Μια ξεχωριστή πολιτιστική εκδήλωση φιλοξενήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης 27 Αυγούστου στον ιερό χώρο της Νέας Μονής Χίου, στο πλαίσιο του 4ου Φεστιβάλ Χίου, υπό την αιγίδα της Περιφερειακής Ενότητας.
Σε ένα μνημείο με ανεκτίμητη αρχιτεκτονική και σπάνια καλλιτεχνική αξία, καταχωρημένο στη λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μνήμη και ιστορία συναντήθηκαν, με παρουσιαστή τον δημοσιογράφο και διευθυντή της Αλήθειας Γιάννη Τζούμα.
Η εκδήλωση άνοιξε με τον χαιρετισμό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου. Στην τοποθέτησή του, ευχαρίστησε τον ηγούμενο για την άδεια και τη φιλοξενία και συνεχάρη τον Περιφερειάρχη για την πολιτιστική πρωτοβουλία. Επικεντρώθηκε στη σχέση τέχνης και πίστης, υπογραμμίζοντας ότι «η τέχνη είναι η έφεση προς τον αγαθόν και το ωραίον», ενώ έκλεισε τον λόγο του με αναφορές στη σημαντικότητα των ψηφιδωτών της Νέας Μονής.
Πρώτη εισηγήτρια της εκδήλωσης ήταν η Teresa Shawcross, καθηγήτρια Βυζαντινολογίας στο Princeton, με καταγωγή από τον Βροντάδο. Έχοντας φοιτήσει στα σχολεία της Χίου, ανέφερε πως γνώρισε τη Νέα Μονή σε ηλικία 11 ετών και δεν θα μπορούσε τότε να φανταστεί ότι θα επέστρεφε ως επιστήμονας για να μιλήσει γι’ αυτό το μνημείο.
Με τίτλο της ομιλίας της "Δύο μοναχοί, μία προφητεία… και λίγη μαστίχα πεσκέσι. Πώς το νησί ανέδειξε αυτοκράτορα, στη χρυσή εποχή της βυζαντινής ναυτιλίας', η καθηγήτρια παρουσίασε τους μοναχούς Ιωάννη και Νικήτα, που σύμφωνα με επιστολές πρόσφεραν «δάκρυα μαστίχας» στον αυτοκράτορα, συνδέοντας τη Νέα Μονή με τον αυτοκρατορικό θεσμό.
Τόνισε τη σημασία της Μονής ως αυτόνομης κοινότητας υπό αυτοκρατορική προστασία, που υπήρξε ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας του νησιού που καθόριζε την παραγωγή και εξαγωγή. Παράλληλα, αναφέρθηκε στις εμπορικές σχέσεις της Χίου με το Αιγαίο μέσω τριών θαλάσσιων δρόμων, ενώ σημείωσε ότι και οι πρόγονοί της είχαν πραγματοποιήσει δωρεές προς τη Μονή.
Στη συνέχεια τον λόγο έλαβε η Δέσποινα Ιόλη Καλαβρέζου, διακεκριμένη ακαδημαϊκός και ερευνήτρια της Βυζαντινής Τέχνης, με μακρά διεθνή πορεία σε Χάρβαρντ και Dumbarton Oaks. Η ομιλία της είχε τίτλο «Η Νέα Μονή, μια αυτοκρατορική υπόσχεση. Ένα αριστούργημα βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ψηφιδωτών».
Η κ. Καλαβρέζου εστίασε στα ψηφιδωτά της Μονής, τα οποία αποτελούν «έναν ζωντανό φορέα τέχνης, ιστορίας και πίστης». Αναφέρθηκε επίσης στους προσωπικούς δεσμούς της οικογένειάς της με τη Νέα Μονή.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση του Περιφερειάρχη, ο οποίος στάθηκε στον ακαδημαϊκό χαρακτήρα του φετινού Φεστιβάλ, τονίζοντας ότι αυτό ταιριάζει απόλυτα με την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού.
Η συνέχεια δόθηκε στα Αυγώνυμα, όπου όργανα από τη Δύση και την Ανατολή δημιούργησαν μουσικούς δρόμους με οδηγούς, σε αυτό το ταξίδι οδηγοί ήταν ο Θοδωρής Οικονόμου και η Αντωνία Πάππου.
