Γιατί λέμε τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα και τι σημαίνουν;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί λέμε τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα και τι σημαίνουν;
Παρ, 28/12/2018 - 15:14

Όλοι όταν ήμασταν μικρά παιδιά θεωρούσαμε αυτονόητο κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς να χτυπάμε τα κουδούνια και να ψάλουμε τα κάλαντα για να κερδίσουμε χρήματα ή λιχουδιές. Ευτυχώς αυτό το έθιμο δεν έχει χαθεί στις μέρες μας αν και τα χρήματα όλο και λιγοστεύουν. Είχατε όμως ποτέ αναρωτηθεί γιατί λέμε τα κάλαντα και τι σημαίνουν αυτά που λέμε;

Γιατί λέμε τα κάλαντα

Τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα είναι ένα πολύ παλιό έθιμο και τα τραγουδούσαν στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές τα παιδιά, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και τη γονιμότητα. Τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα που λέμε σήμερα προέρχονται από τα χρόνια του Βυζαντίου και περιέργως δεν υπέστησαν μεγάλη αλλαγή.

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τις Ρωμαϊκές καλένδες (δηλαδή τις πρώτες μέρες) του Ιανουαρίου, του πρώτου μήνα του χρόνου.

Πριν τον 2ο αιώνα π.Χ. επικρατούσε το Ρωμαϊκό ημερολόγιο και ο πρώτος μήνας του χρόνου ήταν ο Μάρτιος. Τότε γιόρταζαν και την Πρωτοχρονιά.

Αργότερα, η Εκκλησία απέρριψε τα κάλαντα γιατί τα θεωρούσε ένα ειδωλολατρικό έθιμο με το πέρασμα των χρόνων όμως τα αφομοίωσε σε τέτοιο βαθμό που απέκτησαν και θρησκευτικό περιεχόμενο. Εκτός από θρησκευτικό περιεχόμενο, τα κάλαντα προσπαθούν να μεταδώσουν καλή τύχη, χαρά, ευτυχία και ευχές στους νοικοκύρηδες του σπιτιού.

Μετά από τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα καθιερώθηκαν και τα κάλαντα των Χριστουγέννων, των Φώτων, του Λαζάρου, των Βαΐων κλπ.

Τι σημαίνουν τα κάλαντα

Αν παρατηρήσετε τα κάλαντα όπως και να το δείτε δεν βγάζουν και πολύ νόημα.

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά

Ψηλή μου δεντρολιβανιά

κι αρχή καλός μας χρόνος

εκκλησιά με το άγιο θόλος

 

Αρχή που βγήκε ο Χριστός,

Άγιος και πνευματικός

στη γη να περπατήσει

και να μας καλοκαρδίσει

 

Άγιος Βασίλης έρχεται

και δεν μας καταδέχεται

από την Καισαρεία

συ είσαι αρχόντισσα κυρία

 

Βαστάει εικόνα και χαρτί

ζαχαροκάντιο ζυμωτή

χαρτί και καλαμάρι

δες και με το παλικάρι

 

Το καλαμάρι έγραφε

την μοίρα του την έλεγε

και το χαρτί ομίλει

Άγιε μου καλέ Βασίλη

 

Αυτό συμβαίνει διότι μέσα μπερδεύεται το θρησκευτικό κομμάτι με τα παινέματα για μία όμορφη κυρά… Και πράγματι!

Οι μισοί στίχοι ψέλνονται λόγω θρησκευτικού περιεχομένου:

 

Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά

κι αρχή καλός μας χρόνος

 

Αρχή που βγήκε ο Χριστός,

Άγιος και πνευματικός

 

Άγιος Βασίλης έρχεται

από την Καισαρεία

 

Βαστάει εικόνα και χαρτί

χαρτί και καλαμάρι

 

Το καλαμάρι έγραφε

την μοίρα του την έλεγε

και το χαρτί ομίλει

Άγιε μου καλέ Βασίλη

 

Οι στίχοι που παραλείψαμε έχουν να κάνουν με την εξομολόγηση ενός έρωτα…

Θυμάστε που αναφέραμε ότι τα κάλαντα προέρχονται από την βυζαντινή εποχή; Στην βυζαντινή εποχή η κατώτερη κοινωνική τάξη δεν επιτρεπόταν να μιλάει με την ανώτερη κοινωνική τάξη, παρά μόνο κατά τη διάρκεια των γιορτών για να τους απευθύνουν ευχές.

Ένα παλικάρι λοιπόν είχε ερωτευτεί μία όμορφη αρχόντισσα και ήθελε με έναν έμμεσο τρόπο να της το εξομολογηθεί. Κι έτσι σκέφτηκε αυτούς τους στίχους:

 

Ψηλή μου δεντρολιβανιά

εκκλησιά με το άγιο θόλος

 

στη γη να περπατήσει

και να μας καλοκαρδίσει

 

και δεν μας καταδέχεται

συ είσαι αρχόντισσα κυρία

 

ζαχαροκάντιο ζυμωτή

δες και με το παλικάρι

 

Δηλαδή:

Εσύ που είσαι ψηλή και όμορφη σαν εκκλησιά με τον τρούλο της, βγες έξω να περπατήσεις για να σε δω και να ανοίξει η καρδιά μου. Δεν καταδέχεσαι να μου μιλήσεις επειδή ανήκεις σε αριστοκρατική οικογένεια. Εσύ που είσαι γλυκιά σαν το γλυκό μαστίχα-υποβρύχιο (ζαχαροκάντιο ζυμωτή), δες και μένα το παλικάρι (Πηγή: coolweb.gr)

Βέβαια αυτά δεν κάνουν ομοιοκαταληξία ούτε μοιάζουν με έμμεσο τρόπο! Έμπλεξε λοιπόν μαζί τους θρησκευτικούς στίχους με τους ερωτικούς με αποτέλεσμα να μην βγάζουν νόημα και να μην καταλαβαίνουμε σήμερα τι σημαίνουν!

Με τον καιρό αυτό καθιερώθηκε και φτάνει μέχρι τις μέρες μας…

Είναι όντως μία περίεργη και απίστευτη ιστορία των Πρωτοχρονιάτικων καλάντων! Κάνεις δεν θα μπορούσε να το φανταστεί.

Καλές γιορτές!

alithia.gr