Ανδρέας Αντ. Ζυγομαλάς
(1890-1914)
(του φιλόλογου Λεωνίδα Πυργάρη, εκδ. Πυξίδα, 2014)
του Χρίστου Στεργ. Μπελλέ
Συγγραφέα-Πανεπιστημιακού
Τούτο το βιβλίο του Λεωνίδα Πυργάρη – αφιερωμένο στο χιωτογιαννιώτη ήρωα των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) και του Βορειοηπειρωτικού Πολέμου (1914), Ανδρέα Αντ. Ζυγομαλά – καταυγάζει, κύρια, τρεις αρετές.
Η πρώτη είναι η αγάπη του συγγραφέα για την Τοπική Ιστορία, την Ιστορία γενικά. Το βιβλίο του αποτελεί, ποικιλότροπα, αναπόσπαστο κομμάτι της Τοπικής Ιστορίας, καθώς και ο πρωταγωνιστής του. Δεν μπορείς – όπως έχω τονίσει πολλάκις – να ζεις και να πεθαίνεις σ’ ένα γενέθλιο τόπο και να αγνοείς την Ιστορία του, αφού είναι έργο δικό σου – υπενθυμίζοντας το μεγάλο φιλόσοφο της αέναης ταξικής πάλης – αφού η γλώσσα είναι η ψυχή και η Ιστορία η συνείδησή μας, αφού, τέλος, παραφράζοντας Εμίλ Σιοράν: «δεν κατοικούμε μια χώρα, κατοικούμε μια γλώσσα και μια Ιστορία».
Η δεύτερη αφορά στο ήθος του Λεωνίδα, με τη διττή έννοια της λέξης (ομηρική και σύγχρονη). Στον Όμηρο, η λέξη ήθος σημαίνει τόπο, πατρίδα. Και ο Λεωνίδας έχει ομολογουμένως στιγματιστεί από τη γενέθλια γη, γεγονός που απαυγάζει στο έργο του, χωρίς, όμως, ίχνος εθνικισμού. Για το συγγραφέα πατρίδα δεν είναι το κράτος, οι θεσμοί, τα κόμματα, οι νόμοι, τα σύνορα, τα σταλίκια, τα συρματοπλέγματα. Είναι, απλά και καθαρά, ο τόπος που πρωτομάτωσε τα γόνατά του, είναι η αγκαλιά της μάνας, το χάδι του πατέρα, το παραμύθι της γιαγιάς, είναι το χαμόγελο και η καλημέρα του ήλιου, μα και ο τρόμος της βροντής, του κεραυνού, είναι, ακόμα και η νεραντζιά σαν ευωδιάζει Επιτάφιο.
Η άλλη, η σύγχρονη έννοια της λέξης ήθος, σημαίνει τρόπο-στάση ζωής. Το έργο του συγγραφέα, ο ήρωάς του, οιακίζουν αξίες, ιδεώδη και ιδανικά, έωλα, δυστυχώς, μες στη λυγρή και αυχμηρή έρημό μας, μέσα στα δίσεκτα χρόνια μας. Πίσω από τις λέξεις κρύβεται πάντα ο ίδιος ο συγγραφέας. Και ο Λεωνίδας διαθέτει, αναμφίβολα, ήθος, διαθέτει στάση ζωής, διαθέτει, δηλαδή, τον τρόπο να βλέπει τα πράγματα και να οράται από αυτά.
Η τρίτη αρετή αναφέρεται στο Δάσκαλο Λεωνίδα Πυργάρη. Τρεις, οι κύριες ιδιότητες του Δασκάλου: Να ξέρει το γνωστικό αντικείμενο, να διαθέτει παιδεία (κουλτούρα), να αγαπά τα παιδιά. Αν αγαπά τα παιδιά και έχει παιδεία, ακόμα και κανένα παιδαγωγικό βιβλίο να μην έχει διαβάσει θα κάνει «δουλειά». Δεν πρέπει να ξεχνούμε τον καθοριστικό ρόλο της αγάπης, αφού και ο Παμμέγιστος Δάσκαλος, ο Χριστός, στην αγάπη στήριξε, κύρια, τη διδασκαλία του. «Είναι αμαρτία να λειτουργείς χωρίς αγάπη στον έρωτα, τη δουλειά, τη ζωή την ίδια», υποστηρίζει αΐδια ο Καθηγητής, Μανώλης Κριαράς. Ο λυρικός, ποιητικός λόγος του συγγραφέα προδίδει, πέραν των άλλων, τούτη την αγάπη. Αυτός είναι ο δάσκαλος Λεωνίδας Πυργάρης. Οι παραπάνω ιδιότητες – με προεξέχουσα εκείνη της αγάπης στα παιδιά – τον στιγματίζουν, καθώς και τη «δουλειά» του, γενικά.
Καλοτάξιδο, λοιπόν, Λεωνίδα, το βιβλίο σου. Οι λόγοι σοβαροί κι οι αιτίες πολλές, για να μπει στην ψυχή μας…