Υπάρχει καλύτερη ώρα της ημέρας από αυτή που χαλαρώνεις στην παραλία κάτω από τον ήλιο με ένα βιβλίο στο χέρι; Πολλοί θα πουν πως δεν υπάρχει, και συνήθως είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να φανταστούν τον εαυτό τους χωρίς ένα βιβλίο στο χέρι. Αυτοί που χάνουν τον εαυτό τους μέσα στις λέξεις, και ξέρουν πως ο συνδυασμός του ήχου των κυμάτων με ένα καλό βιβλίο στην άκρη είναι ο ορισμός του καλοκαιριού. Πάμε να δούμε ποια οκτώ βιβλία πρέπει να διαβάσεις οπωσδήποτε αυτόν τον Ιούνιο στην παραλία.
1. Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι - Ocean Vuong
Ο Αμερικανό-Βιετναμέζος συγγραφέας του οποίου η ποιητική συλλογή Νυχτερινός Ουρανός Με Τράυματα Εξόδου βραβεύτηκε με το βραβειο T. S. Eliot το 2017 επιστρέφει το 2019 με αυτό το βιβλίο που μπορεί να είναι πεζό, μα η γραφή του θυμίζει ποίηση. Αποτελεί ουσιαστικά ένα μακροσκελές γράμμα του συγγραφέα προς την αναλφάβητη μητέρα του η οποία δεν πρόκειται ποτέ να διαβάσει, στο οποίο της διηγείται τις αναμνησεις του από το κοινό τους παρελθόν, τα συναισθήματα του σχετικά με την καταγωγή του (ο Βουόνγκ είναι εγγονός μίας Βιετναμέζας κι ενός Αμερικάνου στρατιώτη) καθώς και τον πρώτο του έρωτα τον οποίο και έχασε νωρίς με τραγικό τρόπο. Όλα αυτά ξεδιπλώνονται μέσα από την χαρακτηριστική γραφή του, η οποία διανθίζεται από πλούσια και προτώτυπα σχήματα λόγου, χωρίς ταυτοχρονα να κουράζει, μετατρεπόμενη σε μερικα σημεία σε απλή έως και καθημερινή, ωμή, αποκαλύπτοντας ατόφιο τον πόνο και την ευαισθησία της ψυχής του συγγραφέα.
«Ο Βουόνγκ είναι ένα εν εξελίξει μυστήριο, το οποίο και ο ίδιος προσπαθεί να το αποκρυσταλλώσει μέσα του γράφοντας. Είναι σαν τον ήρωα του Τζάκσον που μπαίνει από την κύρια πόρτα του λογοτεχνικού κόσμου σαν παρατηρητής (και δρών πρόσωπο) σε μια εκδρομή αυτογνωσίας που, σαφώς, περιλαμβάνει την κοινωνιολογική τοποθέτηση ενός ατόμου, την καταγωγική του ρίζα, τη σεξουαλική του ταυτότητα, τη θέση του, εντέλει, σ’ αυτόν τον μάταιο κόσμο. (...) Πρόκειται για μια αποκάλυψη. Από τις ωραιότερες της τρέχουσας χρονιάς». (Διονύσης Μαρίνος, bookpress.gr, 31/03/2021)
2. Νυχτερινή Πτήση 29 – Στίβεν Κινγκ
Δεν θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μία τέτοια λίστα χωρίς να συμπεριλάβουμε κάποιο έργο του μαιτρ του τρόμου, Στίβεν Κινγκ. Το βιβλίο του Νυχτερινή Πτήση 29, ή αλλιώς στα αγγλικά The Langloliers, δηλ. Οι Λανγκολιέροι, όρος που εξηγείται αναλυτικά μέσα στο βιβλίο, είναι ένα από τα πιο underrated βιβλία του συγγραφέα. Δημοσιεύτηκε το 1990 και το 1995 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε μία μίνι σειρά δύο επεισοδιών.
Το βιβλίο είναι σχετικά μικρό για τα δεδομένα του Κινγκ, κι ακολουθεί μία ομάδα από επιβάτες οι οποίοι μπήκαν στην νυχτερινή πτήση 29 της American Pride από το Λος Άντζελες με προορισμό τη Βοστόνη. Δέκα επιβάτες στο αεροπλάνο, διαφορετικών φύλων, ηλικιών και εθνικοτήτων, ταξιδεύουν για διαφορετικό λόγο προς την Βοστόνη, και αποκοιμιούνται. Τρεις ώρες αργότερα ξυπνούν με το αεροπλάνο να είναι άδειο κι όλοι να έχουν εξαφανιστεί. Το μόνο που έχει μείνει πίσω είναι τα μεταλλικά τους υπάρχοντα, κοσμήματα, πορτοφόλια, λάμες από διάφορα σημεία των εξαφανισμένων σωμάτων τους, μέχρι και μία περούκα.
Οι επιβάτες με αρχηγούς τον πιλότο Μπράιαν Ενγκλ, ο οποίος δεν ήταν ο πιλότος της συγκεκριμένη πτήσης αλλά έτυχε να βρίσκεται στο αεροπλάνο καθώς ταξίδευε στην Βοστόνη αφού του ανακοινώθηκε ο ξαφνικός θάνατος της πρώην γυναίκας του, και τον μυστήριο Νικ Χόπγουελ, προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει ενώ ο Μπράιαν προσγειώνει το αεροπλάνο στο έρημο αεροδρόμιο του Μπάνγκορ, όπου το φαγητό και τα τσιγάρα δεν έχουν καμία γεύση, το μικρό τυφλό κοριτσάκι ανάμεσα στους υπόλοιπους επιζώντες, ονόματι Ντάινα, αρχίζει να κάνει δυσοίωνες προβλέψεις κι ένας ομολογουμένως διαταραγμένος επιβάτης, ο Κρεγκ Τούμι, θέλει απεγνωσμένα να φτάσει στην Βοστόνη όντας ένα ψάρι που αποζητάει τον θάνατο από την πίεση στα μεγάλα βάθη… και αυτή η σύνθεση μπορεί μονάχα σε παράξενες περιπέτειες να οδηγήσει αυτή την ετερόκλητη ομάδα.
3. Το βιβλίο της ανησυχίας – Φερνάντο Πεσσόα
Από τους πιο διάσημους Πορτογάλους συγγραφείς που αναγνωρίστηκε μετά θάνατον, ο Φερνάντο Πεσσόα είναι παραπάνω γνωστός για τα ποιήματα του. Το βιβλίο της ανησυχίας δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατο του, και είναι ίσως το πιο γνωστό βιβλίο του. Σ’ αυτό διακρίνουμε μία ημερολογιακή γραφή με πολλά μικρά κεφάλια που εξερευνούν περισσότερο την ψυχοσύνθεση του συγγραφέα και τα συναισθήματα του σχετικά με τον περίγυρο του αλλά και την ίδια του την ζωή. Πολλές φορές ασκεί κριτική στον εαυτό του και φτιάχνει ένα εύστοχο ψυχολογικό του πορτρέτο που λίγοι μπορούν να σκιαγραφήσουν τόσο καλά για τον ίδιο τους τον εαυτό.
Ο Πεσσόα είναι γνωστός για τους «ετερώνυμους» του, διαφορετικά ονόματα κάτω από τα οποία δημοσίευε πολλές φορές τα έργα του (81 συνολικά, ανάμεσα στα πιο γνωστά τους συγκαταλέγονται οι Αλμπέρτο Καέιρο, Αλβάρο Ντε Κάμπος, Μπερνάντο Σοάρες, Αλεξάντερ Σερτς). Αυτοί οι «ετερώνυμοι» συχνά εξέφραζαν διαφορετικούς προβληματισμούς και είχαν εντελώς διαφορετικά στιλ γραφής, άλλοι ετερώνυμοι καθαρά πεζολογική πρόζα κι άλλοι εντελώς λυρική. Κάποιος που είναι λίγο εξοικειωμένος με τον τομέα της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής μπορεί εύκολα να καταλάβει ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο που φιλοξενούσε μέσα του πολλαπλές προσωπικότητες ή όπως το αποκαλούμε σήμερα DID (Dissociative Identity Disorder). Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν καταφέρνει να αναπτύξει μία ολοκληρωμένη ταυτότητα και προσωπικότητα όταν του συμβεί κάτι τραυματικό, συνήθως στην παιδική ηλικία, το οποίο το άτομο πολλές φορές δεν μπορεί να ανακαλέσει. Ουσιαστικά είναι μία άμυνα, καθώς όλες οι προσωπικότητες βοηθούν την κύρια που βρίσκεται τον περισσότερο καιρό στο σώμα (στα αγγλικά τον host) να αντιμετωπίσει και να επιβιώσει το τραύμα. Όταν «βγει» στην επιφάνεια μία προσωπικότητα, θα αυτό-αποκαλείται με διαφορετικό όνομα (όπως οι ετερώνυμοι του Πεσσόα), θα έχει διαφορετικές εμπειρίες και μπορεί και να αυτό-προσδιορίζεται με διαφορετικό φύλο και εμφάνιση. Όταν ο host «επιστρέψει» στο σώμα, στην προκειμένη ο Φερνάντο ήταν ο «host», δεν μπορεί να θυμηθεί τι έκανε η άλλη προσωπικότητα στην θέση του. Ο εγκέφαλος δημιουργεί διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, η κάθε μία με τις δικές της σκέψεις, αναμνήσεις, εμπειρίες κι αντιμετώπιση απέναντι στα πράγματα.
Το βιβλίο της ανησυχίας φαίνεται να έχει γράψει ο ετερώνυμος του Πεσσόα Μπερνάντο Σοάρες. Μέσα από τις περιγραφές του διακρίνουμε όχι μόνο έναν εξαιρετικά ταλαντούχο συγγραφέα με πλούσια φαντασία και διορατικότητα, αλλά κι έναν απομονωμένο άντρα που νιώθει παρείσακτος μέσα στην κοινωνία της εποχής του και προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις ψυχολογικές του διακυμάνσεις. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο μπορείτε να δείτε τον Μπερνάντο Σοάρες να συνειδητοποιεί τα κενά μνήμης του και να καταλαβαίνει ότι μέσα του υπάρχουν πολλοί άνθρωποι εκτός από έναν, καθώς και να προσπαθεί να ανακαλύψει το νόημα της ζωής, αν υποθέσουμε πως αυτό όντως υπάρχει και δεν είναι μία ανθρώπινη κατασκευή, και τον ρόλο του μέσα της.
4. Αιλουροειδής Φιλοσοφία – Τζον Γκρέι
Για τους λάτρεις της φιλοσοφίας εκεί έξω, αυτό είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία σύγχρονων φιλόσοφων που μπορείτε να διαβάσετε. Ο Τζον Γκρέι προσεγγίζει τη ζωή και το «νόημα» αυτής από μία εντελώς διαφορετική σκοπιά απ’ ότι έχουμε συνηθίσει τους περισσότερους φιλοσόφους. Μελετώντας προσεκτικά και χωρίς να κάνει το λάθος να υποτιμάει τα ζώα και την σοφή τους συμπεριφορά, μετά τα βιβλία του Αχυρένια Σκυλιά και Η σιωπή των ζώων, επιστρέφει εστιάζοντας αποκλειστικά σε έναν από τους πιο αρχέγονους φίλους του ανθρώπου: τις γάτες.
Αποκρυπτογραφώντας την ανεξάρτητη και συχνά απόμακρη και δυναμική τους συμπεριφορά και συγκρίνοντας την με την ανθρώπινη και τις πολλές φορές απέλπιδες μας προσπάθειες να βρούμε αυτό το πολυπόθητο νόημα που θα μας χαρίσει την ευτυχία, θα σας κάνει να δείτε την ζωή μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα, πολύ πιο απλό, σίγουρα λιγότερο αγχωτικό, κι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Με αναφορές σε μεγάλους φιλοσόφους στα συμπεράσματα των οποίων ορισμένες εμβαθύνει ή σχολιάζει και με αναφορές σε σημαντικά λογοτεχνικά αριστουργήματα γραμμένα από ανθρώπους που αγαπούσαν πολύ τις γάτες κι είχαν αφιερώσει ένα μυθιστόρημα σε αυτές και φυσικά συστήνοντας μας τον δικό του γάτο, ο οποίος μπορεί να αποτέλεσε και την μούσα του γι’ αυτό το βιβλίο υπό μία έννοια, μας χαρίζει ένα απολαυστικό δημιούργημα που θα μας προβληματίσει και θα μας αλλάξει την θεώρηση των πραγμάτων που μέχρι σήμερα θεωρούσαμε απόλυτα και δεδομένα.
«Αμφισβητεί τις περισσότερες αντιλήψεις μας για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.» (J.G. Ballard)
«Ο Γκρέι μάς διδάσκει ότι ο αληθινός ανθρωπισμός βρίσκεται στην αβεβαιότητα και την αμφιβολία.» (Will Self)
«Όταν παίζω με τη γάτα μου, ποιος ξέρει αν περνάει την ώρα της μαζί μου περισσότερο απ' ό,τι εγώ μαζί της;» (Μισέλ ντε Μοντέν)
5. Τα παιδιά του αιώνα – Φρανσουά Ολιβιέ Ρουσό
Η ιστορική μυθοπλασία ενός Γάλλου δημοσιογράφου του σήμερα που μας παρουσιάζει το πορτρέτο της θυελλώδους σχέσης ανάμεσα στα υπαρκτά πρόσωπα Γεωργία Σάνδη και Αλφρέ Ντε Μισέ. Για όσους δεν τους γνωρίζουν, πρόκειται για δύο εμβληματικές φιγούρες της γαλλικής λογοτεχνίας.
Η Γεωργία Σάνδη ήταν μία επαναστατική γυναίκα του 19ου αιώνα η οποία αποφάσισε να χωρίσει, σκανδαλώδες πράγμα για την εποχή της, και να ακολουθήσει την δημοσιογραφία καθώς και να πάρει θέση στα πολιτικά πράγματα ενώ παράλληλα συνέγραφε πολλά βιβλία, εκ των οποίων Ο Βάλτος του διαβόλου, Ινδιάνα, Λουκρητία Φλοριάνι, Η μικρή Φαντέτ, Η βελανιδιά που μιλούσε, Οράτιος, Η ιστορία της ζωής μου και Ημερολόγιο Καρδιάς που είναι διαθέσιμα και στα ελληνικά. Ο Αλφρέ ντε Μισέ ήταν ένας γοητευτικός συγγραφέας και ποιητής που έγραψε έργα όπως Η εξομολόγηση ενός παιδιού του αιώνα, Μύθοι της Ισπανίας και της Ιταλίας και Το κηροπήγιο. Οι δυο τους είχαν συνάψει στην πραγματική ζωή μία σύντομη μα παθιασμένη σχέση, ταξιδεύοντας μαζί και στην Βενετία. Μετά από λίγους μήνες σχέσης χώρισαν και η Σάνδη προχώρησε σε πολυάριθμες σχέσεις προτού τελικά παντρευτεί για δεύτερη φορά με τον γνωστό πιανίστα και συνθέτη Σοπέν.
Παραμένοντας ορθός στα ιστορικά γεγονότα και συλλέγοντας όσο περισσότερες πληροφορίες μπορούσε για τα δύο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της εποχής απέναντι στα οποία σήμερα τρέφουμε απέραντο θαυμασμό, ο Ρουσό μας μεταφέρει το πνεύμα της Γαλλίας την εποχή του Ουγκώ, ταξιδεύοντας μας παράλληλα στην Βενετία και δίνοντας μας μία γεύση από τον εκρηκτικό έρωτα αυτών των δύο ανθρώπων, ο οποίος έμελλε να λήξει άδοξα.
6. Homo Deus, μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος – Yuval Noah Harari
Τρία χρόνια μετά το διάσημο βιβλίο του Sapiens: Μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου, ο Εβραίος ιστορικός που θεωρείται από τους σημαντικότερους ιστορικούς και φιλόσοφους του αιώνα μας, επιστρέφει το 2017 με αυτό το εκτενές βιβλίο το οποίο προσπαθεί, και κατά την γνώμη μου καταφέρνει αρκετά καλά, να προβλέψει το μέλλον. Συγκρίνοντας το τότε με το σήμερα συνθέτει το πολύπλοκο ψηφιδωτό του που θα οδηγήσει η τεχνολογική εξέλιξη, η τεχνητή νοημοσύνη και το άπληστο κυνήγι της ανθρωπότητας για την ευτυχία και την αθανασία τον πολιτισμό μας.
Με πολυάριθμες αναφορές κι εκτενείς περιγραφές, ο Harari ασκεί τη κριτική του στο παρόν, αλλά κυρίως στο μέλλον που φαίνεται αυτό το παρόν να προοικονομεί. Από το λατινικό Deus, που σημαίνει Θεός, ο Harari μας παρουσιάζει τον επικείμενο Άνθρωπο-Θεό, αυτόν που έχει καταφέρει να αψηφήσει τα κάποτε απροσπέλαστα εμπόδια όπως οι λιμοί, οι πόλεμοι και οι αρρώστιες και έχει βάλει ως στόχο να γίνει ένας επίγειος Θεός, αυξάνοντας το προσδόκιμο ζωής του και αλλάζοντας την βιοχημική του σύσταση προκειμένου να γίνει ένας «υπεράνθρωπος».
Κάποιος μπορεί να βρει τις προβλέψεις του Harari δυσοίωνες, άλλος ρεαλιστικές και κάποιος άλλος μπορεί να τις χαρακτηρίσει ένα προϊόν καθαρά επιστημονικής φαντασίας. Παρουσιάζοντας όμως απτά επιχειρήματα κι εξηγώντας ενδελεχώς την τωρινή κατάσταση της ανθρωπότητας και τις μεγάλες βλέψεις της που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι δεν έχει παρατηρήσει ή δεν έχει ασπαστεί, καταφέρει να γοητεύσει ακόμη και τους πιο δύσκολους αναγνώστες, σε ένα βιβλίο που απαιτεί προσοχή και κριτική σκέψη από τον δέκτη και τον προβληματίζει σχετικά με το που οδεύει το είδος μας και τι μας περιμένει σε εκείνο το μέλλον, το οποίο θα το έχουμε σμιλέψει αποκλειστικά και μόνο εμείς.
7. Η μυστική ιστορία – Donna Tartt
Έγινε διάσημη το 2013 από το βιβλίο της Η Καρδερίνα, το οποίο μεταφέρθηκε το 2019 στους κινηματογράφους. Όμως, αυτό το βιβλίο της που κυκλοφορεί στα ελληνικά κι ελάχιστοι γνωρίζουν, είχε εκδοθεί πολλά χρόνια πριν την Καρδερίνα, για την ακρίβεια τον Σεπτέμβριο του 1992.
Η ιστορία της Tartt ακολουθεί έναν νεαρό φοιτητή, τον Ρίτσαρντ Παπέν, ο οποίος μεγαλωμένος στο μικρό χωριό του Πλέινο, παίρνει υποτροφία για το Κολέγιο του Χάμπντεν στη Νέα Αγγλία. Καταφθάνοντας εκεί, ανάμεσα στις προσπάθειες του να προσαρμοστεί στο καινούριο του περιβάλλον και να αφομοιωθεί στο κλίμα του κολεγίου που φιλοξενεί κυρίως διαβασμένα πλουσιόπαιδα, αποφασίζει να ενταχθεί στο τμήμα των Αρχαίων Ελληνικών. Εκεί θα γίνει μέλος μίας ιδιάζουσας παρέας στην οποία θα έρθει κοντά, αλλά ταυτόχρονα θα παραμείνει απόμακρος.
Η Tartt προσωπογραφεί τον κάθε χαρακτήρα παρουσιάζοντας μία ποικιλία διαφορετικών χαρακτηριστικών, αφήνοντας παράλληλα γύρω από τον καθένα ένα μυστήριο. Παρόλο που στην αρχή η καινούρια παρέα του Ρίτσαρντ φαντάζει άκακη, αργότερα ο Ρίτσαρντ θα ανακαλύψει πως κάθε παρέα έχει τις σκοτεινές πλευρές της… Και πως αυτές μερικές φορές είναι καλό να μένουν για πάντα κρυμμένες.
Στο μυθιστόρημα αυτό με την βραδεία μα απολαυστική του πλοκή, ο αναγνώστης μπορεί να εμβαθύνει στην δυναμική της ομάδας, τις ετερόκλητες προσωπικότητες που την συνθέτουν και την παράξενη επιρροή των συνομήλικων πάνω σε ένα άτομο. Αυτό που κάποια στιγμή από απλή διήγηση θα μετατραπεί σε μία διήγηση μυστηρίου, αργότερα θα επιστρέψει στον απλό χαρακτήρα της, που σκοπός της δεν είναι να χαρίσει στον αναγνώστη ένα αριστοτεχνικό αστυνομικό μυθιστόρημα με έντονες σκηνές ανθρωποκυνηγητού, αλλά μία εξερεύνηση της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης καθώς και τις πολλές φορές κρυφές και σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης φύσης.
8. Η κυρία με τις καμέλιες - Αλέξανδρος Δουμάς (Υιός)
Πώς θα μπορούσαμε να ολοκληρώσουμε αυτή τη λίστα χωρίς ένα κλασικό αριστούργημα. Το βιβλίο του Αλέξανδρου Δουμά του 1848, περιγράφει τον αληθινό έρωτα του Αλέξανδρου Δουμά με την Μαρί Ντυπλεσί, εταίρα της εποχής. Το βιβλίο αυτό ξεκινάει από την οπτική ενός τρίτου προσώπου που έρχεται σε επαφή με τον Αρμάν Ντουβάλ, τον άντρα πρωταγωνιστή που εκπροσωπεί τον Αλέξανδρο Δουμά στην πραγματική ζωή, ο οποίος μέσα από μία μακροσκελή διήγηση μας περιγράφει την ιστορία του έρωτα του με την Μαργκερίτ Γκοτιέ. Το ζευγάρι προσπαθεί να νικήσει τα κοινωνικά στερεότυπα και τις απαρχαιωμένες πλέον αντιλήψεις του 19ου αιώνα με την φλόγα του έρωτα του, και κάνει τον αναγνώστη να εύχεται συνεχώς κατά την διάρκεια της ανάγνωσης αυτός ο έρωτας να καρποφορήσει.
Πρόκειται για έναν έρωτα παραμυθένιων διαστάσεων που ακολουθεί το κλασικό μοτίβο του απαγορευμένου, το οποίο όμως προκάλεσε έντονες αντιδράσεις την εποχή που δημοσιεύτηκε. Ξέρουμε όμως ότι πολλές φορές ένα έργο που η εποχή του δεν είναι έτοιμη να αποδεχτεί, στο μέλλον εδραιώνεται ως κλασικό. Η κυρία με τις καμέλιες έχει επηρεάσει εκατοντάδες συγγραφείς και ποιητές ανά τους αιώνες, έως και συνθέτες, όπως τον Τζουζέπε Βέρντι ο οποίος μετέφερε την πλοκή του μυθιστορήματος στην όπερα με το όνομα «Λα Τραβιάτα».
alithia.gr
Αγγελική Τζούμα