Ο καπ. Π. Τσάκος για την Καλαμωτή

Το έργο, οι δραστηριότητες και η προσφορά της ναυτικής οικογένειας του καπετάν Παναγιώτη Τσάκου στη Χίο και στον κόσμο γενικότερα είναι γνωστές και σημαντικές, έχουν δε κατά καιρούς παρουσιαστεί και από την δική μας εφημερίδα.

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, ένας ανήσυχος νους, μια ισχυρή προσωπικότητα, ένας πετυχημένος επιχειρηματίας και «ανθρωποκεντρικός» εφοπλιστής, με μια πλειάδα κοινωφελών έργων στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Καρδάμυλα, αλλά και στη Χίο γενικότερα- που δε χρειάζεται, νομίζω, να τα αναφέρουμε- φαίνεται να διαθέτει μία εγγενή ευαισθησία και να τρέφει ένα ενεργό ενδιαφέρον και ανυπόκριτο σεβασμό στον Λαϊκό Πολιτισμό και στην Προφορική Παράδοση του τόπου μας,  τα οποία όντως μας ξάφνιασαν ευχάριστα.

Αφορμή για αυτήν την ευχάριστη διαπίστωση στάθηκε ο τρόπος με τον οποίο υποδέχθηκε και αντιμετώπισε δύο χιώτικα λαογραφικά βιβλία που έπεσαν στα χέρια του και αφορούσαν όχι τα Καρδάμυλα, αλλά ένα χωριό στη νότια Χίο, τη μαστιχοπαραγωγό Καλαμωτή.

Το πρώτο, με τίτλο «Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΚΑΛΑΜΩΤΗ ΤΟΥ 17^ου – 18^ου ΑΙΩΝΑ, μέσα από τους Νοταριακούς της Κώδικες», εκδόθηκε από τον Σύλλογο Χίων Κηφισιάς και βορείου Αττικής το 2020. Το βιβλίο αυτό, αν και έχει επίκεντρο την Καλαμωτή - ένα από τα μεγαλύτερα μαστιχοχώρια και διοικητικό-πολιτιστικό κέντρο της νότιας Χίου για πολλά χρόνια - στην πραγματικότητα αναφέρεται και αναλύει την κοινοτική, αγροτική και κοινωνική ζωή ενός τυπικού μαστιχοχωρίου 300 και πλέον χρόνια πριν.                                                                                             Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη συστηματική αποδελτίωση ενός μικρού αλλά αντιπροσωπευτικού μέρους των Νοταριακών Κωδίκων του εν λόγω χωριού. Επίσης, μέσα από τις σελίδες του, αναδεικνύεται αβίαστα ο διαχρονικός και καθοριστικός ρόλος της μαστίχας στη διαμόρφωση χωροταξικών μεταβολών, πολεοδομικής οργάνωσης, συνθηκών ζωής και παραγωγής Λαϊκού Πολιτισμού στην ευαίσθητη και προνομιακή αυτή περιοχή της Χίου.               

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, αφού το μελέτησε και το παρουσίασε στους άμεσους συνεργάτες του, φαίνεται να  θεώρησε ηθικό του χρέος αλλά και χρέος προς τη γενέθλια γη, να αναλάβει μια πρωτοβουλία για τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών, όπως μαρτυρεί η επισυναπτόμενη επιστολή του Κοινωφελούς Ιδρύματος ¨ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ¨ προς τη Γενική Γραμματεία της Ακαδημίας Αθηνών.

Πρόσφατα, μάλιστα, παρήγγειλε ένα σημαντικό αριθμό αντιτύπων από το βιβλίο αυτό στον Σύλλογο Χίων Κηφισιάς για τη βιβλιοθήκη και τις ανάγκες του Ιδρύματος ¨ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ¨.

Το δεύτερο, με τίτλο «Ας τραγουδήσω κι ας χαρώ του χρόνου ποιος το ξέρει…, ΜΙΑ ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΩΔΟΥΣ ΠΕΖΟΥ ΚΑΙ ΕΜΜΕΤΡΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΚΑΛΑΜΩΤΗΣ», εκδόθηκε από τον Προοδευτικό Όμιλο Καλαμωτής το 2025. Κύριος στόχος αυτού του βιβλίου, όπως και ο τίτλος του αφήνει να διαφανεί πίσω από το δίστιχο του δετού, «Ας τραγουδήσω και ας χαρώ, του χρόνου ποιος το ξέρει…», είναι η κατά το δυνατόν πληρέστερη καταγραφή και συστηματική παρουσίαση πεζών και έμμετρων κειμένων της Λαογραφίας και προφορικής Παράδοσης του χωριού. Συνθέτες και δημιουργοί αυτού του μοναδικού και πλούσιου πολιτισμικού υλικού είναι τόσο ο ανώνυμος Καλαμωτούσης όσο και οι αυτοδίδακτοι επώνυμοι πεζογράφοι και ποιητές του χωριού, στην προσπάθειά τους να εκφράσουν τις συνθήκες, τις δυσκολίες, τις ανάγκες, τους καημούς και τους πόθους μιας πρωτόγονης και σκληρής αγροτικής ζωής. Άθελά τους, κατόρθωσαν έτσι να μεταφέρουν στις μελλοντικές γενιές νοήματα, αξίες, αισθητικές και τρόπους κοινωνικής συνύπαρξης μιας άλλης εποχής, που σχεδόν καμία σχέση δεν έχει μ’ αυτή που βιώνουμε σήμερα.

Η ανταπόκριση του καπετάν Παναγιώτη Τσάκου στην ευγενική προσφορά αυτού του βιβλίου είναι η επισυναπτόμενη επιστολή,  στον έχοντα την επιμέλεια της έκδοσης.

Διαβάζοντας κανείς όλα τα παραπάνω εύλογα διερωτάται:

 Tι είναι αυτό που ώθησε και ενεργοποίησε τον καπετάν Παναγιώτη Τσάκο, έναν καταξιωμένο εφοπλιστή, έναν πετυχημένο άνθρωπο, μεγαλωμένο με την αλμύρα και τις δυσκολίες της θάλασσας- με τόσες ασχολίες, ενδιαφέροντα και υποχρεώσεις -να σκύψει, με τόσο ενδιαφέρον και ευαισθησία, πάνω σε δημιουργήματα του Λαϊκού Πολιτισμού του νησιού μας;

Τι τον έκανε να αφιερώσει πολύτιμο χρόνο για να τα μελετήσει, να τα προβάλει και να προσπαθήσει να τα αναδείξει μέσα από τολμηρές προτάσεις για αναγνώριση και δικαίωση, μέσα από συγκινητικές ευχαριστήριες επιστολές;

Εκείνο στο οποίο, αβίαστα και μονοσήμαντα, μπορεί να καταλήξει κανείς είναι ότι ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος ποτέ δεν έχασε την επαφή με τις αιώνιες και ακατάλυτες αξίες της ζωής.

 Παρά τις τεράστιες επιχειρηματικές επιτυχίες του, ποτέ δεν λησμόνησε την καταγωγή και τον τόπο του, ποτέ δεν έπαυσε να εκτιμά και να υπηρετεί την Παιδεία και τον Πολιτισμό, ως τα μόνα πεδία ανθρώπινης δραστηριότητας που δίνουν ουσιαστικό νόημα, αναμφισβήτητη ποιότητα και αληθινή ικανοποίηση στην εφήμερη ζωή μας.

Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού όλη η φιλοσοφία του για τη ζωή, όλη του η κοινωφελής δράση στη Χίο μας, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αυτόν τον σκοπό πιστά  υπηρετούν, σ’ αυτή τη στάση ζωής συγκλίνουν.