορούσα να περπατήσω όρθιος λόγω του χαμηλού ύψους των κλαδιών. Τον ρώτησα πώς δούλευε σε τόσο χαμηλό περιβάλλον, και μου απάντησε «στα γόνατα αγόρι μου». Ε, φωτογράφισα όλα τα δένδρα στα γόνατα, πώς να σου ξεφύγει αυτό. Θυμάμαι, επίσης, την κυρία Ευαγγελία, το πρώτο πορτραίτο του βιβλίου. Την φωτογράφισα στον κήπο του σπιτιού της. Μου έκανε καφέ και με κέρασε μαστίχι. Λίγο πριν φύγω με ρώτησε αν έχω κάποια ανάγκη και της είπα ότι προσπαθώ να βρω πρόσβαση σε διάφορα σημεία του χωριού και να αναζητήσω διαφορετικά μαστιχόδεντρα άλλα άγρια και άλλα σε παραγωγή. Με πήρε από το χέρι και με πήγε παντού. Μου άνοιξε όλο το χωριό. Μακάρι να της αρέσει ότι έγινε με τη βοήθειά της.
Από το λεύκωμα «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου»
Από το λεύκωμα «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου»
–Υπήρξε κάποιο στοιχείο ή λεπτομέρεια της Καλαμωτής που σας εντυπωσίασε ή σας συγκίνησε περισσότερο; Και με συγκίνησε και με εντυπωσίασε ότι το χωριό φαίνεται να λειτουργεί σαν ένας ενιαίος οργανισμός, σαν ένα σώμα, με διαφορετικά μέλη μεν, αλλά μία ψυχή που διαπερνά τον οικισμό από τη μία άκρη έως την άλλη. Λειτούργησε για μένα, ως ένας επιβραδυντής της ταχύτητας, σαν εκείνα τα ακουστικά που εξαφανίζουν τον γύρω θόρυβο επιτρέποντας στον χρήστη τους να εστιάσει πιο καθαρά στο σημαντικό. Σαν να σταμάτησε η φασαρία, είχα χρόνια να νιώσω τέτοια γαλήνη, και τη γαλήνη αυτή την αναγνώρισα σε κάθε εικόνα που είδα μπροστά μου: Γαλήνη στη ρυμοτομημένη γεωγραφία του χωριού, γαλήνη στους ήσυχους δρόμους του, γαλήνη στα πρόσωπα των ανθρώπων που γνώρισα και μου επέτρεψαν να κρατήσω την εικόνα τους και, τέλος, γαλήνη στα αιώνια δένδρα που βρήκα μπροστά μου, δένδρα που δεν φύονται πουθενά αλλού. Ένιωσα ότι αυτοί οι δρόμοι, αυτά τα κτίσματα και κυρίως αυτοί οι άνθρωποι, όπως τα μαστίχια, δεν μπορούν να απαντηθούν πουθενά αλλού στον κόσμο.
Από την Εκθεση στο Ιδρυμα Παναγιώτη & Εφης Μιχελή
Το εξώφυλλο του βιβλίου «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου»
–Τι ελπίζετε να νιώσει ή να καταλάβει ο επισκέπτης της έκθεσης βλέποντας το έργο σας; Είμαι πολύ τυχερός γιατί λίγο πριν λάβω την ερώτηση αυτή μου έστειλε ένα μήνυμα ένας εκ των κατοίκων του χωριού. Καθώς δεν επιθυμώ στο ελάχιστο να ερμηνεύσω εγώ το αποτέλεσμα της δουλειά μου, αποφεύγοντας να μπω στη θέση τόσο του κριτή όσο και του κρινόμενου, επιτρέψτε μου να παραθέσω τα λόγια του αυτούσια: «από το πέρασμά σου από τούτο το σπάνιο χωριό, τα σπάνια δέντρα του και τους σπάνιους ανθρώπους κρατούμε αυτό που οι φωτογραφίες σου μας είπαν τόσο διακριτικά αλλά δυνατά, ότι εδώ δεν πρέπει να τσιγκουνευόμαστε τα χαμόγελά μας».
*Η έκθεση του Γιώργη Γερόλυμπου με τίτλο: «Καλαμωτή: ένα μεσαιωνικό χωριό της Χίου» θα διαρκέσει μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου 2025
Ιδρυμα Παναγιώτη & Εφης Μιχελή, Βασ. Σοφίας 79
