Η νέα έκδοση του βιβλίου "Αλέξανδρος Παναγούλης - Πρόβες Θανάτου", του Κώστα Μαρδά, που κυκλοφόρησαν πρόσφατα οι εκδόσεις Νίκας, παρουσιάστηκε την Τρίτη στο θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» του δήμου Γλυφάδας, από τον δήμαρχο Γιώργο Παπανικολάου, την υφυπουργό Μετανάστευσης Σοφία Βούλτεψη (ο αντιστασιακός πατέρας της οποίας είχε συνεργασθεί στη Ρώμη με τον Παναγούλη όταν το 1973 αποφυλακίσθηκε) τον συμπατριώτη μας συγγραφέα του έργου των 452 σελίδων και τη δημοτική σύμβουλο Γεωργία Βαμβακερού.
Ποιήματα του Παναγούλη διάβασε ο ηθοποιός Λευτέρης Βασιλάκης, που υποδύεται τον ήρωα σε σήριαλ της ΕΡΤ και η ηθοποιός Ηρώ Κισσανδράκη.
Ο δήμαρχος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να οργανώσει ειδικές εκδηλώσεις μνήμης στον ήρωα που μεγάλωσε στη Γλυφάδα.
Ακολουθεί η ομιλία του Κώστα Μαρδά:
«Κυρίες και κύριοι, σήμερα τιμούμε τον ήρωα, εδώ στη γενέτειρα Γλυφάδα, εδώ που ανδρώθηκε, στο ιστορικό σπίτι της οδού Αριστοφάνους 5 και Ασκληπιού 61, όπου στις αρχές του 50 οι γονείς Βασίλειος, τιμημένος δημοκρατικός αξιωματικός και η Αθηνά, αγέρωχη δημοκράτισσα, μετακόμισαν από την Κυψέλη και έχτισαν ένα ισόγειο με οικονομίες και δανεικά.
Σ’ αυτό το γλυφαδιώτικο σπίτι γεννήθηκε η ιστορία του τυραννοκτόνου Αλέξανδρου Παναγούλη και των συναγωνιστών αδελφών του, Γιώργου και Στάθη.
Ανάμεσα σε χωράφια, οικόπεδα και αλάνες, μεγάλωσαν με τη φτώχεια της εποχής αλλά και την υπερηφάνεια της εποχής. Παλεύοντας -παιδιόθεν- κόντρα στο αυταρχικό μετεμφυλιακό καθεστώς της Δεξιάς, από την πλευρά του Φιλελεύθερου Κέντρου.
Σε αυτό το σπίτι λες και γεννήθηκε ο Αισχύλος, ο τραγικός ποιητής και πολεμιστής.
Όπως πολεμιστής και ποιητής υπήρξε ο Παναγούλης.
Δοξάζουμε τον σημερινό αρχαίο Έλληνα, που έμεινε πιστός στο ψήφισμα του Δήμου της αρχαίας Αθήνας που όριζε ότι:
«Όποιος καταλύσει την Αθηναϊκή Δημοκρατία ή καταλάβει αξίωμα όταν καταλυθεί η Δημοκρατία, να θεωρείται εχθρός του Λαού και να θανατώνεται χωρίς ο τιμωρός να υπέχει οποιαδήποτε ευθύνη.
Η περιουσία του σκοτωμένου τυράννου να δημεύεται και το ένα δέκατο να κατατίθεται στο ταμείο της Θεάς Αθηνάς.
Ο τιμωρός και αυτός που τον συμβούλευσε, να θεωρούνται Όσιοι και Αμόλυντοι!».
Όσιος και Αμόλυντος παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του από ένα ύποπτο τροχαίο την Πρωτομαγιά του 1976.
Όσιος, όχι με την θεολογική έννοια, αλλά με την Προμηθεϊκή, καθώς ξεπερνώντας τα ανθρώπινα μέτρα, ενώ οι βασανιστές του τον χτυπούσαν βάναυσα, εκείνος αντιστεκόταν βρίζοντάς τους, δαγκώνοντάς τους και εξευτελίζοντάς τους με πύρινα λόγια.
Αμόλυντος από την αλαζονεία, την έπαρση, τη μοχθηρία, το διχασμό, την τοξικότητα.
Ο Παναγούλης δεν ήταν Άγιος με τη χριστιανική έννοια. Ήταν ένας Δαίμονας, όπως ο τύπος του ανθρώπου που απαντάται στο έργο Κρατύλος του Πλάτωνα και στην αρχαιοελληνική σκέψη ότι κάθε άτομο έχει τον ατομικό του Δαίμονα κατά προσταγήν του Δία.
Δαίμονας και με την τρέχουσα έννοια. Δηλαδή του ευρηματικού, του χαρισματικού, του επινοητικού, του σατανικού εραστή της Ελευθερίας.
Μελετώντας την πορεία του, επισημαίνω 4 συν 1 χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ανυπέρβλητο:
Πρώτον: Η αίσθηση ευθύνης.
Ένα παιδί από μια απλή οικογένεια αξιωματικών, αναλαμβάνει τον ιστορικό ρόλο να απαλλάξει τη χώρα από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Έχοντας σαν πρώτους συναγωνιστές κατά της Χούντας των συνταγματαρχών, τον αξιωματικό μεγαλύτερο αδελφό του Γιώργο –που χάθηκε από τη χούντα- και τον μικρότερο αδελφό του Στάθη.
Δεύτερον: Η μαρτυρική καρτερία.
Από την ώρα της σύλληψής του στις 13 Αυγούστου του 1968 στον 31ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Αθηνών - Σουνίου, έως τις 20 Αυγούστου του 1973 που αποφυλακίστηκε, έζησε σε ένα τσιμεντένιο κελί - τάφο, συνεχίζοντας με απεργίες πείνας την αντίσταση και μέσα στη φυλακή.
Τρίτον: Η μεγαλοψυχία του νικητή.
Παρά τα φρικτά πάθη - με το απάνθρωπο βασανιστήριο να του περνούν πυρωμένη βελόνα από την ουρήθρα του - όταν κατέρρευσε η χούντα το 1974 από την προδοσία της Κύπρου, ζήτησε να μην εκτελεσθεί η ποινή του θανάτου που επέβαλε το δικαστήριο στους αρχιπραξικοπηματίες. Και επιπλέον, έδωσε συνέντευξη Τύπου παρουσιάζοντας φιλικά τους φαντάρους που τον χτύπησαν, αλλά και τον βοήθησαν.
Τέταρτον: Η αντιδημαγωγική του στάση.
Ενώ η περίοδος της Μεταπολίτευσης προσφερόταν για εύκολο λαϊκισμό και επαναστατισμό και αριστερίστικες μεγαλοστομίες, εκείνος σε όλες σχεδόν τις ομιλίες του και εκτός και εντός Βουλής, στηλίτευε τους δημαγωγούς χωρίς γραβάτα.
Και το ένα και ξεχωριστό: Η ποιητικότητά του!
Γράφοντας ποιήματα μέσα στη φυλακή και συνθήματα με το αίμα του στους τοίχους του κελιού του, εξελίχθηκε από ρητορικό ποιητή της ομοιοκαταληξίας σε συμβολιστή και λυρικό και καβαφικό. Διάσταση που έδωσε, προλογίζοντας τα ποιήματά του, ο κορυφαίος Ιταλός διανοούμενος - σκηνοθέτης Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Εν αντιθέσει με την άποψη που είχε το υπουργείο Πολιτισμού το 2001, όταν απέρριψε την πρόταση συναγωνιστών του να ενταχθούν ποιήματα στο μάθημα της Λογοτεχνίας:
«Υπουργείο Πολιτισμού… Διεύθυνση Γραμμάτων και Τεχνών, αρμόδιος υπάλληλος τάδε… Τηλέφωνο τάδε…
«Απαντώντας στο αίτημά σας για να συμπεριληφθούν ποιήματα του Αλέξανδρου Παναγούλη στο μάθημα της Λογοτεχνίας, σας ενημερώνουμε ότι η αρμόδια διεύθυνση έκρινε ότι δεν είναι αντιπροσωπευτικά της ελληνικής ποίησης… Ο υπουργός… Υπογραφή… Τάδε».
Και όμως. Το ποιητικό του έργο συνιστά αντιπροσωπευτικό δείγμα ποίησης της εποχής του αγώνα. Πρόκειται για ποίηση της φυλακής!
Ναι! Η ζωή και ο θάνατός του είχαν και έχουν όλα τα στοιχεία της ποίησης:
Τον γοητευτικό ρυθμό, τη μεταφυσική ανάταση, τη γεωμετρία της μετρικής, τη χωρίς όρια οπτική του ελεύθερου στίχου και τη δραματικότητα της ωδής.
Αλέξανδρε Παναγούλη!
Σε ευχαριστούμε για ό,τι έκανες προκειμένου να απαλλάξεις τη χώρα από τη δικτατορία, κόντρα στο κόμπλεξ και στη μικρότητά μας!
Η ΜΠΟΓΙΑ
Ζωντάνεψα τους τοίχους, φωνή τους έδωσα, πιο φιλική να γίνουν συντροφιά.
Κι οι δεσμοφύλακες ζητούσαν, να μάθουνε που βρήκα τη μπογιά.
Οι τοίχοι του κελιού το μυστικό το κράτησαν κι οι μισθοφόροι ψάξανε παντού.
Όμως μπογιά δε βρήκαν.
Γιατί στιγμή δε σκέφτηκαν στις φλέβες μου να ψάξουν.
(Στην απομόνωση των φυλακών Μπογιατίου μετά από μια απόπειρα απόδρασης πού έκανε στις 2 Ιουνίου 1971. Δεν είχε ούτε μολύβι ούτε χαρτί και το έγραψε με το αίμα του πάνω σ΄ ένα πακέτο τσιγάρα).
ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑ
Δεν σε κατάλαβα Θεέ Για πες μου πάλι!
Να σ’ ευχαριστήσω μου ζητάς ή να σε συγχωρήσω;
(Το έγραψε την 30ή ημέρα απεργίας πείνας και μετά από ξυλοδαρμό )
ΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ
Ψυχή φυλακισμένη στο κορμί, κορμί φυλακισμένο στη ζωή.
Ζωή φυλακισμένη μέσ’ στο Χρόνο. Πνεύμα π’ απ’ όποια φυλακή κι αν βγει σε φυλακή πάλι θα πέσει.
Κι είναι μονάχα το κορμί π’ αγάπησε τη φυλακή του.
Πώς να μην έρθει ο θάνατος λοιπόν;
(Το έγραψε τον Μάρτιο του 1972, παραμιλώντας στην απομόνωση)
