Το Αφγανιστάν είναι από τις περιπτώσεις χωρών που τα δικαιώματα των γυναικών ήταν περισσότερα στο παρελθόν, παρά τις τελευταίες δεκαετίες. Από τη δεκαετία του ‘50 ξεκίνησαν να γίνονται δεκτές στα πανεπιστήμια, ενώ προωθούταν η ενδυνάμωσή τους και η παρουσία τους στη δημόσια ζωή. Η τότε κυβέρνηση ήθελε να της ελευθερώσει από τους τρομερά συντηριτικούς κανόνες του Ισλάμ. Γι’ αυτό και με το Σύνταγμα του 1964 κατοχύρωσε την ισότητά τους με τους άντρες. Ωστόσο, αυτή στην πράξη αφορούσε μόνο τις γυναίκες των ανώτερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων.
Τα δικαιώματα των γυναικών στα κομμουνιστικά χρόνια του Αφγανιστάν
Η κομμουνιστική περίοδος της χώρας, από το 1978 έως το 1992, ήταν ουσιαστικά η περίοδος της μεγαλύτερης, καθολικότερης και έμπρακτης ισότητας μεταξύ γυναικών και αντρών. Αφορούσε πλέον στην πράξη όλες τις γυναίκες ανεξαρτήτως τάξης και καταγωγής. Κάποια από τα δικαιώματά τους; Είχαν πλέον τη δυνατότητα να επιλέξουν οι ίδιες τον σύζυγο και την καριέρα τους. Ήταν υποχρεωτικό να πηγαίνουν σχολείο. Γινόντουσαν δεκτές στα πανεπιστήμια. Είχαν πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες, που καταπολεμούσαν τον γυναικείο αναλφαβητισμό και που προωθούσαν τα γυναικεία δικαιώματα στο Αφγανιστάν. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι η κομμουνιστική περίοδος της χώρας να φτάσει στο τέλος της, πλέον χιλιάδες γυναίκες σπούδαζαν σε πανεπιστήμια, εκατοντάδες χιλιάδες κορίτσια πήγαιναν σχολείο και περισσότερες από 22 χιλιάδες γυναίκες εργάζονταν στον τομέα της εκπαίδευσης.
Το πρώτο πλείγμα των γυναικείων δικαιωμάτων με τον τετραετή εμφύλιο και την έλευση των Ταλιμπάν
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν προς το χειρότερο, ουσιαστικά με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οπότε και την κατάρρευση του κομμουνισμού στο Αφγανιστάν. Το επίσημο όνομα της χώρας μετατράπηκε σε Ισλαμικό Κράτος του Αφγανιστάν και στις γυναίκες επιβλήθηκε να καλύπτονται με κάποιο ύφασμα όταν βρίσκονται έξω. Ωστόσο, ακόμα ίσχυε το Σύνταγμα του 1964, οπότε δεν εκδιώχθηκαν από τους επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς χώρους.
Γρήγορα, όμως, ο τετραετής εμφύλιος ξεκίνησε. Μαζί του ήρθαν και οι απαγωγές και οι βιασμοί Αφγανών γυναικών. Μέχρι που τελικά οι Ταλιμπάν κατέλαβαν και πήραν τον έλεγχο της Καμπούλ. Πλέον τα πράγματα άρχισαν μόνο να χειροτερεύουν για τις γυναίκες. Απαγορεύτηκε να εργάζονται. Μπορούσαν να κυκλοφορούν εκτός σπιτιού μόνο με τη συνοδεία άντρα συγγενή. Δεν μπορούσαν να λάβουν καμία επίσημη εκπαίδευση. Επιβλήθηκε να φοράνε μπούρκα που τις κάλυπτε ολόκληρες. Σε πάρα πολλές απαγορευόταν να βγαίνουν οποτεδήποτε από το σπίτι τους, ενώ τις ανάγκαζαν να βάφουν με λευκή μπογιά τα παράθυρά τους, για να μην τις βλέπει κανείς. Επιπλέον, την περίοδο της διοίκησης από τους Ταλιμπάν πολλά ανήλικα κορίτσια εξαναγκάστηκαν σε γάμους και γυναίκες απήχθησαν και πωλήθηκαν ως σκλάβες και ιερόδουλες. Το επιχείρημα των Ταλιμπάν για όλα τα παραπάνω μέτρα ήταν ότι με αυτά τιμούσαν και προστάτευαν τις γυναίκες.
Το τέλος της κυριαρχίας των Ταλιμπάν και τα αισιόδοξα βήματα για τις γυναίκες
Οι Ταλιμπάν έμειναν στο Αφγανιστάν για περίπου έξι χρόνια, μέχρι το 2001, οπότε και τα Ηνωμένα Έθνη σχημάτισαν μία νέα κυβέρνηση για την χώρα. Τα πράγματα για τις γυναίκες δεν επέστρεψαν ποτέ 100% στα δικαιώματα και τις ελευθερίες που είχαν στη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου της χώρας. Για παράδειγμα, η βία κατά των γυναικών συνεχώς αυξάνεται, με τους νόμους για την ενδοοικογενειακή βία να είναι περισσότερο κατά παρά υπέρ τους. Παράλληλα, κυβερνητικές αναφορές το 2011 είχαν δείξει ότι το 25% των Αφγανών κοριτσιών, που διαγιγνώσκονται με συρίγγιο, παντρεύονται πριν γίνουν 16 ετών.
Ωστόσο, τα πράγματα χρόνο με τον χρόνο έμοιαζαν να βελτιώνονται. Ένα νέο Σύνταγμα υπογράφηκε το 2004. Βάσει αυτού, το 27% της Βουλής της χώρας έπρεπε να αποτελείται από γυναίκες. Έγιναν ξανά δεκτές στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, οπότε και σε όλους τους κλάδους εργασίας. Σταδιακά τους επιτράπηκε να οδηγούν και να συμμετέχουν σε διεθνείς εκδηλώσεις, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Μετά από πολλές προσπάθειες, κατάφεραν να βάλουν και το δικό τους όνομα στα πιστοποιητικά γέννησης των παιδιών τους. Κάποια από αυτά μπορεί να φαντάζουν μικρά στον δυτικό κόσμο, ωστόσο για τις γυναίκες του Αφγανιστάν ήταν αποφασιστικά βήματα προς ένα καλύτερο αύριο.
Η επιστροφή των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν
Όλες οι κατακτήσεις τους σήμερα φαντάζουν στις ίδιες χαμένες. Μετά από 20 χρόνια, οι Ταλιμπάν άρχισαν να καταλαμβάνουν ξανά επαρχίες της χώρας, ενώ πριν μερικές μέρες κατάφεραν να μπουν στην Καμπούλ. Όλες οι γυναίκες του Αφγανιστάν κατάλαβαν σχεδόν αμέσως τι σημαίνει αυτό για τις ίδιες. Οι σπουδές τους και οι καριέρες τους πλέον δεν φαντάζουν ως κατορθώματα, αλλά ως “κόκκινο πανί” για τους Ταλιμπάν. Αισθάνονται τις ζωές τους να χάνονται, ότι δεν θα ξαναδούν τους φίλους και τους συναδέλφους τους, ότι μπορεί να μην καταφέρουν να βγουν καν ξανά από τα σπίτια τους, ότι πλέον θα πρέπει να καλύπτονται ολόκληρες με μπούρκα, ότι αυξάνεται ο κίνδυνος να κακοποιηθούν, να δολοφονηθούν, να απαχθούν και να πουληθούν. Άσχετα με το αν είναι 12, 25, 45, 60 ή 70 ετών.
Το κείμενο μίας Αφγανής περιγράφει τι σημαίνει η επιστροφή των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν για τις γυναίκες
Τα συναισθήματα των γυναικών της χώρας αυτή την στιγμή καταγράφηκαν με τεράστια ακρίβεια σε ένα ανώνυμο κείμενο μία Αφγανής 24χρονης κοπέλας, που κατοικεί στην Καμπούλ, στη The Guardian. Η ίδια εργαζόταν ως δασκάλα αγγλικών, ενώ συγχρόνως σπούδαζε για δύο διαφορετικά πτυχία στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ και στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Αφγανιστάν. Μάλιστα, έμαθε για την έλευση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, φτάνοντας στην σχολή της και βλέποντας συμφοιτήτριες της να τρέχουν τρομοκρατημένες από τις εστίες.
“Εργάστηκα τόσες πολλές μέρες και νύχτες, ώστε να γίνω ο άνθρωπος που είμαι σήμερα και αυτό το πρωί, όταν έφτασα σπίτι, το πρώτο πράγμα που κάναμε οι αδερφές μου και εγώ ήταν να κρύψουμε τις ταυτότητές, τα διπλώματα και τα πτυχία μας. Ήταν συναισθηματικά καταστροφικό. Γιατί πρέπει να κρύψουμε τα πράγματα για τα οποία πρέπει να είμαστε περήφανες; Στο Αφγανιστάν τώρα δεν μάς επιτρέπεται να είμαστε γνωστές ως οι άνθρωποι που είμαστε.
Ως γυναίκα, αισθάνομαι ότι είμαι το θύμα αυτού του πολιτικού πολέμου που ξεκίνησαν άντρες. Αισθάνθηκα ότι δεν μπορώ πια να γελάω δυνατά, δεν μπορώ πια να ακούω τα αγαπημένα μου τραγούδια, δεν μπορώ πια να συναντώ τους φίλους μου στην αγαπημένη μας καφετέρια, δεν μπορώ πια να φοράω το αγαπημένο μου κίτρινο φουστάνι ή ροζ κραγιόν. Και δεν μπορώ πια να πάω στη δουλειά μου ή να ολοκληρώσω το προπτυχιακό, για το οποίο δούλευα χρόνια.
Οι Αφγανές γυναίκες θυσίασαν πολλά για τη λίγη ελευθερία που είχαν. Ως ορφανή, ύφαινα χαλιά ώστε να αποκτήσω κάποια εκπαίδευση. Αντιμετώπισα πολλές οικονομικές δυσκολίες, αλλά είχα πολλά σχέδια για το μέλλον μου. Δεν περίμενα όλα να τελειώσουν έτσι.
Τώρα φαίνεται ότι πρέπει να κάψω όλα όσα πέτυχα στα 24 χρόνια της ζωής μου. Το να έχεις την όποια ταυτότητα ή βραβεία από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο είναι επικίνδυνο τώρα. Ακόμα κι αν τα κρατάγαμε, δεν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε. Δεν υπάρχουν δουλειές για εμάς στο Αφγανιστάν”.
Ωστόσο, σύμφωνα με το κείμενό της, δεν αντιμετωπίζουν όλοι την έλευση των Ταλιμπάν στη χώρα ως κάτι αρνητικό. Πολλοί συντηρητικοί-παραδοσιακοί άντρες δείχνουν να χαίρονται με την εξέλιξη και με την προβλεπόμενη μοίρα των Αφγανών γυναικών. Η 24χρονη περιγράφει την ειρωνική και χαιρέκακη αντιμετώπιση που έλαβε η ίδια και άλλες γυναίκες όσο τρομοκρατημένες προσπαθούσαν να βρουν τρόπο να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
“Οι άντρες στέκονταν γύρω και κορόιδευαν τα κορίτσια και τις γυναίκες, γελώντας με τον τρόμο μας. ‘Πήγαινε και φόρα την μπούρκα σου’, κάποιος φώναξε. ‘Είναι η τελευταία σας μέρα στους δρόμους’, είπε ένας άλλος. ‘Θα παντρευτώ τέσσερις από εσάς σε μία μέρα’, είπε ένας τρίτος.
Γύρω μου έβλεπα μόνο φοβισμένα και τρομοκρατημένα πρόσωπα γυναικών και άσχημα πρόσωπα αντρών, που μισούν τις γυναίκες, που δεν τους αρέσει οι γυναίκες να μορφώνονται, να δουλεύουν και να έχουν ελευθερία. Το χειρότερο συναισθηματικά για εμένα ήταν εκείνοι που φαίνονταν χαρούμενοι και ειρωνεύονταν τις γυναίκες. Αντί να σταθούν στο πλευρό μας, στέκονται δίπλα στους Ταλιμπάν και τους δίνουν ακόμα περισσότερη δύναμη”.
Πηγή: oneofus.gr