Σε συνέχεια της προσπάθειας να δούμε τις ομορφιές γύρω μας, χαιρόμαστε που παίρνετε τη σκυτάλη, και μάλιστα με τόσο σοβαρό και τεκμηριωμένο τρόπο.
Ο λόγος στον συμπατριώτη μας Αντώνη Κοκολάκη:
«Αγαπητέ κ. Τζούμα,
Σας γράφω σχετικά με το άρθρο σας "Μπορούμε; Θέλουμε να δούμε την ομορφιά γύρω μας;" αναφορικά με την Κρήνη Μελέκ Πασά:
https://www.alithia.gr/alithina/mporoyme-theloyme-na-doyme-tin-omorfia-g...
Τα ερωτήματά σας ήταν κοινά με τα δικά μου και έτσι έψαξα να βρω απαντήσεις.
– Τι θα μας κόστιζε τα λίγα αυτά λόγια να βρίσκονταν γραμμένα στα ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά δίπλα στην Κρήνη; Όσο μια επιγραφή φαντάζομαι... κανένα 200αρικο(;). Αυτό όμως που θα ξέφευγε του μπάτζετ θα ήταν η μετάφραση. Τα οθωμανικά τουρκικά (Osmanlıca) δεν είναι απλώς τουρκικά σε αραβική γραφή. Προφέρονται και διαφορετικά από τη σύγχρονη τουρκική γλώσσα. Αυτό κάνει ιδιαίτερα μικρή τη δεξαμενή των πιθανών μεταφραστών και, κατά συνέπεια, τη μετάφραση ιδιαίτερα ακριβή.
Παρόλα αυτά, μπόρεσα και βρήκα τη μετάφραση σε μια τουρκική ακαδημαϊκή δημοσίευση στα νεοτουρκικά, την οποία και παραθέτω. Προσωπικά δεν μπορώ να πω ότι με εντυπωσιάζει η ποιητική γραφή. Μόνο εγκώμια στον ευεργέτη της.
Παρεμπιπτόντως, το όνομα του Μελέκ Πασά ήταν Μεχμέτ. Το Μελέκ (Άγγελος) ήταν προσωνύμιο λόγω της φυσικής ομορφιάς και της ευγενικής φύσης του. Ήταν επίσης γνωστός ως "Γαμπρός" (Νταμάδ - Damad), επειδή απέκτησε τον τίτλο Νταμάδ-ι Σεχριγιαρί (Damad-ı Şehriyari - γαμπρός του Σουλτάνου) μετά τον γάμο του με τη Ζεϊνέπ Ασίμα Χανούμ, μία από τις κόρες του Αχμέτ Γ΄. Ο Μεχμέτ ήταν βοσνιακής καταγωγής και γεννήθηκε στη Χίο.
Την Κρήνη στη Χίο την έχτισε κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του ως αρχιναύαρχος (καπουδάν πασάς), το έτος 1181 (1767–1768 μ.Χ. Λόγω διαφοράς σεληνιακού και ηλιακού ημερολογίου, το 1181 αντιστοιχεί στο Γρηγοριανό από 3 Μαΐου 1767 έως 21 Απριλίου 1768), ως μέρος του βακουφιού (ας πούμε δωρεά) του. Ο Μεχμέτ όρισε ότι θα καταβαλλόταν ημερησίως οκτώ ακτσέδες (γν. ως άσπρα) στον μάστορα που θα επισκεύαζε, ανακατασκεύαζε και ανανέωνε τα κανάλια νερού των σιντριβανιών στην πλατεία της Χίου και στην πόλη του Τσεσμέ. Επίσης, διέθεσε έξι άσπρα την ημέρα για την τοποθέτηση, την αφαίρεση και τη φύλαξη των δεξαμενών νερού που υπήρχαν στις τέσσερις πλευρές της βρύσης στη Χίο.
(μτφρ. από νεοτουρκικά: Αντ. Κοκολάκης)
1. Νότια Πλευρά
Hüve’l-Feyyâz (Αυτός είναι ο Χορηγός της Χάρης)
[...] είναι έθιμο και καύχημα των ευγενών
Σφραγίδα της γενναιοδωρίας και της φιλοτιμίας, πηγή ευεργεσίας και προσφοράς
Πηγή της γνώσης, με λεπτό χαρακτήρα και καθαρή καρδιά
Από τη φύση του ευγενής, γενναιόδωρος και πλουσιοπάροχος
Ο εκλεκτός γαμπρός του βασιλιά (σουλτάνου), βεζίρης, γιος βεζίρη
Κάτοχος σπαθιού και γραφίδας, και ναύαρχος του στόλου
Πηγή μεγάλου καλού — δηλαδή ο Μεχμέτ Πασάς
Είθε ο Θεός να τον ευλογεί με τις κρυφές του χάρες, όπως Εκείνος θέλει
Είθε να του χαρίζει όλα του τα επιθυμητά κάθε στιγμή
Ας βρει κάθε είδος καθαρότητας και ευτυχίας
Από την αναζήτηση της τιμής και την ευεργετική του φύση
Έφερε το νερό της Χίου στον κόσμο και το έκανε να ρέει
Για τους γονείς του ίδρυσε αυτή την Κρήνη
Την αφιέρωσε στις καθαρές ψυχές τους ως δώρο και προσφορά
Ω Θεέ μου, όσο οι διψασμένοι πίνουν από αυτό το νερό
Πότισέ τους με το νερό του Κεβσέρ κάθε πρωί και βράδυ
Με τα τέσσερα θεμέλια γράφτηκε η ημερομηνία της Στοργής
Το νερό της νέας πηγής θεραπείας — η Κρήνη του Μεχμέτ Πασά
1181 (έτος της Εγίρας) (1767–68 μ.Χ.)
2. Ανατολική Πλευρά
Hüve’l-Azîz (Αυτός είναι ο Πανίσχυρος)
Όποιος βλέπει αυτή την υψηλή θέα
Ας θυμηθεί το νερό του Κεβσέρ στην όχθη του Παραδείσου
Τι υπέροχο καθαρό νερό της ζωής
Που με ένα ποτήρι ζωντανεύει και τον ίδιο τον Αλέξανδρο
Ο ζωγράφος Μάνι θα ζήλευε την ομορφιά του
Αν έβλεπε τόση χάρη και στολίδια εδώ
Είδες, ω Βασιλιά, στον κήπο του κόσμου
Τέτοια φύλλα με κόκκινα λουλούδια;
Είθε ο Δημιουργός να μακροημερεύει τον ιδιοκτήτη
Και να είναι πάντα βοηθός και υποστηρικτής του
1181
3. Βόρεια Πλευρά
Hüve’l-Muîn (Αυτός είναι ο Βοηθός)
Ο υψηλότατος και ευγενής κύριος
Οικείος των μεγαλοπρεπών συμποσίων του Σουλτάνου επί της γης
Ο σοφός και πολεμιστής Πασάς
Του οποίου η λάμψη ντροπιάζει τον ήλιο του ουρανού
Στον τόπο της γέννησής του έκανε μια αγαθοεργία με τη χάρη του
Η ομορφιά του έκανε τον ουρανό να σκίσει το πέπλο του
Είθε ο Θεός να αυξήσει τη ζωή του μέσα στους κύκλους του ουρανού
Καθώς είναι σαν φεγγάρι που φωτίζει τη γη
Θεέ μου, δώσε του ζωή και δόξα
Από την αυλή σου είναι η ελπίδα της πονεμένης καρδιάς
1181
4. Δυτική Πλευρά
Maşâallah (Όπως θέλησε ο Θεός)
Δόξα της εποχής, απαράμιλλος
Δηλαδή ο γαμπρός του βασιλιά της εποχής
Έφτιαξε μια Κρήνη καθαρότητας
Με την προσπάθειά του έκανε να ρέει σε αυτόν τον τόπο
Αυτή η καθαρότητα προέρχεται από την ευγενή του φύση
Και αυτή η λεπτότητα έγινε φανερή εδώ
Γιατί τη σκεπάζει η σκιά του θρόνου του βασιλιά του κόσμου
Εδώ που υπάρχει τέτοια αγνή νοστιμιά
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι νερό του Παραδείσου
1181
– Τι μας κόστιζε αν τα μάρμαρά της δεν ήταν μέσα στην μπίχλα αλλά λαμπερά και καθαρισμένα; Αφήστε το καλύτερα. Πιο ασφαλή είναι με τη βρώμικη πατίνα τους, που πολλές φορές δρα προστατευτικά στον χρόνο, παρά στα χέρια του φτηνότερου πλειοδότη ή μη εξειδικευμένου προσωπικού. Δεν είδατε το "ασπροσοβάντισμα" του Κάστρου;
Καμία Χάρτα (Charter) της Αθήνας, Βενετίας, Φλωρεντίας, Βαρκελώνης ή Ρίγας δεν αναφέρει την αποκατάσταση με σύγχρονες τεχνικές ως πρώτη και μοναδική λύση. Αντίθετα, στο άρθρο 10: "Όταν οι παραδοσιακές τεχνικές αποδεικνύονται ανεπαρκείς, η στερέωση ενός μνημείου μπορεί να εξασφαλιστεί με την προσφυγή σε σύγχρονες τεχνικές συντήρησης και κατασκευής, που η αποτελεσματικότητα θα έχει αποδειχθεί από τα επιστημονικά δεδομένα και τις οποίες θα εγγυάται η πείρα της εφαρμογής τους."
Αυτή είναι η διαφορά της ανακατασκευής με την αναπαλαίωση/αναστήλωση. Τι να λέμε τώρα... Πώς είναι δυνατόν ο Ανατολικός προμαχώνας πίσω από το τελωνείο, που αποκαταστάθηκε στα τέλη του ’90, να έχει την αισθητική του Μεσαίωνα και αυτό που έγινε το 2023 να δείχνει λες και κατασκευάστηκε την εποχή των πακέτων Ντελόρ!»
Με εκτίμηση,
Αντώνης Κοκολάκης
Χημικός, MSc
Μακροσκελής η αναφορά, αλλά τεκμηριωμένη και αναγκαία.
Ας κρατήσουμε όμως αυτό: φαντάζεστε την Κρήνη καθαρισμένη σωστά και εν λειτουργία, με ανακυκλωμένο νερό φυσικά όπως γίνεται πλέον και στην… Ουγκάντα;
ΥΓ. Επιτρέψτε μας εδώ κάποιες λεζάντες στις φωτογραφίες που ακολουθούν.
Η πρώτη αφορά ένα νέο βιβλίο-λεύκωμα για την Καλαμωτή του ακάματου Γιώργη Ιωάννου Δαμαλά.
Η δεύτερη το οπισθόφυλλο του ίδιου βιβλίου. Αν μπορείτε, δείτε τη μεγεθύνοντας τις λεπτομέρειες. Είναι φοβερή, μαζί με τη λεζάντα της.
