
Οι εκδηλώσεις για την 28η Οκτωβρίου στα χρόνια της Κατοχής - Οι προσπάθειες για καθιέρωση και άλλων εορτασμών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η αποτυχία τους - Η φονική έκρηξη νάρκης στον Γοργοπόταμο το 1964 - Γιατί καθιερώθηκε η 28η Οκτωβρίου στη συνείδηση των Ελλήνων;
Η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που γιορτάζει ανελλιπώς εδώ και 80 και πλέον χρόνια την 28η Οκτωβρίου την επέτειο του «ΟΧΙ» και την είσοδό της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και όχι το τέλος του (8 Μαΐου 1945). Όλα αυτά τα χρόνια έγιναν προσπάθειες να καθιερωθούν και άλλες εορτασμοί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως η προσπάθεια αυτή απέτυχε.
Οι εορτασμοί στα χρόνια της Κατοχής
Η πρώτη επέτειος του «Όχι» εορτάστηκε στις 28 Οκτωβρίου 1941, εν μέσω γερμανικής Κατοχής. Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών φοιτητές εκφώνησαν πατριωτικούς λόγους και διένειμαν προκηρύξεις. Ο, τότε, καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος αρνήθηκε να κάνει μάθημα και εκφώνησε με τη σειρά του λόγο. Αυτές τις ενέργειές του, τις πλήρωσε με την απόλυσή του. Μετά από κάλεσμα των αντιστασιακών οργανώσεων εκατοντάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στο Σύνταγμα. Ακολούθησαν συγκρούσεις με τις δυνάμεις Κατοχής. Τελικά κάποιοι κατέθεσαν στεφάνι στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, αφού πρώτα κατέστρεψαν αυτό που είχε καταθέσει ο πρωθυπουργός της πρώτης δωσίλογης κυβέρνησης Γεώργιος Τσολάκογλου.
Η ενέργεια αυτή σηματοδοτούσε, κατά κάποιον τρόπο, την έναρξη του αντιστασιακού αγώνα. Χαρακτηριστικό είναι το διάγγελμα της Κεντρικής Επιτροπής του πρωτοεμφανιζόμενου Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) στις 10 Οκτωβρίου 1941 προς τον ελληνικό λαό, στο οποίο οριζόταν η 28η Οκτωβρίου 1941 ως έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα.
Στις 28 Οκτωβρίου 1942 η επέτειος του «ΟΧΙ» εορτάστηκε ξανά στην Αθήνα αλλά και σε άλλες πόλεις με πιο μαζικές και μαχητικές εκδηλώσεις, οι οποίες καθοδηγούνταν σε μεγάλο βαθμό από το ΕΑΜ. Όπως ανέφερε η παράνομη εφημερίδα «Δόξα» (αριθμός φύλλου 12, Νοέμβριος 1942), όργανο της αντιστασιακής οργάνωσης «Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων»: «Κι οι χιλιάδες των Ελλήνων… ξαναζωντάνεψαν στη μνήμη μας την υπέροχη εικόνα που παρουσίαζε η Αθήνα στις 28 Οκτωβρίου 1940».
Στις 28 Οκτωβρίου 1943 υπάρχει αναφορά του Ηλία Βενέζη για εορτασμό στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην Πλατεία Κοτζιά. Πολλοί από τους συμμετέχοντες, ανάμεσά τους και ο Βενέζης, συνελήφθησαν από τους Γερμανούς. Άλλες εκδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας δεν έγιναν, καθώς μεγάλη διαδήλωση στις 22 Ιουλίου 1943, με αφορμή την επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στη Μακεδονία είχε πνιγεί στο αίμα. Έτσι το ΕΑΜ Αθήνας δεν έκανε καμία διαδήλωση στο κέντρο της πρωτεύουσας.
Η τέταρτη επέτειος στις 28 Οκτωβρίου 1944 εορτάστηκε με επίσημες τελετές στην Αθήνα, που μόλις είχε απελευθερωθεί (12/10/1994) από τους Γερμανούς, από την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Ο πρωθυπουργός σε διάγγελμά του στις 28 Οκτωβρίου 1944 αναγόρευσε την συγκεκριμένη ημέρα «Εθνικήν Εορτήν, ομότιμον προς την 25η Μαρτίου 1821» διευκρινίζοντας ότι τα δεινά, οι θυσίες και η δόξα του έθνους ήταν ανάλογα.
Δεν ήταν ανάλογη όμως η συνέχεια της ιστορίας της χώρας μας… Τα Δεκεμβριανά του 1944 κι ο διαφαινόμενος εμφύλιος πόλεμος έκαναν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου (8 Μαΐου 1945) να περάσει απαρατήρητο στη χώρα μας.
Οι προσπάθειες καθιέρωσης άλλων επετείων- Η νάρκη στον Γοργοπόταμο το 1964.
Το κομμουνιστικό και το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο βρίσκονταν σε σφοδρή αντιπαράθεση πλέον στη χώρα μας.
Και οι δύο στράφηκαν στους ισχυρούς συμβολισμούς της 28ης Οκτωβρίου. Χαρακτηριστική είναι η επιλογή της 28ης Οκτωβρίου 1946 για την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). «Την 28η Οκτώβρη τιμάμε, εκτός από την αντίσταση στην ιταλική φασιστική εισβολή και τον αγώνα της ΕΑΜικής αντίστασης της περιόδου της Κατοχής και την απόφαση ίδρυσης του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών στις 28 Οκτώβρη 1946, που θεωρείται και μέρα ίδρυσης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ)» (Ριζοσπάστης, 28/10/2014).
Για το κλίμα της μετεμφυλιακής εποχής χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας «Ακρόπολις» στις 28 Οκτωβρίου 1950: «Όχι δεν θα με νικήσεις… δεν θα με παραδώσεις εις τον Σλαύον… θα νικήσω την Πείναν, δια να τελειώσω με τον θρίαμβον μιας Αναγεννήσεως, εκείνον που ήρχισα την 28η Οκτωβρίου…».
Πρώτο θέμα