Ένα αφιέρωμα σε έναν θεσμό που δεν λέει να «ξεριζώσει» τον βαθύ σοβινισμό που τον διακατέχει και κρατά από τον Μεσαίωνα, κάνει το BBC μέσω ενός οδοιπορικού στην Αλβανία.
Ο λόγος για τις «ορκισμένες παρθένες», τις γυναίκες δηλαδή που έχουν δώσει όρκο αγνότητας και ζουν και συμπεριφέρονται σαν άνδρες, ώστε να μη θεωρούνται... κατώτερες κοινωνικά.
Οι γυναίκες αυτές έχουν πάρει ανδρικό όνομα, ντύνονται με ανδρικά ρούχα, κάνουν ανδρικές δουλειές και συμμετέχουν ως άνδρες σε κάθε μορφή της κοινωνικής ζωής.
STORIES 12/03/2014 10:16
Συγκλονιστικό οδοιπορικό στην βόρεια Αλβανία: Εκεί όπου «ορκισμένες παρθένες» ζουν σαν άνδρες -Ενας δρόμος χωρίς επιστροφή [εικόνες]
STORIES 22/08/2013 11:40
Ενα συγκλονιστικό ρεπορτάζ για τις γυναίκες-παρθένες της Αλβανίας που έζησαν σαν άνδρες [εικόνες]
Το έθιμο αυτό συναντάται πιο συχνά στην Αλβανία και δη στον βορρά της γειτονικής χώρας (ειδικά στο πιο βόρειο τμήμα της), που διέφερε αρκετά σε νοοτροπία και τρόπο ζωής με τον νότο, ο οποίος έχει πολλά περισσότερα κοινά με την Ελλάδα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νότιοι της Αλβανίας -εδώ και πολλά χρόνια- αποκαλούν ίσως και υποτιμητικά τους βόρειους ως «μαλιόκους» (δηλαδή «βουνίσιους»), θεωρώντας τους περισσότερο οπισθοδρομικούς και πιο τραχείς σαν χαρακτήρες.
Όσο για το έθιμο (ή θεσμό) των «ορκισμένων παρθενών», έχει τις ρίζες του στον Μεσαίωνα, αλλά πλέον τείνει να εκλείψει. Σήμερα, οι γυναίκες αυτές είναι μόλις μερικές δεκάδες και συνήθως άνω των 50 ετών.
«Ορκισμένες παρθένες» έχουν υπάρξει, σε πολύ μικρότερη έκταση, και σε άλλες χώρες, συνήθως γειτονικές με τον αλβανικό βορρά. Αυτές είναι το Κόσοβο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Δαλματική ενδοχώρα και η Βοσνία.
Αλβανία: Πώς είναι η ζωή μιας «ορκισμένης παρθένου»
Το αφιέρωμα του BBC ξεκινά με τις δηλώσεις της Γκιστίνα Γκρίσαϊ (Gjystina Grishaj), η οποία αναφέρει πως «η Αλβανία ήταν ανδροκρατούμενος κόσμος, ο μόνος τρόπος για να επιβιώσεις ήταν να γίνεις άντρας». Όταν ήταν ακόμη 23 ετών και ζούσε στα βουνά, στα βόρεια της χώρας της, πήρε όρκο αγαμίας και υποσχέθηκε να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της ως άνδρας.
Η οικογένειά της ζει στην περιοχή της Λεπούς, δίπλα στα σύνορα με το Μαυροβούνιο, στο πιο βόρειο κομμάτι της Αλβανίας, για περισσότερο από έναν αιώνα. Μια κοιλάδα βαθιά φωλιασμένη ανάμεσα σε απόκρημνα βουνά, παραμένει μια από τις λίγες περιοχές όπου εξακολουθεί να υπάρχει η παράδοση «μπουρνέσα» («burrnesha»): μια πρακτική αιώνων κατά την οποία οι γυναίκες δίνουν όρκο στους γέροντες του χωριού και ζουν ως άνδρες.
Αυτές οι γυναίκες είναι γνωστές ως «ορκισμένες παρθένες». Σύμφωνα με την 57χρονη Γκιστίνα, «υπάρχουν πολλοί ανύπαντροι στον κόσμο, αλλά δεν είναι burrneshat (όπως λέγεται στην τοπική διάλεκτο το έθιμο). Μια "ορκισμένη παρθένος" είναι αφιερωμένη μόνο στην οικογένειά της, την εργασία, τη ζωή, τη διατήρηση της αγνότητάς της».
Για πολλές γυναίκες που γεννήθηκαν σε παλαιότερες εποχές, η ανταλλαγή της σεξουαλικής, αναπαραγωγικής και κοινωνικής τους ταυτότητας ήταν ένας τρόπος να απολαμβάνουν ελευθερίες που μόνον οι άνδρες μπορούσαν να έχουν.
Το να γίνουν «μπουρνέσα» επέτρεπε στις γυναίκες να ντύνονται όπως οι άνδρες, να ενεργούν ως επικεφαλής του νοικοκυριού, να κινούνται ελεύθερα σε κοινωνικές καταστάσεις και να αναλαμβάνουν εργασίες που παραδοσιακά ήταν ανοιχτές μόνο σε άνδρες.
Ούσα μια αθλητική, δραστήρια νεαρή γυναίκα, η 57χρονη σήμερα γυναίκα ήταν αποφασισμένη να είναι ανεξάρτητη. Ποτέ δεν φαντάστηκε μια παραδοσιακή ζωή για τον εαυτό της, με γάμο, δουλειές του σπιτιού και φορέματα. Αντιθέτως, μετά τον θάνατο του πατέρα της αποφάσισε να γίνει «ορκισμένη παρθένα», προκειμένου να ηγηθεί της οικογένειας και να μπορέσει να αναλάβει εργασίες για να τους στηρίξει οικονομικά.
H Γκιστίνα Γκρίσαϊ, μια από τις τελευταίες «ορκισμένες παρθένους» της Αλβανίας
«Ήμασταν εξαιρετικά φτωχοί… Ο πατέρας μου πέθανε και η μητέρα μου είχε έξι παιδιά, οπότε, για να τη διευκολύνω, αποφάσισα να γίνω "μπουρνέσα" και να δουλέψω σκληρά», λέει στο BBC.
Η 57χρονη ζει σε ένα απομακρυσμένο χωριό. Μια στο τόσο πιάνει σήμα το κινητό τηλέφωνο και οι δύσκολοι χειμώνες συνήθως φράζουν τον δρόμο προς τη Λεπούς (το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος της περιοχής), καθώς συχνά είναι μπλοκαρισμένος από το χιόνι και το ηλεκτρικό ρεύμα κομμένο. Η Γκιστίνα Γκρίσαϊ διαχειρίζεται έναν ξενώνα, καλλιεργεί τη γη και φροντίζει τα ζώα της.
Ως «ορκισμένη παρθένος» και επικεφαλής του νοικοκυριού, η Γκιστίνα ασχολείται επίσης με την τέχνη των φαρμακευτικών βοτάνων για την παρασκευή θεραπευτικών τσαγιών και ελαίων, μια δεξιότητα που κληρονόμησε από τον πατέρα της.
Πάντως, παρά τα προβλήματα στις επικοινωνίες, η Γκιστίνα Γκρίσαϊ διατηρεί και σελίδα στο Facebook, αν και δεν φαίνεται να ασχολείται και πολύ με αυτήν, καθώς οι τελευταίες δημοσιεύσεις είναι από το 2019.