"Μπορεί να διαφωνώ με αυτά που λες, αλλά θα κάνω ό,τι μπορώ για να μπορείς να τα λες."

Κουράστηκα να διαβάζω κάποιες αναρτήσεις σε Μ.Κ.Δ. μαζί με τα άπειρα, ευπρεπή, απρεπή, ή άσχετα και μη σχόλια που τις συνοδεύουν. Όλα τα βρήκα στη σφαίρα της συναισθηματικής προσωποπαγούς πολιτικής. Έτσι λοιπόν θα συμμετάσχω στην κουβέντα, αποκλειστικά σαν τεχνοκράτης μηχανικός, σχεδόν μόνο με αριθμούς και προκαλώ όποιους θέλουν να αντιδράσουν- σχολιάσουν να χρησιμοποιήσουν και αυτοί αποκλειστικά αριθμούς και τεχνικά επιχειρήματα. Δεν πρόκειται να αναφερθώ ευθέως σε πρόσωπα ή θεσμούς. Μακριά από μένα οι προσωπικές αντιπαραθέσεις. Με το παρακάτω κείμενο προσπαθώ να αποδείξω το πόσο ισχνό και επιζήμιο για τη Χίο μας μου φαίνεται το εγχείρημα από τεχνοκρατική οπτική κόστους- οφέλους από κάθε πλευρά, όχι μόνο οικονομική, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζω τον πολιτικό-πολιτισμικό και ανθρώπινο παράγοντα.

Αναγκαία ορολογία για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη. Προφανώς ένας γεωλόγος ή μεταλλειολόγος θα δώσει λεπτομερέστερες απαντήσεις και ενδεχομένως διορθώσεις.

Εξόρυγμα: Πρωτογενές προϊόν της εξόρυξης, που εδώ προέρχεται από διεργασίες με εκρηκτικά. Το αρχικό μικτό εδαφικό υλικό που περιέχει μετάλλευμα και αδρανές (στείρο) εδαφικό υλικό.

Μετάλλευμα: το προϊόν της εξόρυξης που παράγεται δευτερογενώς, κυρίως μηχανικά, από το εξόρυγμα με την αφαίρεση του στείρου υλικού της εξόρυξης και περιέχει τα εκμεταλλεύσιμα ορυκτά. Στην περίπτωση της Κεράμου, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, αναμένεται ποσόστωση 40%-60% μεταλλεύματος επί του αρχικού εξορύγματος που σημαίνει ότι για κάθε 100 τόνους μεταλλεύματος θα πρέπει να απομακρυνθούν από τα έγκατα του εδάφους χονδρικά 250-150 τόνοι εξορύγματος αντίστοιχα.

Μέταλλο: Το αναζητούμενο προς τελική εκμετάλλευση ορυκτό χημικό στοιχείο. Εδώ κατ' αρχήν βάσει παλαιότερων μελετών, το αντιμόνιο (ή/και αντιμονίτης) που ενυπάρχει μαζί με άλλα πρόσμικτα μέταλλα στο μετάλλευμα είναι σε προσδοκώμενο μέσο ποσοστό περίπου 4%-5% με σημερινή εμπορική αξία καθαρού αντιμονίου περίπου 21€/kg. Έχουν καταγραφεί στο παρελθόν ποσοστώσεις αντιμονίτη από 1,25% έως και 7,5% επί του αρχικού εμπορεύσιμου μεταλλεύματος. Ωστόσο από το μετάλλευμα μπορούν να παραχθούν και δευτερογενή χημικά στοιχεία με απροσδιόριστες ακόμα επωφελείς ή επιζήμιες ιδιότητες.

ΚΜΛΕ: Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών. Είναι ο βασικός νόμος σχετικά με τις Μεταλλευτικές και Λατομικές Εργασίες όπως ισχύει σήμερα και σε ορισμένα άρθρα του που πιθανόν έρχονται σε αντίθεση, ΥΠΕΡΙΣΧΥΕΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ. Για την εφαρμογή του συνοδεύεται από πλήθος παράγωγων Υπουργικών Αποφάσεων.

Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να υποκαταστήσω τους εξειδικευμένους επιστήμονες (Μεταλλειολόγους, Χημικούς Μηχανικούς, Γεωλόγους κλπ) που έχουν σπουδάσει το αντικείμενο σε βάθος. Η δική μου οπτική, με βάση τις δικές μου σπουδές και πολυετείς εμπειρίες σαν Τοπογράφος και Πολιτικός Μηχανικός, εστιάζει περισσότερο στην οικονομική τεχνοκρατική

αντίληψη της γενικής οργάνωσης του έργου, από την αρχική εξόρυξη μέχρι την τελική διάθεση του καθαρού προϊόντος.

Θα ξεκινήσω και πάλι, αποφεύγοντας μια στείρα άρνηση, κάνοντας την υπόθεση εργασίας ότι η μεταλλευτική επένδυση ενδέχεται να γίνει και θα επιχειρηματολογήσω, περιμένοντας κριτικές, για ποιους αντικειμενικά τεχνοκρατικούς λόγους αυτό θα είναι ένα ολέθριο λάθος για την Αμανή και για το νησί γενικότερα.

Ας βάλουμε τα πράγματα σε (κατ’ αρχήν χρονολογική) σειρά:

1. Κοινωνική Ενημέρωση: Βγήκε από το πουθενά [;] το καλοκαίρι του 2024 η επίσκεψη κυβερνητικών παραγόντων στο Ομήρειο με την ανακοίνωση για επικείμενη επανενεργοποίηση των παλαιών μεταλλείων Κεράμου μετά από 70 χρόνια και 50 νεκρούς, και το νησί πήρε φωτιά. Η μονοκομματική Κυβέρνηση του, αμφίβολου πλέον, 41% (και με την εκ του αποτελέσματος έμμεση σύμπραξη μιας άθλιας όπως αποδείχτηκε αντιπολίτευσης) μπορεί κατά το Σύνταγμα να κάνει ό,τι θέλει και να ξεπουλήσει ό,τι θέλει και μπορεί. Οι διεθνείς συγκυρίες έφεραν ξανά στον αφρό αναζητήσεις νέων πηγών εξόρυξης σπανίων μετάλλων, με τη Χίο μας να συμπεριλαμβάνεται και πάλι σε αυτή τη λίστα. Να μη ξεχνάμε επίσης ότι το φιτίλι άναψε συμπατριώτης μας, κορυφαίο στέλεχος μεγάλης Εταιρείας (δες ΥΑ της προκήρυξης με ΑΔΑ: Ρ1864653Π8-ΙΓΡ, σελ.3 παρ.2) που προκάλεσε την εκ νέου ανακίνηση του θέματος και κατά την ταπεινή μου άποψη λειτούργησε (νόμιμα) σαν "κυνηγός μεταλλευτικών δικαιωμάτων". Στο Ομήρειο ανακοινώθηκε η έναρξη "διαλόγου" με την τοπική κοινωνία, με στόχο την κοινωνική αποδοχή του εγχειρήματος. Όλοι γνωρίζουμε πώς εξελίχθηκε η συνέχεια. Σε αυτή τη διαβούλευση συμμετείχα και τότε σαν τεχνοκράτης και λαμβάνοντας στο 95% των ερωτημάτων μου ΜΗ απαντήσεις. Στις ερωτήσεις μου για τη δημοσιοποίηση των (δημόσιων) εγγράφων που αναφέρονται στα σημεία 8.1 - 8.12 σελ. 3 & 4 της ίδιας προκήρυξης έλαβα απαράδεκτες, κατά τη γνώμη μου, απαντήσεις. Είναι όλα καταγεγραμμένα στα ηλεκτρονικά αρχεία του Δήμου και στο προσωπικό μου αρχείο. Έγινε απόπειρα να συγκριθεί το μελλοντικό τοπικό μεταλλευτικό εγχείρημα με αυτά που ήδη γίνονται σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη. Αυτό κατά τη δική μου άποψη δεν πρέπει να γίνεται και οι λόγοι είναι πάρα πολλοί. Ενδεικτικά :

• Τα μεταλλεία στη Χίο είναι σε νησί με ιδιαίτερα αυξημένο (απαγορευτικό) κόστος από την πηγή μέχρι το τελικό εργοστάσιο υποδοχής για αξιοποίηση. Τα μεταλλεία στη λοιπή Ευρώπη είναι επί ηπειρωτικού εδάφους.
• Στην Ευρώπη υπάρχουν εργοστάσια αξιοποίησης "δίπλα" στην παραγωγή, οπότε εκεί η εξόρυξη μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι πράγματι επένδυση.
• Οι ισχυρές Ευρωπαϊκές χώρες που διαθέτουν ορυκτά σπανίων γαιών τα φυλάγουν ως κόρη οφθαλμού, δεν τα πουλάνε, αλλά τα κρατάνε για τη δική τους βιομηχανία. Έτσι πουλάνε πανάκριβα τα τελικά προϊόντα (μπαταρίες κλπ) με δικές τους πρώτες ύλες και δική τους μεταποίηση .
• Προς το παρόν, λόγω της ατελούς ακόμα ανάπτυξης της τεχνολογίας, πειραματίζονται με εισαγόμενες πρώτες ύλες, αδιαφορώντας για το περιβάλλον στην πηγή της πρώτης ύλης.
• Η νομοθεσία για προστασία του περιβάλλοντος στην Κεντρική Ευρώπη είναι πολύ αυστηρή ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ.
• Επειδή οι υποψήφιοι επενδυτές γνωρίζουν τη δυσμενή σχέση κόστους-οφέλους, ρίχνουν με τη βοήθεια της Ε.Ε. το τυράκι των επιδοτήσεων, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι μέσα στη φάκα θα μπει πρώτο το Ελληνικό Δημόσιο σαν εγγυητής. Αν η όποια Κυβέρνηση τωρινή ΚΑΙ μελλοντική έχει τα κότσια, ας δηλώσει ότι δεν πρόκειται να εγγυηθεί, και να δούμε τότε αν θα γίνει τίποτα.

2. Διαδικασίες: Έστω λοιπόν ότι εξελίσσεται, κατά την κυβερνητική προσδοκία, η προκήρυξη του διαγωνισμού και υποβάλλονται περισσότερες από μία ΜΗ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ προτάσεις. Θεωρώ αναμενόμενο ότι θα προκριθούν για τη δεύτερη ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΗ φάση τα σχήματα που είχαν προαναγγελθεί στην πρώτη "διαβούλευση" στο Ομήρειο (γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε - γνωστή φράση της Οικογένειας). Η φωτιά ξαναφούντωσε με την προ λίγων ημερών υπογραφή από την αρμόδια υφυπουργό της σχετικής προκήρυξης. Το κατά πόσο λήφθηκαν υπόψη οι κατά συντριπτική πλειοψηφία ισχυρότατες τοπικές αντιδράσεις, μπορούν να το αντιληφθούν όλοι. Σε κάθε περίπτωση, οι επί μέρους διαγωνιστικές διαδικασίες αναφέρονται στην επίσημη προκήρυξη, η προσεκτική μελέτη της οποίας αφήνει πάρα πολλά θολά σημεία που δεν είναι του παρόντος. Πέραν των λοιπών όρων, οι εξ αρχής ενδιαφερόμενοι πρέπει να αποδείξουν και να υποβάλλουν τα απαιτούμενα έγγραφα σύμφωνα με τα σημεία των παραγράφων 7 έως 11 της προκήρυξης (σελ 22-35). Πέρα από τα παραπάνω το Δημόσιο αυτοπροστατεύεται από οποιοδήποτε δικό του λάθος με τα αναγραφόμενα στην παράγραφο 20 (σελ.40-44) αδιαφορώντας έτσι για τις ενδεχόμενες ζημιές που θα έχει προκαλέσει στους ενδιαφερόμενους.
3. Δεδομένα: Έχει δημοσιοποιηθεί στη προκήρυξη ο χάρτης με τα 9,02 km² της περιοχής που θα ενοικιαστεί στον "κερδισμένο", για έρευνα ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ. Επίσης σε προγενέστερες δημοσιεύσεις έχει δημοσιοποιηθεί μια ευρύτερη περιοχή με έκταση περίπου 63 km² από Αγιάσματα μέχρι Μάναγρο, με το χαρακτηρισμό της ως "περιοχή μεταλλευτικού ενδιαφέροντος", τεκμηριωμένη από επιστημονικές διατριβές, αν και ολόκληρο το νησί έχει καταχωρηθεί σε ΦΕΚ ως Χώρος Δημόσιου Μεταλλευτικού Ενδιαφέροντος. Έχει επίσης αναληφθεί η δέσμευση ότι οι πιθανές εκμεταλλεύσεις θα ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΆ ΥΠΟΓΕΙΕΣ. Όμως δηλώθηκε ότι οι έρευνες θα γίνουν αρχικά με γεωτρήσεις από την επιφάνεια εντός του περιγεγραμμένου χώρου προς τα κάτω, και αν εντοπιστεί ενδιαφέρον κοίτασμα τότε θα διανοιχτούν στοές για την υπόγεια προσέγγιση, έρευνα και πιθανή εκμετάλλευση του κοιτάσματος. Επίσης δηλώθηκε ότι δεν θα γίνουν ερευνητικές επιφανειακές γεωτρήσεις μέσα στους τέσσερις οικισμούς και λοιπές δημόσιες υποδομές που περικλείονται από την ερευνητέα περιοχή. Όμως ΔΕΝ αποκλείστηκαν από την έρευνα και οι ιδιωτικές αγροτικές περιοχές που περιβάλλουν τους οικισμούς. Ο ΚΜΛΕ περιγράφει με σαφήνεια τις διαδικασίες.

Δηλώθηκε ότι προσδοκάται ελάχιστη παραγωγή, αδιευκρίνιστου αρχικά, υλικού 10.000 t/έτος έτσι ώστε να είναι βιώσιμο το όλο εγχείρημα. Αυτό το υλικό έχει ονοματιστεί από τους ειδικούς του ΥΠΕΝ πότε ως εξόρυγμα, πότε ως μετάλλευμα και πότε ως καθαρό μέταλλο. Εννοείται ότι οι ποσοστώσεις σε καθαρό μέταλλο είναι δραματικά διαφορετικές. Θεωρητικά θα πρέπει να είναι από περίπου 1% καθαρού μετάλλου αν μιλάμε επί εξορύγματος, ή περίπου 2,5% καθαρού μετάλλου επί εμπορεύσιμου μικτού μεταλλεύματος μετά την αφαίρεση του αδρανούς χώματος από το εξόρυγμα, και φυσικά 85-100% καθαρού μετάλλου μετά από πλήρη επεξεργασία του μεταλλεύματος. Σε επιστημονικές εργασίες σημειώνεται ότι το συνολικό μεταλλευτικό απόθεμα σε καθαρό μέταλλο μέχρι την ολική εξάντληση του ορυχείου δεν υπερβαίνει τους 2.000 τόνους που θα μπορεί να προκύψει μόνο από εξειδικευμένη επεξεργασία σε ειδικές εγκαταστάσεις που δεν μπορούν να υπάρξουν στο νησί. Έτσι λοιπόν μπορούμε να κάνουμε την ασφαλή υπόθεση ότι οι αριθμοί που ανακοινώθηκαν θα αφορούν μετάλλευμα μετά την αφαίρεση του αδρανούς (στείρου) εδαφικού υλικού με απλή έκπλυση. Άλλωστε κάτι τέτοιο ανέφεραν σε απαντήσεις τους επί ερωτημάτων μου στη διαβούλευση οι υπεύθυνοι του ΥΠΕΝ (τα αναφέρω σε σχετική ανάρτησή μου στο FB). Όποια όμως θεωρηθεί σαν σωστή απάντηση θα πρέπει να είναι απόλυτα συμβατή με τα δεδομένα και τους στόχους της προκήρυξης Στη φάση αυτή θα πρέπει να απαντηθούν τα πρώτα ερωτήματα της ενότητας αυτής:

1. 1. Έστω ότι από μια επιφανειακή γεώτρηση εντοπίζεται σημαντικό κοίτασμα πολύ κοντά στην επιφάνεια, που για εδαφοτεχνικούς λόγους είναι αδύνατο να εξορυχθεί μόνο υπόγεια και θα πρέπει να αναπτυχθεί και επιφανειακή εξόρυξη. Θα γίνει κάτι τέτοιο σε αντίθεση με τα

εξαγγελθέντα;; Το ΥΠΕΝ ενώ αρχικά δήλωνε με έμφαση ότι συζητά μόνο για υπόγειες εξορυκτικές εργασίες, τώρα αφήνει ανοιχτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

1. 2. Έστω ότι σε επόμενες φάσεις αναπτύσσονται υπόγειες στοές για την εξόρυξη που θα υπερβαίνουν την περίμετρο της αρχικά προσδιορισμένης για ενοικίαση έκτασης των 9,02km². Θα προχωρήσει και εκεί η υπόγεια ανάπτυξη του μεταλλείου;; Πώς αυτό μπορεί να ελεγχθεί έντιμα και αξιόπιστα;; Γνωρίζω άριστα πως υπάρχουν κατάλληλες τοπογραφικές μέθοδοι υπόγειων αποτυπώσεων (τις δίδασκα στα νιάτα μου στη Σχολή Τοπογράφων του ΑΠΘ). Θα επιτραπεί/προβλεφθεί να εφαρμοστούν έλεγχοι από αντικειμενικούς και ανεξάρτητους φορείς;; Αν όντως πιστοποιηθούν παρεκκλίσεις από τα συμφωνηθέντα, τί προβλέπεται να συμβεί;; Μήπως θα γίνει αναθεώρηση της σύμβασης παραχώρησης έτσι που να συμπεριλαμβάνει και τις νέες μεταλλευτικές περιοχές για νομιμοποίηση των ενεργειών;;
   3. Διακηρύσσεται ότι η υπόγεια εξόρυξη δεν επιβαρύνει το επιφανειακό περιβάλλον Natura. Εν μέρει ακούγεται αληθοφανώς λογικό, με μια εξαίρεση: Σε περιβάλλον Natura συμπεριλαμβάνονται και τα υπόγεια νερά καθώς και άλλοι υδρολογικοί σχηματισμοί (πηγές, πηγάδια, υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας, σπήλαια κλπ). Τί θα γίνει αν κατά τις εκρήξεις κατακρημνιστεί οροφή σπηλαίου, ή σπάσει κάποια φλέβα νερού και πλημμυρίσει τις στοές θέτοντας σε κίνδυνο και ανθρώπινες ζωές τυχόν εγκλωβισμένων μεταλλωρύχων ;; Τί θα γίνει με τα επιφανειακά πηγάδια που ενδεχομένως συνδέονται υπόγεια με αυτές τις φλέβες και που φυσικά θα στερέψουν τελεσίδικα ;; Το υπόγειο νερό είναι και αυτό βάσει Νόμου Εθνικό Στρατηγικό Δημόσιο Αγαθό και ως εκ τούτου Αδιαπραγμάτευτος Φυσικός Πόρος και συμπεριλαμβάνεται στο συνολικό περιβάλλον Natura. Να μη ξεχνάμε και τις πηγές των Ιαματικών Νερών στα Αγιάσματα. Μια πιθανή ζημιά στις υπερευαίσθητες ισορροπίες που διέπουν ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΗ.
   4. Αναφέρεται ότι για να γίνει μια υπόγεια εξόρυξη θα πρέπει πρώτα να αφαιρεθεί όλο το υπόγειο νερό, προκειμένου η εξόρυξη να γίνεται εν ξηρώ. Σε αυτή την περίπτωση θα στεγνώσουν κυριολεκτικά όλες οι εμφανίσεις νερού σε πηγές, πηγάδια, ποταμούς, γεωτρήσεις κλπ, που είναι άκρως απαραίτητα για κάθε επιφανειακή ανθρώπινη (και όχι μόνο) δραστηριότητα. Πώς αξιολογείται συγκριτικά η αξία του νερού και Η ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΙΜΗ (κατά την άποψη ειδικών επιστημόνων μη αναστρέψιμη) ΒΛΑΒΗ του επιφανειακού οικοσυστήματος που ωφελεί την (μακράν των στενών ορίων της εξορυκτικής δραστηριότητας) κοινότητα, σε σχέση με την αξία του μεταλλεύματος που θα ωφελήσει μόνο τις τσέπες κάποιων λίγων ξένων;;
   5. Για να προσδιοριστούν οι ακριβείς θέσεις επιφανειακών γεωτρήσεων προβλέπεται ότι θα επιτραπεί να διανοιγούν επαρκείς δρόμοι στην επιφάνεια για την προσέγγιση των κατάλληλων μηχανημάτων. Είναι θέμα κοινής λογικής ότι μετά τη διενέργεια των γεωτρήσεων, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, το περιβάλλον εκεί δεν πρόκειται να αποκατασταθεί και να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση. Υπάρχουν μήπως δεύτερες σκέψεις για την αξιοποίησή αυτών των δρόμων (πχ μεταφορά ανεμογεννητριών) στα μυαλά κάποιων ;;
   6. Οι στοές που πρόκειται να διανοιγούν από την επιφάνεια προς το υπόγειο εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα, προφανώς δεν θα έχουν τις ίδιες διατομές που τώρα βλέπουμε στα παλιά "λαγούμια". Υποθέτουμε ότι θα διανοιγούν στοές κατάλληλου μεγέθους, όπου θα χωράνε να περάσουν τα κάθε είδους εξορυκτικά μηχανήματα. Ανατρέχοντας στη βιβλιογραφία σε εικόνες σχετικών διαδικασιών, στις στοές θα πρέπει να χωράνε τόσο τα μηχανήματα διάτρησης (wagondrills), καθώς και αυτά της φόρτωσης και μεταφοράς του εξορύγματος από το βάθος στην επιφάνεια. Τί θα γίνει με το αρχικά σχεδόν εξ ολοκλήρου αδρανές έδαφος που

θα αφαιρεθεί;; Προφανώς θα μεταφερθεί κατ’ αρχήν σε επιφανειακό χώρο με την πρόθεση του αναδόχου να το επανεισάγει στους εκκενωθέντες από εξόρυγμα υπόγειους χώρους. Θα γίνει; Χλωμό το βλέπω. Νά λοιπόν που η καταστροφή στην επιφάνεια μιας περιοχής Natura θα αρχίσει πολύ πριν την έναρξη της ουσιαστικής παραγωγικής εξόρυξης. Μαζί λοιπόν με την εγκατάσταση του πλήρους επιφανειακού εργοταξίου έναρξης της μεταλλευτικής δραστηριότητας χρειάζεται η παροχή απαντήσεων/δεσμεύσεων και για αυτό.

3. 7. Μελετώντας την υπογεγραμμένη επίσημη προκήρυξη (ΥΑ με ΑΔΑ: Ρ1864653Π8-ΙΓΡ, σελ.10 τελευταία παράγραφος) αναγράφεται ο περίεργος όρος “Προκειμένου οι επιλέξιμοι μισθωτές να υποβάλουν τις προσφορές τους στη Β΄ Φάση του Διαγωνισμού, ενδεχομένως θα χρειαστεί πρώτα να λάβουν τα δεδομένα έρευνας της περιοχής που θα εκμισθωθεί. Αυτά τα δεδομένα σε συνοπτική μορφή είναι διαθέσιμα στα Παραρτήματα 4&5, (σ.σ. Η σελ.58 με το Παράρτημα 4 είναι κενή) αλλά μόνο οι επιλέξιμοι μισθωτές θα έχουν δικαίωμα να αποκτήσουν τα αναλυτικά δεδομένα από την Εθνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (EAΓME), διεύθυνση ...”. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη Φάση Α οι μη δεσμευόμενοι συμμετέχοντες θα υποβάλλουν τις αιτήσεις τους περίπου “στα τυφλά”. Πώς διασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρξουν διαγωνιζόμενοι με τη σωστή γνώση “κάτω από το τραπέζι” και ο νοών νοείτω;; Μήπως αυτό τελικά θα είναι επαρκής λόγος ακυρότητας του διαγωνισμού;;
4. Εξόρυξη : Έστω ότι εντοπίζεται επαρκώς εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα και ξεκινά η μεταλλευτική δραστηριότητα. Δηλώθηκε αρμοδίως ότι για να είναι οικονομικά βιώσιμη η εκμετάλλευση θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να παράγονται 10.000 t μεταλλεύματος το χρόνο επί έως 25 χρόνια. Ήτοι, σύμφωνα με τα ποσοστά που έχουν αναφερθεί παραπάνω, θα πρέπει να αφαιρούνται κατ’ ελάχιστον από το υπέδαφος περίπου 15.000 έως 25.000 t εξορύγματος αντίστοιχα. Οι ειδικοί μπορούν να προσδιορίσουν τους αντίστοιχους όγκους με βάση τα μέσα φαινόμενα ειδικά βάρη των υλικών. Όλο αυτό το υλικό θα μεταφέρεται με κατάλληλα μηχανήματα (συνήθως με ταινιόδρομους) από τα έγκατα της γης στην επιφάνεια, όπου θα υποβάλλεται στην πρώτη επεξεργασία διαχωρισμού του μεταλλεύματος από το αδρανές (στείρο) έδαφος. Για να γίνει αυτή η πρώτη επεξεργασία απαιτούνται στην επιφάνεια τεράστιες ποσότητες νερού, μαζί με τις κατάλληλες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης-επανάχρησής του. Τα ερωτήματα που θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να απαντηθούν σε αυτή τη φάση είναι:
   1. Υπάρχει σχέδιο για την εξασφάλιση του απαιτούμενου νερού (λαμβάνοντας υπόψη και την προ της εξόρυξης διαδικασίας πρώιμη αποστράγγιση) και με ποιους τρόπους, δεδομένου ότι ολόκληρο το νησί μαστίζεται από λειψυδρία;; Αν δεν βρεθεί έτοιμο το αναγκαίο φυσικό νερό για την έκπλυση του εξορύγματος και την παραγωγή του αρχικού μεταλλεύματος, υπάρχουν μελέτες οικονομικής βιωσιμότητας του εγχειρήματος με την παραγωγή νερού από αφαλάτωση;; Σε αυτή την περίπτωση πώς θα εξασφαλιστεί η απαιτούμενη ενέργεια;; Να υποθέσουμε ότι αυτό θα επιτευχθεί με ιδιωτικό αυτόνομο μεγάλο σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εκτός Δημοσίου Δικτύου;; Θα είναι τότε και πάλι οικονομικά βιώσιμη η εκμετάλλευση ;;
   2. Γράφτηκε / ακούστηκε ότι “η Αμανή διαθέτει επαρκές νερό για να υδρεύσει σχεδόν τρία νησιά σαν τη Χίο”. Αυτό μου ακούστηκε είτε σαν κακόγουστο ανέκδοτο έτσι όπως σχολιάστηκε από κατοίκους της περιοχής, είτε σαν μομφή κατά όλων των προηγούμενων (σε μεγάλο βάθος χρόνου) θεσμικών και μη παραγόντων του νησιού, ότι δηλαδή δεν έχουν κάνει μέχρι σήμερα τίποτα για να το αξιοποιήσουν, είτε σαν υπόσχεση για άμεση αξιοποίησή του στο εγγύς μέλλον. Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός διαψεύδεται ρητά από το ΕΑΓΜΕ που σε γραπτή απάντησή του με αφορμή ερωτήματα της διαβούλευσης μεταξύ άλλων γράφει: “Σύμφωνα με το Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (ΕΜΣΥ), οι απολήψεις εντός του Υπόγειου Υδατικού Συστήματος ΒΔ/κής Χίου αφορούν σε 18 γεωτρήσεις (παράκτιες), 137 πηγάδια και 38 πηγές.

Το μέγιστο βάθος των γεωτρήσεων φτάνει τα 65m, ενώ των πηγαδιών τα 25m, γεγονός που αποδεικνύει την ύπαρξη τοπικών επιφανειακών πολύ μικρής δυναμικότητας υδροφοριών. Στην ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος πρακτικά δεν αναπτύσσεται αξιόλογος υδροφορέας, ενώ το υδροσύστημα χαρακτηρίζεται από χαμηλή υδροπερατότητα και οι υδροφορείς που φιλοξενεί είναι τοπικού χαρακτήρα ...” και καταλήγει με την τοποθέτηση: “Στο πλαίσιο του προγράμματος του «Δικτύου Παρακολούθησης Υπόγειων Νερών» που εκτελεί η ΕΑΓΜΕ, η νήσος Χίος παρακολουθείται συστηματικά από το 2012. Επομένως η ΕΑΓΜΕ, αξιοποιώντας τις αρμοδιότητές της ως υπεύθυνη αρχή για την ποιοτική και ποσοτική παρακολούθηση των υπόγειων υδάτων, δύναται να αναλάβει την παρακολούθηση και τον έλεγχο τυχόν διακυμάνσεων των υπόγειων υδάτων που ενδέχεται να προκύψουν από τις μεταλλευτικές δραστηριότητες. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΑΓΜΕ θα εξασφαλίσει την προστασία των υδατικών πόρων, παρακολουθώντας τη συμπεριφορά των υπόγειων υδάτων και διασφαλίζοντας την ποιότητά τους, σύμφωνα με τις ισχύουσες περιβαλλοντικές απαιτήσεις και κανονιστικά πλαίσια.” Θα υπάρξει επαρκής τεκμηρίωση ή όλα αυτά θα αποδειχτούν για μια ακόμα φορά λόγια του αέρα που καταρρακώνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στα τοπικά θεσμικά όργανα;; Προφανώς λόγω έλλειψης άλλης τεκμηρίωσης από το θεσμικό φορέα της Χίου που έκανε αυτή τη “φαεινή” δήλωση, είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε την άποψη του ΕΑΓΜΕ. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι στην περίπτωση υδρογεωλογικής αστοχίας στην μεταλλευτική περιοχή η ΕΑΓΜΕ δεν θα έχει οποιαδήποτε άλλη εκτελεστική αρμοδιότητα πέρα από την ενημέρωση των αρμόδιων εκτελεστικών αρχών (ΥΠΕΝ);;

4.3 Ακούγεται ότι η υπόγεια εκσκαφή εξορύγματος θα πρέπει να γίνει εν ξηρώ και επομένως θα πρέπει να προηγηθεί ενδελεχής αποστράγγιση του υπόγειου νερού στις περιοχές της υπόγειας εξόρυξης. Όπως είναι επόμενο αυτή η πληροφορία, που προέρχεται από αντίστοιχη εξόρυξη στη Χαλκιδική αλλά και από τη βιβλιογραφία, ανησύχησε δικαιολογημένα τους κατοίκους της Αμανής που μιλάνε για πλήρη αποστράγγιση όλων των σημείων υδροληψίας (πηγές, ποτάμια, πηγάδια, γεωτρήσεις κλπ.) ερχόμενη σε πλήρη αντίθεση και ακύρωση των όσων γράφω στις αμέσως προηγούμενες παραγράφους περί υδρολογικών δυνατοτήτων της περιοχής. Κατά τη δική μου άποψη και εμπειρία σαν Πολιτικός Μηχανικός, δεν υπάρχει εκσκαφή εδάφους, επιφανειακή ή υπόγεια, που να μη μαζέψει σε κάποια στιγμή κάποιο νερό το οποίο θα πρέπει να αποστραγγίζεται διαρκώς με τα κατάλληλα συστήματα στην επιφάνεια. Όμως αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από την άποψη που εκφράστηκε ότι "θα πρέπει πρώτα να αποστραγγιστεί ολόκληρος ο υπόγειος ορίζοντας της Αμανής μέχρι βάθους 100μ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, να στεγνώσει (λέχθηκε) το υπέδαφος και μετά να ξεκινήσει η εξόρυξη." Σε κάθε περίπτωση τέτοιες απόψεις, που έρχονται σε αντίθεση με τις απόψεις του ΕΑΓΜΕ που αφορούν ειδικά την Αμανή, θα πρέπει να είναι επαρκώς τεκμηριωμένες και ξεκάθαρες ΠΡΙΝ από κάθε συμβατική μεταλλευτική ενέργεια;;

4.4. Η εμφανής και μη αναστρέψιμη ζημιά στην επιφάνεια Natura θα ξεκινήσει κατ’ αρχήν από την εγκατάσταση του εργοταξίου από τη φάση ακόμα των ερευνητικών εργασιών, μετά με την επιφανειακή εναπόθεση αρχικά του μικτού εξορύγματος και στη συνέχεια με τις επιφανειακές εναποθέσεις των προϊόντων καθαρισμού του, δηλαδή αφενός του παραγόμενου εμπορεύσιμου μεταλλεύματος και αφετέρου του όγκου του απορριπτόμενου "στείρου" υλικού. Οι εκτάσεις που θα καταληφθούν, θα εξαρτηθούν από τις λεγόμενες "μετακινήσεις γαιών" (όρος δανεικός από την οδοποιία). δηλαδή από το πόσο χρόνο θα παραμένουν αμετακίνητα τα παραπάνω υλικά στον ίδιο χώρο. Ο όποιος ανάδοχος θα πρέπει να δώσει τεκμηριωμένες προδιαγραφές τόσο για την περιοδικότητα χρήσης των εγκαταστάσεων για αυτή τη δραστηριότητα, όσο και για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος μετά τη χρήση. Η σχετική νομοθεσία ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΕΡΑΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ. Αλλά ας σκεφτούμε αν και σε πόσα αντίστοιχα σημεία παρόμοιων εργασιών αυτό έχει πραγματοποιηθεί.

5. Εργασίες : Για να λειτουργήσει όλη αυτή η επιχείρηση, πρωταρχικό ρόλο θα παίξει το ανθρώπινο δυναμικό και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα εργαστεί. Μπορούμε με βάση τη βιβλιογραφία να υποθέσουμε ποιες θα είναι οι προαπαιτούμενες ειδικότητες.

[α] Διοικητικό / επιστημονικό προσωπικό όλων των βαθμίδων, από την κορυφή μέχρι τη βάση, δηλαδή από CEO μέχρι γραμματείς, κλητήρες και φύλακες. Σε αυτές τις θέσεις είναι πράγματι δυνατόν και πρέπει να προσληφθούν Χιώτες. Το προσωπικό αυτό μάλλον θα είναι ολιγάριθμο και μάλλον θα προσληφθεί με μη διαφανείς διαδικασίες, αλλά ας είναι κι έτσι. Άλλωστε η επιχείρηση θα είναι ιδιωτική και τον πρώτο λόγο θα έχουν τα συμφέροντα και οι όποιοι προσληφθούν θα πρέπει να ξεχάσουν τυχόν χαλαρές συνθήκες εργασίας. Μάλλον θα επικρατήσουν συνθήκες γαλέρας.

[β] Η κύρια παραγωγική κατηγορία θα είναι αυτή των μεταλλωρύχων που θα εργάζονται μέσα στις στοές σε βαρύ, επικίνδυνο και ανθυγιεινό περιβάλλον. Αυτοί είναι οι χειριστές μηχανημάτων εξόρυξης, οι γομωτές ανατινάξεων και λοιποί χειρώνακτες εργατοτεχνίτες μαζί με την επί τόπου εργοταξιακή και ειδική επιστημονική ιεραρχία (γεωλόγοι, μεταλλειολόγοι, γεωτεχνικοί κλπ). Υποτίθεται ότι θα προστατεύονται απόλυτα από εξοπλισμούς ασφαλείας για την υγεία και την εργασία τους έτσι ώστε να μην επαναληφθούν τα προ 75ετίας φαινόμενα επί Μποδοσάκη.

[γ] Η επόμενη “περιφερειακή” παραγωγική κατηγορία είναι οι εργαζόμενοι στην επιφάνεια. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι απασχολούμενοι σε τεχνικό-εργαστηριακό έλεγχο, στην πρωτοβάθμια επιφανειακή επεξεργασία της μετατροπής του εξορύγματος σε μετάλλευμα, στην προμήθεια και συντήρηση του πάσης φύσεως εξοπλισμού, στη διοικητική μέριμνα προσωπικού (υγεία, σίτιση, προμήθειες υλικών), στη μεταφορά του προϊόντος στους χώρους προώθησής του εκτός νησιού κλπ. Ας τα δούμε λοιπόν ένα-ένα:

1. 1. Είναι γνωστό ότι η Χίος δεν διαθέτει εξειδικευμένους μεταλλωρύχους. Έχει γραφτεί ότι σημαντικά παρόμοια μεταλλεία βρίσκονται κατά βάση στην Άπω και στην εγγύς Ανατολή, σε χώρες της πρώην Σοβιετίας, στη Νότια Αφρική, στην Αυστραλία και στη Λατινική Αμερική. Είχα ξαναγράψει στη διαβούλευση ότι σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας (1925, ανταλλαγές πληθυσμών) δεν επιτρέπεται η μόνιμη εγκατάσταση μουσουλμανικών πληθυσμών σε περιοχές της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και στη Χίο. Η παρατήρησή μου αυτή, που άπτεται της εξωτερικής πολιτικής, ήταν η μόνη που εξ ανάγκης έγινε θετικά αποδεκτή στις απαντήσεις της διαβούλευσης με την υπόσχεση ότι θα συμπεριληφθεί σαν όρος στη μελλοντική σύμβαση. Άρα θα πρέπει να αναζητηθούν ειδικευμένοι μεταλλωρύχοι είτε από το εσωτερικό (Λάρκο, Σκουριές κ.α.) είτε από άλλες περιοχές του πλανήτη. Θα συμφέρει κάτι τέτοιο τον μελλοντικό ανάδοχο–επενδυτή από πλευράς εργατικού κόστους;;
   2. Το σημαντικότερο τμήμα του μεταλλείου, πριν ακόμα και από την έναρξη της εξόρυξης, είναι οι επιφανειακές εργοταξιακές εγκαταστάσεις. Αυτές είναι που, παρά τις επίσημες αντίθετες διαβεβαιώσεις, θα δημιουργήσουν τη μη αναστρέψιμη ζημιά στο επιφανειακό περιβάλλον Natura, που θα επηρεάσει τελεσίδικα τις ζωές των μόνιμων κατοίκων. Μπορεί η αμιγώς υπόγεια εξόρυξη να μην επηρεάζει εμφανώς την επιφάνεια (μη ξεχνάμε όμως το υπόγειο νερό) όσο ακόμη τα εξορύγματα παραμένουν στο υπέδαφος, αλλά δεν θα είναι το ίδιο μόλις αυτά βγουν στην επιφάνεια. Είμαι ιδιαίτερα επιφυλακτικός στο αν θα περιγραφεί με σαφήνεια στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), αν και όποτε αυτή συνταχθεί, υποστεί τη διαβούλευση, υποβληθεί και εγκριθεί [;] μια σωστή ανάλυση των διαδικασιών και των επιπτώσεων. Ισχυρίζονται κάποιοι θεσμικοί ότι θα

τοποθετηθούν επί των θεμάτων στο στάδιο της ΜΠΕ μετά την ανάδειξη οριστικού επενδυτή. Κατά τη γνώμη μου είναι άλλο η όποια πολιτική τοποθέτηση, άλλο η χλιαρή ή και εμφατική έκφραση αντιρρήσεων για την τιμή των όπλων, και εντελώς άλλο η σθεναρή απόρριψη της ΜΠΕ στην περίπτωση μη αποδοχής των ενστάσεων επ’ αυτής και επομένως η ματαίωση του εγχειρήματος. Ας μη ξεχάσουμε ποτέ την πατάτα με την παλιά ΜΠΕ του “πρώην” νέου λιμανιού στο Κοντάρι που μας κόστισε περί το 1,2εκ.€ “εγκρίθηκε” και μετά πετάχτηκε.

5. 3. Όπως συμβαίνει σχεδόν παντού σε έργα που γίνονται μακριά από οικιστικές περιοχές, οι εργασίες διαρκούν 24/7 με εναλλασσόμενες βάρδιες. Ως εκ τούτου οι εργαζόμενοι διαβιούν εγκλωβισμένοι σε περίκλειστο φυλασσόμενο εργοτάξιο με περιορισμένο χρόνο εξόδου από αυτό. Μέσα στο εργοτάξιο τρώνε, ψυχαγωγούνται και πιθανόν νοσηλεύονται πρωτοβάθμια. Στην περίπτωση της Κεράμου οι μόνοι που πιθανόν θα πηγαινοέρχονται θα είναι οι Χιώτες υπάλληλοι επειδή θα διαμένουν στα σπίτια τους. Επομένως οι όποιες προβλέψεις για ανάπτυξη της γύρω περιοχής λόγω της εγκατάστασης του “αλλοδαπού” εργατοτεχνικού προσωπικού είναι κατά τη γνώμη μου ιδιαίτερα ισχνές. Αυτοί που ονειρεύονται τοπική ανάπτυξη από το μεταλλείο στην Κέραμο μήπως μπορούν να μας την περιγράψουν κάπως πιο αναλυτικά;;
6. Μεταφορά : Ένα κατά τη γνώμη μου κρίσιμο σημείο του εγχειρήματος, δεν είναι άλλο από τη μετακίνηση των υλικών. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι επιτυγχάνεται αυτός ο ελάχιστος στόχος παραγωγής. Αν το μεταλλείο βρισκόταν σε ηπειρωτική περιοχή, το αναμενόμενο θα ήταν να φορτώνεται το μετάλλευμα τμηματικά σε βαγόνια και να μεταφέρεται σιδηροδρομικά στον προορισμό του, οπότε για τους 10.000 τόνους ετησίως θα χρειαζόταν περίπου 100-120 βαγόνια των 90-100 τόνων το χρόνο ή 1 βαγόνι ανά περίπου 2-3 ημέρες. Όμως η Χίος είναι νησί και το μετάλλευμα μπορεί να φύγει μόνο δια θαλάσσης. Έτσι θα πρέπει να απαντηθούν τα παρακάτω ερωτήματα που προς το παρόν μας τα κρατάνε στο σκοτάδι:

6.1 Τα μικρότερα πλοία χύδην φορτίου (μινεραλάδικα bulk-carriers ή OBC) είναι τα αναφερόμενα σαν sub-handy OBC με χωρητικότητες 5.000-10.000 t. Αυτό σημαίνει ότι οικονομικά θα συμφέρει να ναυλωθεί ένα πλοίο των ΄5-6.000 τόνων για 2 ταξίδια το χρόνο ή ένα πλοίο των

10.000 τ για ένα ταξίδι το χρόνο. Που σημαίνει ότι θα πρέπει να μεταφέρεται το μετάλλευμα τμηματικά με φορτηγά σε αποθήκη δίπλα στον προβλεπόμενο ντόκο φόρτωσης περιμένοντας το πλοίο. Επειδή δε αυτά τα πλοία έχουν βύθισμα μεγαλύτερο από τα βάθη των σημερινών λιμανιών της Χίου, με πιθανή εξαίρεση στο λιμάνι Μεστών, θα πρέπει να βρεθεί ο κατάλληλος ντόκος με υφιστάμενη παράπλευρη έκταση για την εναπόθεση του μεταλλεύματος σε αναμονή φόρτωσης και, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, με διαρκή διαθεσιμότητα αυτού του χώρου για τα επόμενα 25 χρόνια, αποκλείοντας έτσι κάθε άλλη χρήση του. Μήπως θα πρέπει να πάρουν από τώρα θέση οι Χιώτες Καπετάνιοι για το θέμα;;

6.2. Αν υποθέσουμε ότι το σημείο φόρτωσης του μεταλλεύματος σε πλοίο είναι μακριά από την μεταλλευτική περιοχή (δλδ όχι στα Αγιάσματα ή στα Λιμνιά, όπως γινόταν με την προ 75 ετών κατάσταση), τότε στο μεσοδιάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών προσεγγίσεων πλοίου και εφόσον επιτυγχάνεται ο στόχος των 10.000 τόνων, θα πρέπει πχ ανά 6μηνο να μετακινούνται τουλάχιστον 5.000t μεταλλεύματος με φορτηγά βαρέως τύπου, μικτού βάρους περίπου 45t ή ωφέλιμου φορτίου περίπου 25t, δηλαδή να γίνονται στο ίδιο διάστημα περίπου 200 δρομολόγια. Η διαδρομές είναι για το λιμάνι Μεστών περίπου 65 χλμ ενώ αντίστοιχα για τα Λιμνιά είναι περίπου 20 χλμ, υπό τον όρο ότι και εκεί θα υπάρξει δυνατότητα επάρκειας του βάθους λιμένος και θα εξασφαλιστεί και χώρος προσωρινής αποθήκευσης του μεταλλεύματος δίπλα ακριβώς στον προσδιορισμένο ντόκο πρόσδεσης του πλοίου. Σαν σημείο αναφοράς στη μέτρηση των αποστάσεων θεωρήθηκε εδώ το σημείο σήμανσης των παλαιών μεταλλείων. Οι διαδρομές με επιστροφή έχουν διπλάσιο μήκος. Θεωρώ αυτονόητο

ότι θα πρέπει να υπάρξει συμβατική πρόνοια για την συντήρηση και ενίσχυση των οδοστρωμάτων από την υπέρμετρη διαρκή διέλευση βαρέων οχημάτων.

6.3 Αν πράγματι βρεθεί ο κατάλληλος χώρος για τη δημιουργία παράκτιας αποθήκης για την προσωρινή εναπόθεση του μεταλλεύματος, τότε θα πρέπει να εξεταστούν οι συνθήκες προστασίας του από τα καιρικά φαινόμενα (αέρα – βροχή). Επίσης θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των γειτονικών περιοχών από τη διασπορά παιπάλης αντιμονίτη που ενδέχεται να επηρεάσει δυσμενώς την υγεία των πέριξ πληθυσμών (ανθρώπων και ζώων) και την ποιότητα των παραγόμενων φυτικών προϊόντων. Σκέφτεστε πχ την πιθανότητα συγκομιδής μαστιχιού με επικάλυψη σκόνης από αντιμονίτη (κάτι σαν μικρογραφία της σκόνης από τη Σαχάρα);; Πέρα από την επικινδυνότητα, θα έχει χάσει όλη την αξία του. Σκέφτεστε την ποιότητα του κρέατος ζώων που θα έχουν βοσκήσει σε “αντιμονιούχο” χορτάρι;; Σκέφτεστε την ποιότητα των αλιευμάτων από ιχθυοκαλλιέργειες ή παράκτια αλιεία, στην περίπτωση νεροποντής στις παράκτιες περιοχές αποθήκευσης μεταλλεύματος που θα παρασύρουν σκόνη στη θάλασσα;;

6.4 Για τη μεταφορά του μεταλλεύματος με πλοίο από τα Αγιάσματα, θα πρέπει να ισχύσουν διαφορετικές συνθήκες. Η απόσταση από το παλιό μεταλλείο μέχρι τη θάλασσα είναι περίπου 4 χλμ και εκεί υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις: Θα πρέπει να κατασκευαστεί νέος ντόκος προστατευμένος από τον καιρό, υπάρχει διαθέσιμη γη για την αποθήκευση του προϊόντος και η μεταφορά από το μεταλλείο μπορεί να γίνει είτε με φορτηγά, είτε με ταινιόδρομο που όμως αυξάνει δραματικά το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης. Αν επιλεγεί αυτή η λύση θα πρέπει να υπάρξει τεκμηρίωση. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να ξεχάσουμε εντελώς τα Ιαματικά Λουτρά και τον τουρισμό στη συγκεκριμένη περιοχή ακόμα και πολλά χρόνια μετά τη λήξη της μεταλλείας. Άρα για ποιά ανάπτυξη της περιοχής θα μιλάμε;;

6.5. Βλέποντας το χάρτη της περιοχής προσπαθούσα να αντιληφθώ τί ακριβώς θα μπορούσε να γίνει ώστε να μην επηρεαστούν δυσμενώς από τις μεταλλευτικές μεταφορές οι τουριστικές συνθήκες της Δυτικής ακτής που τώρα βρίσκονται σε προοδευτική ανάπτυξη. Θυμήθηκα λοιπόν ότι πριν λίγα χρόνια είχε ανακοινωθεί από την Περιφέρεια η ανάθεση μελέτης για την κατασκευή δρόμου από το Αίπος στη θέση της Κιβωτού, προς το Μηλιγκά στη θέση του δρόμου προς Θόλος, με ονομαστικό κόστος μελέτης περί τις 250.000 €. Γνωρίζει κάτι κανείς για αυτή την εξέλιξη;; Σε σχόλιό μου τότε είχα αναρωτηθεί, μαζί με άλλους, σε τί θα εξυπηρετούσε αυτό το έργο και είχε δοθεί μια κατά τη γνώμη μου φαιδρή απάντηση ότι θα ήταν παράκαμψη του Βροντάδου στη διαδρομή προς Καρδάμυλα, επειδή κάποια μικρά τμήματα της υφιστάμενης παραλιακής διαδρομής ήταν στενά. Αυτό που είχα καταλάβει, με βάση τις τότε συγκυρίες, ήταν ότι αυτός ο δρόμος σαν μόνη χρησιμότητα θα είχε τη μεταφορά ανεμογεννητριών από το Θόλος στο Αίπος, δεδομένου ότι τα εκεί Αιολικά Πάρκα ήταν ήδη αδειοδοτημένα αλλά δεν υπήρχε ευχερής διαδρομή προσέγγισης του οροπεδίου από τη θάλασσα. Αν τελικά κατασκευαστεί αυτός ο δρόμος από την Κιβωτό προς το Θόλος, τότε η διαδρομή από Κέραμο προς Θόλος θα είναι περίπου 50 χλμ. Τα "πλεονεκτήματα" αυτής της τελευταίας και μακριά από αδιάκριτα μάτια, "πονηρής" διαδρομής, νομίζω ότι και για τη μεταφορά μεταλλεύματος για φόρτωση σε πλοίο είναι κατανοητά.

7. Οικονομία : Είναι θέμα κοινής λογικής η εξέταση της βιωσιμότητας της κάθε επένδυσης, αλλά το επιχειρηματικό ρίσκο αφορά αποκλειστικά τον επενδυτή. Έτσι στην περίπτωση των μεταλλείων, ενώ είναι περίπου γνωστή η τρέχουσα τιμή πώλησης του μετάλλου, είναι, σε αντίθεση, εντελώς άγνωστη η σύνθεση των συνολικών εξόδων από την αρχική ερευνητική εγκατάσταση του μεταλλείου μέχρι και τις περιοδικές διαρκείς παραγωγικές και ανταποδοτικές δαπάνες ανά μονάδα προϊόντος και χρόνου.

Παραθέτω μερικούς πρόχειρους υπολογισμούς (με αριθμητική Δημοτικού-Γυμνασίου) που παράγονται από την υπόθεση ότι η εξόρυξη θα γίνει και οι παράμετροι είναι αυτές πού υπάρχουν τόσο στη βιβλιογραφία όσο και στις απόψεις των αρμοδίων που έχουν εκτεθεί μέχρι τώρα:

Στα 100 τόνους εξορύγματος (μετάλλευμα μαζί με αδρανές εδαφικό υλικό) το μετάλλευμα θα είναι περίπου 40-60%. Δηλαδή κατά μέσο όρο το μετάλλευμα θα είναι περίπου 50 τόνοι. Με βάση τα προς το παρόν ιστορικά στοιχεία, το αδρά μέσο ποσοστό καθαρού αντιμονίου μέσα στο μετάλλευμα είναι περίπου 5% δηλαδή στους 50 τόνους μεταλλεύματος το καθαρό αντιμόνιο θα είναι περίπου 2,5 κιλά που με σημερινή αξία 21.000€/τόνο η αξία του θα είναι περίπου 50.000€. Δηλαδή θα πρέπει να εξαχθούν 100 τόνοι εξορύγματος, να καθαριστούν με νερό, να γίνει η τελική επεξεργασία, για να εξαχθούν περίπου 2,5 τόνοι αντιμονίου και να εισπραχθούν τελικά 50.000€. Κάνετε τώρα ιστορικές αναγωγές, στους 500 τόνους που κατάφερε να εξορύξει σε δύο χρόνια ο Μποδοσάκης, πόσο ήταν το καθαρό Αντιμόνιο, πόσα εισέπραξε με τις τότε τιμές και πόσο του κόστισε (σε χρήμα -οι ανθρώπινες ζωές τότε μάλλον θα ήταν άνευ αξίας) η εξόρυξη.

Όπως υπολογίζω, η προσδοκώμενη εξ αναγωγής είσπραξη επί εξορύγματος θα είναι με σημερινές τιμές περί το 500€/τόνο εξορύγματος, ενώ το μικτό κόστος εξόρυξης, μεταφοράς και επεξεργασίας παραμένει ακόμα απροσδιόριστο. Εδώ να θυμηθούμε την παλιά ιστορία με τον Μποδοσάκη πριν 75 χρόνια που ενεργοποίησε τα μεταλλεία με κύριο στόχο να ενταχθεί στο τότε σχέδιο Μάρσαλ. Μόλις απορρίφθηκε το αίτημά του τα μάζεψε κι έφυγε αφήνοντας όμως πίσω κάποιες δεκάδες νεκρούς. Έχω την άποψη-υποψία ότι και τώρα, με βάση τη συγκυρία της Κίνας, προσπαθούν να επαναλάβουν την ίδια περίπου ιστορία (ελπίζω χωρίς ανθρώπινα θύματα -μόνο το περιβάλλον θα είναι οριστικά καταδικασμένο) με στόχο τις Ευρωπαϊκές επιδοτήσεις που έχουν εξαγγελθεί. Το θέμα όμως σήμερα είναι ότι τότε ο Μποδοσάκης επένδυσε μόνο δικά του χρήματα και έφυγε επειδή δεν εισέπραξε τίποτα. Οι σημερινοί αν εισπράξουν τις επιδοτήσεις και μετά φύγουν, κάποιοι άλλοι (το δημόσιο δηλαδή εμείς) θα κληθούν να επιστρέψουν τη ζημιά.

Τα οικονομικά στοιχεία του όλου εγχειρήματος θα πρέπει να διακριθούν στους τομείς που επηρεάζουν [α] Τον ανάδοχο επενδυτή, [β] Το Ελληνικό Δημόσιο και [γ] Την τοπική κοινωνία. Παρότι όμως είναι ακόμα αρκετά πρόωρο και θολό το τοπίο, θα πρέπει να δοθούν εκ των προτέρων κάποιες επαρκείς απαντήσεις.

1. 1. Ο ανάδοχος επενδυτής θα κληθεί να αποδεχτεί εκ των προτέρων με την οικονομική του προσφορά κάποια ανταποδοτικά οφέλη προς την τοπική κοινωνία. Αυτά προδιαγράφονται από ειδικούς αλγόριθμους που έχουν ήδη ανακοινωθεί. Τα ποσά που παράγονται από αυτούς τους αλγορίθμους είναι όμως εξ’ αρχής ιδιαίτερα χαμηλά, συγκρινόμενα με τις ζημιές που θα προκληθούν από την εκμετάλλευση. Κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης ήταν αρκετοί αυτοί που “έπαιξαν” με τους αλγόριθμους, πέφτοντας στην παγίδα ενός ιδιότυπου ανατολίτικου παζαριού του στυλ “βάλε ακόμα κάτι παραπάνω μπάρμπα”. Παίρνοντας με ιδιαίτερη (για μένα αναμενόμενη) ευκολία αυτό το παραπάνω ψιχουλάκι, στην ουσία ξεπούλησαν σχεδόν τζάμπα το δικαίωμα της ολοκληρωτικής προστασίας της γης τους (μας). Όλο αυτό έχει καταγραφεί μόνο στα λόγια, αφού οι έστω και γραπτές απαντήσεις της διαβούλευσης δεν διασφαλίζουν απολύτως τίποτα. Τα πάντα θα κριθούν στην τελική σύμβαση παραχώρησης που κάποια στιγμή θα υπογραφεί και θα αποτελεί το μόνο δεσμευτικό επίσημο έγγραφο. Ακόμα και η πρόσφατα υπογεγραμμένη πρόσκληση δεν εξασφαλίζει τίποτα περισσότερο πέρα από τις μη δεσμευτικές διαδικασίες. Ειδικά οι οικονομικές υποχρεώσεις περιγράφονται περιληπτικά στην προκήρυξη (σελ.16, παρ. 4.8.iii).
   2. Το Ελληνικό Δημόσιο θα λαμβάνει το ετήσιο Μίσθωμα σύμφωνα με τη σύμβαση που κάποτε θα υπογραφεί, με όρους που ακόμα είναι άγνωστοι. Γράφεται ότι θα πρέπει να αποδίδει ένα συμφωνημένο ποσοστό στο Δημόσιο, που θα αποδίδει ένα ποσοστό στον τοπικό Δήμο, που

με τη σειρά του θα αποδίδει ένα ποσοστό αυτού του ποσού για αναπτυξιακά έργα στην τοπική Δημοτική Κοινότητα. Όμως τίποτα ακόμα δεν έχει ρητά υπολογιστεί και συμφωνηθεί και ακόμα περισσότερο δεν έχει ρητά υπογραφεί. Ακόμα δεν έχουν ανακοινωθεί οι τυχόν ρήτρες για αθέτηση των ακόμα άγνωστων οριστικών αποφάσεων. Θεωρώ απίθανο να μπουν ρήτρες που θα προβλέπουν τυχόν έξωση – απομάκρυνση του επενδυτή από την μέχρι τότε εκτελεσμένη επένδυσή του. Άλλωστε είναι διαφορετικά πράγματα αφενός η καταβολή ενοικίου και αφετέρου η ιδιοποίηση προϊόντος που θα τελεί, σύμφωνα με τα όσα μας λένε, υπό την ιδιοκτησία του Δημοσίου αλλά θα αφαιρείται από τον ενοικιαστή ο οποίος θα το πωλεί προς ίδιον όφελος.

7. 3.    Η τοπική Κοινωνία έχει μέχρι στιγμής την υπόσχεση ότι ΘΑ λάβει ανταποδοτικά αναπτυξιακά οφέλη από τις εκμεταλλευτικές συνεισφορές του Ελληνικού Δημοσίου προς το Δήμο Χίου αν και εφόσον η τοπική κοινωνία αποδεχτεί (πιστεύω τελικά άνευ όρων - απευκταίο) την επαναλειτουργία των ορυχείων. Όμως γνωρίζοντας τις διαχρονικές συμπεριφορές του Δημοσίου προς τις τοπικές αυτοδιοικήσεις και τους πολίτες, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μια τέτοια συμφωνία θα τηρηθεί μέχρι τέλους ακόμα και αν περιβληθεί την ισχύ Νόμου. Αν αυτή η συμφωνία αθετηθεί, ούτε ο Δήμος, ούτε πολύ περισσότερο οι πολίτες θα μπορούν να κάνουν τίποτα περισσότερο από δυναμικές κινητοποιήσεις, δεδομένου ότι ήδη θα έχει καταστραφεί ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον, όχι μόνο στην στενή περιοχή των μεταλλείων αλλά σε όλο το νησί, ενδεχομένως (λόγω μετεωρολογικών συνθηκών) ακόμα και στα γειτονικά νησιά ή ακόμα και στη γείτονα χώρα, που αν συμβεί κάτι τέτοιο είναι πλέον ή βέβαιο ότι θα το εκμεταλλευθεί στο έπακρο. Θεωρώ ότι η μπακαλίστικη τακτική του “βάλε ακόμα κάτι μπάρμπα” που είδαμε να εκτυλίσσεται στη διαβούλευση, στην ουσία αδυνάτισε πάρα πολύ τη διαπραγματευτική θέση της τοπικής κοινωνίας. Για τους παραπάνω λόγους συνειδητά δεν επιλέγω να μπω σε οικονομικό αλισβερίσι. Σκεφτείτε μόνο την περίπτωση να μπουν συμβατικές ρήτρες αποζημιώσεων για διαφυγόντα κέρδη σε περιπτώσεις κοινωνικών αντιδράσεων. Όπως λέει η παροιμία “εκεί που μας χρωστάγανε μας πήραν και το βόδι”.
8. Πολιτική :

Στον σύγχρονο κόσμο, το «μυστικό» της ανάπτυξης βρίσκεται στο υπέδαφος. Η χώρα μας πλούσια σε ορυκτά, βρίσκεται πάντοτε στο προσκήνιο, καθώς η πράσινη μετάβαση και η απουσία στρατηγικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επιφυλάσσουν προκλήσεις στον μεταλλευτικό τομέα, που απαιτούν λύσεις. Εδώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε κάποια πολιτική ρήση του πρόσφατου παρελθόντος ότι “η Ελλάδα είναι ένας προβλέψιμος και δεδομένος Σύμμαχος και Εταίρος”.

Όπως έχει γίνει πλέον φανερό, η Κυβέρνηση είχε προαποφασίσει πριν από 3 και πλέον χρόνια την επανενεργοποίηση των Μεταλλείων Αντιμονίου στην Κέραμο ΒΔ Χίου. Αφορμή στάθηκε η Ευρωπαϊκή Οδηγία (εντολή) για πλήρη απομύζηση κάθε ψήγματος σπανίων γαιών οπουδήποτε στην Ευρώπη με στόχο την κατά το δυνατόν απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας από τις απαιτούμενες σχετικές πρώτες ύλες που ακόμα εισάγονται σε ποσοστό έως και 98% από τρίτες χώρες. Το δίλημμα όμως που ανακύπτει είναι το τίμημα που καλούνται να πληρώσουν οι περιοχές όπου υπάρχουν αυτές οι σπάνιες γαίες, δεδομένου ότι στην παρούσα συγκυρία παραβλέπεται κάθε περιβαλλοντική θεσμοθετημένη κατάσταση προστασίας (Natura 2000).

Η Κυβέρνηση προσπαθεί με διάφορα τρικ να αποσπάσει την αποδοχή των τοπικών κοινωνιών σχετικά με την επιχειρούμενη εξόρυξη, παρουσιάζοντας πότε διάφορες ψευδείς δικαιολογίες, πότε λέγοντας μισές αλήθειες και πότε τάζοντας αβέβαια οφέλη είτε σε μικρές κοινωνικές ομάδες είτε σε μεμονωμένα άτομα που κατά την άποψή της μπορούν να επηρεάσουν τους υπόλοιπους

ενδιαφερόμενους. Αυτές οι κινήσεις έχουν προς το παρόν σαν αποτέλεσμα τη διάσπαση της τοπικής κοινωνίας ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις των πολιτών.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Χίος έδωσε ένα από τα μεγαλύτερα εθνικά εκλογικά ποσοστά στην κυβερνώσα παράταξη, ενώ και στις μετέπειτα αυτοδιοικητικές εκλογές θα πρέπει να θυμόμαστε ότι στο δεύτερο γύρο δεν μπήκε καμιά αυτοτελής παράταξη της αντιπολίτευσης. Τώρα όμως θα πρέπει να διαχειριστούν την ολοένα διογκούμενη λαϊκή οργή σχετικά με τα μεταλλεία, δεδομένου ότι απεκρύβη επιμελώς πίσω από τα προφανή “παραβάν” του νερού, του προσφυγικού, των πολλών ημιτελών δημόσιων έργων και λοιπών γνωστών μέχρι τότε τοπικών προβλημάτων και ποτέ δεν μπήκε στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις σαν μείζον τοπικό διακύβευμα οποιοδήποτε θέμα σχετικά με τα μεταλλεία. Αυτό όμως θα πρέπει να χρεωθεί σαν εκλογικό μειονέκτημα και σε όλες τις αντιπολιτευτικές παρατάξεις, που όπως φαίνεται “πιάστηκαν στον ύπνο”. Αν κάτι τέτοιο είχε τεθεί έγκαιρα σαν εκλογικό διακύβευμα, ίσως τα εκλογικά αποτελέσματα να ήταν δραματικά διαφοροποιημένα σε όλα τα (τοπικά) επίπεδα των τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων. Αυτό κατά την ταπεινή μου άποψη συνιστά τεκμηριωμένη αντίληψη πολιτικής απάτης.

Ακόμα και τώρα, με έντονα εκπεφρασμένη την τοπική λαϊκή αντίδραση, γίνεται προσπάθεια να “υπεξαιρεθεί” μέσα από πονηρές διαδικασίες κάποια “λαϊκή” συναίνεση επί δευτερευόντων θεμάτων που εντέχνως παρουσιάζονται σαν μείζονα, με μισές αλήθειες διανθισμένες με υποστηρικτικές γνωματεύσεις από κατά την κυβέρνηση έγκριτους επιστήμονες και περιορισμένη αποκλειστικά υποστηρικτική βιβλιογραφία. Σε καμιά περίπτωση δεν αμφισβητώ την επιστημονική τους επάρκεια, όπως όμως δεν αμφισβητώ και την επιστημονική επάρκεια αντίστοιχων ειδικών επιστημόνων που εκφράζουν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις.

Έτσι τον Ιούλιο 2024 παρουσιάστηκε στη Χιακή κοινωνία από πολιτικούς και υπηρεσιακούς εκπροσώπους του ΥΠΕΝ, του ΣΜΕ και λοιπών αρμοδίων, η πρόθεση εξόρυξης αντιμονίου στην Κέραμο της Χίου και κατατέθηκαν για Διαβούλευση-Συναίνεση δύο σχέδια Προκήρυξης Πρόσκλησης ενδιαφέροντος και μελλοντικής σύμβασης “ενοικίασης” του γνωστού χώρου των 9.02km² στη ΒΔ Χίο. Η τοπική κοινωνία αφυπνίστηκε και αντέδρασε άμεσα. Ο Δήμος Χίου άνοιξε ηλεκτρονική σελίδα κατάθεσης ερωτημάτων σχετικά με το εγχείρημα, έτσι ώστε οι μεν φορείς και πολίτες να διατυπώσουν τα ερωτήματά τους και το ΥΠΕΝ να δώσει απαντήσεις επ’ αυτών. Πράγματι πολλοί φορείς και πολίτες (μεταξύ αυτών και ο γράφων) κατέθεσαν ερωτήματα και μετά από συγκεκριμένη προθεσμία το ΥΠΕΝ κατέθεσε απαντήσεις όπου αυτό έκρινε σκόπιμο.

Παρατηρήθηκε ότι, παρά τις πλήρως αιτιολογημένες ερωτήσεις των πολιτών, παρά τη μη έκδοση θετικής συναίνεσης από το Δημοτικό Συμβούλιο επί των αρχικά κατατεθειμένων για διαβούλευση εγγράφων και παρά τις ατελείς απαντήσεις του, το ΥΠΕΝ προχώρησε στην επίσημη ανακοίνωση της Προκήρυξης πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος που δεν διαφέρει ουσιαστικά από την αρχική που παρουσιάστηκε. Κατά δήλωση της αρμόδιας υφυπουργού θεωρήθηκε ως οιονεί συναίνεση των πολιτών η απλή παρουσία τους στην αρχική παρουσίαση του σχεδίου εξόρυξης από αυτήν και το επιτελείο της, όπου δεν καταδέχτηκαν να ακούσουν καμιά ερώτηση και να δώσουν καμιά απάντηση, καθώς και η απλή συζήτηση του θέματος σε δύο Δημοτικά Συμβούλια όπου δεν λήφθηκε καμιά απόφαση επί της ουσίας. Πολλά από τα επιμέρους θέματα Πολιτικής έχουν ήδη σχολιαστεί σε αναρτήσεις μου στα Μ.Κ.Δ. και είναι εκτεθειμένα Δημόσια.

Θα πρέπει να απαντηθεί κατ’ αρχήν πώς το κατ’ ουσίαν ξεπούλημα Εθνικού Δημόσιου Πλούτου βαφτίστηκε ενοικίαση. Με άλλα λόγια η έννοια της προκήρυξης είναι: Ενοικιάζεται ακίνητο με την εξουσιοδότηση ο ενοικιαστής, έναντι του ενοικίου που θα καταβάλει, να μπορεί να ψάξει στο χώρο, και αν βρει εκεί κάτι πολύτιμο που θα ανήκει στον ιδιοκτήτη, να μπορεί να το αφαιρέσει, να το πουλήσει, να καταστρέψει το ακίνητο που νοίκιασε και μετά από 30 χρόνια να

φύγει αφήνοντας πίσω του συντρίμμια. Αυτοί που αποδέχτηκαν τη νέα κυβερνητική άποψη για τα ενοίκια θα πρέπει να μας πουν αν θα νοίκιαζαν με αντίστοιχους όρους τα δικά τους ακίνητα;

9. Άνθρωποι και Περιβάλλον:

Θα δανειστώ κάποιες από τις αρχικές φράσεις από το (μη δεσμευτικού χαρακτήρα) Ευρωπαϊκό έγγραφο κατευθύνσεων για την εξόρυξη ορυκτών, πλην των ενεργειακών, και το δίκτυο Natura 2000 στο οποίο εντάσσεται ολόκληρη σχεδόν η ΒΔ Χίος όπου και τα υποψήφια προς ανάπτυξη Μεταλλεία Αντιμονίου Κεράμου.

“Για να οικοδοµήσουµε την οικονομία του αύριο, πρέπει να φροντίσουμε το περιβάλλον µας σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι η εξόρυξη των πρώτων υλών πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που να προστατεύεται η φύση ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα. Το Natura 2000 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για τη φύση και τη βιοποικιλότητα   Ο στόχος του δικτύου

είναι να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη επιβίωση των πολυτιµότερων και των απειλούμενων βιολογικών ειδών, ενδιαιτημάτων και οικοσυστημάτων στην Ευρώπη, τα οποία, εκτός από την εγγενή τους αξία, προσφέρουν ευρύ φάσμα κοινωνικών και οικονομικών οφελών για την κοινωνία. .... οι ανάγκες της εξορυκτικής βιομηχανίας μπορεί να ικανοποιηθούν και να αποφευχθούν παράλληλα οι αρνητικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή και τη φύση. Εξετάζουν τον τρόπο µε τον οποίο μπορούν να ελαχιστοποιηθούν ή να αποφευχθούν εντελώς οι πιθανές επιπτώσεις των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στη φύση και τη βιοποικιλότητα”

Οι εξορυκτικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να συνυπάρξουν µε τις προστατευόμενες περιοχές, μόνο υπό λεπτομερείς και αυστηρές προϋποθέσεις χωροθέτησης και λειτουργίας. Η προστασία των ευαίσθητων στοιχείων του περιβάλλοντος ΠΑΝΤΟΤΕ προηγείται και.εάν διασφαλιστεί, τότε μόνο επιτρέπεται η εξόρυξη. Ο Κανονισμός 2024/1252 για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες αναγορεύει την απόληψη κρίσιμων ορυκτών ως δραστηριότητα υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος, επιτρέποντας µε τον τρόπο αυτό διαφορετική στάθμιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, αλλά όχι πρόκληση σημαντικής βλάβης στο περιβάλλον επ’ ωφελεία της εξόρυξης. Όπως όμως έχει αναδειχθεί σε πολλές σχετικές μελέτες η δημιουργία μεταλλείων στην Κέραμο θα συντελέσει σε ολική καταστροφή του περιβάλλοντος μη αναστρέψιμη ακόμα και μετά από πολλά χρόνια μετά τη λήξη της σχεδιαζόμενης εκμετάλλευσης.

Είναι πασίγνωστο ότι η Βόρεια Χίος αποτελεί παράδειγμα τόπου με προοδευτική ερημοποίηση. Κανείς δεν το αρνείται αυτό, εδώ και πολλά χρόνια. Όλοι προσπαθούν να βρουν τρόπο αναστροφής του φαινομένου. Στην περιοχή της ΒΔ Χίου όπου η Κυβέρνηση σκοπεύει να επαναλειτουργήσει τα ορυχεία αντιμονίου έχουν γίνει διάφορες προτάσεις ήπιας ανάπτυξης – ανάδειξής της με κεντρικό άξονα τη διατήρηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Υπάρχουν προτάσεις για την τουριστική αξιοποίηση των παλαιών εγκαταστάσεων των μεταλλείων Κεράμου που περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση του ευρύτερου χώρου με σήμανση, πέτρινα τοιχία και μονοπάτια, την αναστήλωση κτηρίων, την αποκατάσταση του επιφανειακού συγκροτήματος εμπλουτισμού, καμινείας και καπναγωγών, τη διαμόρφωση επισκέψιμων στοών, καθώς και κατασκευή υπαίθριου θεάτρου και ίδρυση μουσείου με θέμα τις δραστηριότητες των μεταλλείων. Στην κοντινή παραλία Αγιάσματα υπάρχουν τα ιαματικά λουτρά καθώς και επιχειρήσεις τουριστικού ενδιαφέροντος.

10. Επίλογος:

Μέχρι πριν λίγα χρόνια στο χάρτη των ώριμων μεταλλοφόρων περιοχών της Χώρας η Χίος εμφανιζόταν, παρά το ιστορικό μεταλλευτικό παρελθόν, ως κενή ώριμης μεταλλοφορίας. Έπρεπε να αντιδράσουν μεταλλευτικά συγγενείς περιοχές σε Θράκη και Κιλκίς για να ξαναμπεί στο μεταλλευτικό χάρτη της Χώρας η Χίος. Οι επαΐοντες όπως τους λέτε, μας παραμυθιάζουν με

τσιτάτα αισιοδοξίας σχετικά με απίθανες ποσότητες μεταλλοφορίας, που βέβαια πιστεύουν ότι θα προκύψουν ΜΕΤΑ τις έρευνες. Έχουν ακουστεί απόψεις ότι υπάρχουν άνθρωποι στην Αμανή που είναι θετικοί σε μια υποτιθέμενη μελλοντική εξόρυξη υπό αυστηρούς όρους που σέβονται ανθρώπους, φύση και ευρύτερο περιβάλλον. Αυτό μόνο σαν ανέκδοτο ακούγεται, δεδομένου ότι ποτέ κανένα τέτοιο έργο δεν έχει σεβαστεί το ευρύτερο περιβάλλον όσοι Νόμοι Ευρωπαϊκοί και Εθνικοί έχουν θεσπιστεί για να το προστατεύουν.

Θέλουμε το νησί μας να παραμείνει δικό μας, θέλουμε να προσελκύσουμε νέο δικό μας κόσμο για να εγκατασταθεί στα χωριά μας και να τα ξαναζωντανέψει με νεοφυείς επιχειρήσεις. Με πρωτογενή παραγωγή της γης και εκμετάλλευση των προϊόντων της, με ανάπτυξη και βελτίωση της δευτερογενούς (μεταποίηση) και τριτογενούς (υπηρεσίες) παραγωγής, όπου θα συμμετέχουν κατά πλειοψηφία οι ντόπιοι συμπολίτες μας.

Σκόπιμα δεν έχω αναφερθεί σε αυτό μου το πόνημα σε επιστημονικές λεπτομέρειες σχετικά με τις εξορυκτικές / μεταλλευτικές / μεταλλουργικές εργασίες επειδή θεωρώ ότι υπάρχουν επιστήμονες πολύ πιο εξειδικευμένοι από εμένα για να ασχοληθούν με αυτά τα θέματα. Το ίδιο ισχύει και για θέματα ασφάλειας, υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος. Θα δανειστώ εδώ μια χαρακτηριστική φράση από σχετική εργασία (σας συνιστώ να τη μελετήσετε με προσοχή) της “συναγωνίστριας στο αντιμονιακό θέμα” κ. Φραγκάκη: “Η ιστορία µας διδάσκει ότι ο ορυκτός πλούτος έχει αποτελέσει κατάρα για τους κατοίκους πολλών περιοχών του πλανήτη, µε καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην κοινωνικό-οικονομική και πολιτική σταθερότητα, αποτελώντας συχνά την αιτία για συγκρούσεις και βία. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν ίσχυε αυτό, η Αφρική θα έπρεπε να είναι ο παράδεισος του πλανήτη.”

Για το συγκεκριμένο θέμα έχω φροντίσει να μελετήσω πάνω από 300 βιβλιογραφικές αναφορές πολλές από τις οποίες (νομοθεσία, μελέτες, δημοσιεύματα κλπ) όχι μόνο περιοριστικά για το θέμα, αλλά, ολιστικά, και για τα άλλα "γύρω-γύρω" θέματα τις αναφέρω στην παρακάτω βιβλιογραφία. Μετά από όσα έγραψα παραπάνω, έχει κανείς ακόμα την πεποίθηση ότι αυτή η μεταλλευτική δραστηριότητα που έχει προγραμματιστεί από άλλους για εμάς χωρίς εμάς θα πρέπει να γίνει;;

Γιώργος Ε. Μαϊστράλης Τοπογράφος & Πολιτικός Μηχανικός

Ενδεικτικές Βιβλιογραφικές κλπ αναφορές.

(έχουν συλλεχθεί στο αρχείο μου μαζί με πολλές άλλες)

Βασικά Νομοθετήματα :

19731005 ΦΕΚ277Α ΝΔ210 Περί Μεταλλευτικού Κώδικος

19760306 ΦΕΚ50Α Ν.274 Περί τροποποιήσεως του Μεταλλευτικού Κώδικος 19841231 ΦΕΚ931Β ΥΑ 17402 :ΚΜΛΕ.

19870423 ΦΕΚ210Β ΥΑ3539 Κήρυξη ΔΜΧ Χίου

20110614 ΦΕΚ1227Β ΥΑ.Δ7/Α/12050/2223 Νέος ΚΜΛΕ

20240729 ΦΕΚ4426Β ΚΥΑ ΥΠΕΝ_Δ.ΜΕΒΟ.77795.713 Άδειες Μεταλλευτικών Ερευνών

Απαντήσεις σε ερωτήματα Διαβούλευσης - Δημοσιεύματα:

Σχέδιο Πρόσκλησης Προκήρυξης για Μεταλλεία Αντιμονίου Σχέδιο Σύμβασης για Μεταλλεία Αντιμονίου

20241001 Μαϊστράλης Γ. : Υπόμνημα Διαβούλευσης για τα Μεταλλεία Αντιμονίου Κεράμου Χίου 20241024 Μαϊστράλης Γ. : Ερωτήματά στη Δημόσια Διαβούλευση για το Αντιμόνιο.

20241022 Μαϊστράλης Γ. : Υπόμνημα Διαβούλευσης με Απαντήσεις από κ. Ζαφειράτο και Παρατηρήσεις μου επ’ αυτών.

20241115 Συνοπτική Καταγραφή από το ΕΠΠΟΧΙ όλων των ερωτημάτων με απαντήσεις του ΥΠΕΝ επ’ αυτών στη Δημόσια Διαβούλευση του Δήμου Χίου

Διαβίβαση απαντήσεων ΥΠΕΝ;

1. Αϊβαλιώτης Α. Γ.Γ.ΥΠΕΝ Διαβίβαση απαντήσεων σε ερωτήματα... μεταλλευτικού χώρου Χίου Προς ΔΣ Χίου

2. Ζαφειράτος Ι. ΚΕΙΜ ΥΠΗΡ ΔΜΕΒΟ

3. Νίκα Κων/να : Απάντηση για την περιβαλλοντική αδειοδότηση

4. ΕΑΓΜΕ : EΡΩΤ ΔΗΜ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ

5. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟ ΧΙΟΥ

6. ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΜΠ ΑΠΟ ΟΜ. ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ Ι ΠΑΣΠΑΛΙΑΡΗ ΚΑΙ Κ. ΑΔΑΜ

7. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Β.ΜΕΛΦΟΣ ΑΠΘ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟ ΧΙΟΥ

8. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Σ ΚΙΛΙΑΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟ ΧΙΟΥ

ΥΠΕΝ – Σδούκου : Επίσημη Προκήρυξη Αντιμονίου Κεράμου.

Πανεπιστημιακές Εργασίες & Συγγράματα:

• • Λαφογιάννη Ιωάννα : Ανασκόπηση της τοξικότητας Αντιμονίου (Sb), τεχνικών μέτρησής του, και μεθόδων απορρύπανσης εδαφών ρυπασμένων από Sb Δ.Ε. 2024
  • Κλουκίνα Μαρίνα : Η εξέλιξη της γεωλογικής χαρτογράφησης στις υπόγειες εκμεταλλεύσεις Δ.Ε. 2024

• • Ζουρνατζίδου Ανατολή : Αλληλεπίδραση Μεταλλευτικής Δραστηριότητας και Υδατικών Πόρων Δ.Ε.2011
  • Φανουράκη Μαρία : Μελέτη Ρύπανσης Υπογείων Υδάτων & Εδαφών από Αρσενικό & Αντιμόνιο σε Περιοχές Εμφάνισης Θειούχου Μεταλλοφορίας του ΒΔ Τμήματος της Ν.Χίου – PhD 2011
  • Παγούνη Χρύσα : Μεταβατικές και μετά την εξόρυξη χρήσεις γης: Μια συνολική ανασκόπηση των κανονιστικών πλαισίων, των κριτηρίων και των μεθόδων λήψης αποφάσεων – PhD 2024, ΜΟΠ Κοζάνης
  • Μέλφος Β., Βουδούρης Π. – Κοιτάσματα της Ελλάδας - Copyright © 2022, ΚΑΛΛΙΠΟΣ Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις
  • Σταθογιάννη Μαριάννα-Φωτεινή : Παραγωγή αλάτων αντιμονίου από διαλύματα εκχύλισης αντιμονιούχων συμπυκνωμάτων – ΕΜΠ/ΣΜΜΜ, 2023
  • Μουλά Γ., Σιούλα Μ., Ζωγάκη Ε. : Η Εξόρυξη των Ορυκτών στην Ελλάδα και η Επίδραση των Ορυχείων (Επίγειων και Υπόγειων) στις Τοπικές Κοινωνίες, ΤΕΙ Πάτρας 2014
  • Λιβάς A., Καντηράνης Ν. και Φιλιππίδης Α. : Ορυκτοχημεία και Μοναδιαία Κυψελίδα του Αντιμονίτη Μαύρων Πετρών Χαλκιδικής, 2015, ΑΠΘ, τ.Γεωλογίας,
  • Μαντζάρη Μ. : Το Νομικό Πλαίσιο της Μεταλλευτικής Δραστηριότητας στην Ελλάδα. 2016 ΑΠΘ
  • Τσάφου Ε. : Απομάκρυνση αντιμονίου με προσρόφηση σε μικτά υδρόξυ-οξείδια Fe-Zn – ΑΠΘ,ΤΧΜ 2018
  • Βαξεβανόπουλος Μ. “Καταγραφή και μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο όρος Παγγαίο, Α. Μακεδονία “ ΑΠΘ, PhD, 2017
  • Τζεφέρης Π. Θεσμικό Πλαίσιο Αδειοδότησης Δραστηριοτήτων Ορυκτών Πρώτων Υλών ΕΚΠΑ/Πρ.Μετ.Σπ.: Ορυκτοί Πόροι-Μεταλλευτική Δραστηριότητα και Βιώσιμη Ανάπτυξη.
  • Παπαθεοδώρου : Γενική και Εφαρμοσμένη Γεωλογία 121-174 Κεφ.8 Υπόγεια νερά και Τεχνικά Έργα, ΤΕΙ Κεντρ. Μακεδονίας.

Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος, Δημοσιεύματα :

• • Λατομική_Μεταλλευτική Νομοθεσία
  • Νομοθεσία ασφάλειας και υγείας της εργασίας
  • Το αντιμόνιο (Sb) και τα κοιτάσματα αντιμονίου της Ελλάδας
  • Το θεσμικό πλαίσιο Αδειοδότησης των έργων Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΠΥ).
  • Το αντιμόνιο (Sb) και τα κοιτάσματα αντιμονίου της Ελλάδας - 2017
  • «Ορυχεία του Αιγαίου»_ τα τοπία βιομηχανικής αρχαιολογίας αναδεικνύουν την ταυτότητα του Αιγαίου - Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος
  • H εντός «Natura 2000» ανάπτυξη
  • H χωροθέτηση των υπαίθριων εξορυκτικών δραστηριοτήτων
  • The licensing system for Mining and Quarrying works in Greece
  • Ανεπιθύμητα φαινόμενα ανατινάξεων-εκτίναξη_ τεμαχίων του σπασμένου πετρώματος
  • Αποστάσεις ασφαλείας από τις λατομικές περιοχές
  • Βελτιστοποίηση της εξόρυξης πως με κατάλληλο σχεδιασμό αποφεύγουμε την ατελή έκρηξη;
  • Βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων της εξόρυξης με χρήση εκρηκτικών υλών
  • Ελληνικός Αντιμονίτης Κεράμου Χίου_ με παρελθόν αλλά και μέλλον!
  • Εξορυκτική δραστηριότητα εντός δικτύου ΦΥΣΗ 2000 και νομολογία του ΣτΕ
  • Εξόρυξη & Περιβάλλον
  • Ευρωπαϊκή στρατηγική για τις κρίσιμες πρώτες ύλες και η σημασία των CRM's για την Ελλάδα

• • Ευρώπη_ Η εξόρυξη στερεών ορυκτών πρώτων υλών είναι συμβατή με την προστασία της φύσης
  • Η Ευρώπη και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες
  • Η κατάρα των ορυκτών πόρων... στην Αφρική και αλλού!
  • Κ. Νασοπούλου_ η ανθρωποκεντρική προσέγγιση για τον ορυκτό πλούτο
  • Ο δεκάλογος μείωσης της κοινωνικής βαρύτητας και αποδοχής του εξορυκτικού κλάδου
  • Ο παλαιός και ο νέος Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ)
  • Οδηγίες ασφαλείας για τα μηχανήματα
  • Οδηγίες ασφαλείας για τα εκρηκτικά_ σαν το παλιό καλό κρασί...
  • Οι αιτίες των ατυχημάτων στον εξορυκτικό τομέα
  • Οι διατάξεις στον νέο Περιβαλλοντικό Νόμο 4685_2020 (ΦΕΚ Α 92) που αφορούν την Εξορυκτική δραστηριότητα_Γεωθερμία
  • Πάνω από 30% του ελληνικού ορυκτού πλούτου εντός περιοχών του δικτύου Νatura 2000!
  • Πόση έκταση καταλαμβάνει η εξορυκτική δραστηριότητα στην Επικράτεια;
  • Προστασία από τις δονήσεις και το ωστικό κύμα των ανατινάξεων
  • Το τέλος του δικαστικού ακτιβισμού; (Ι)
  • Το τέλος του δικαστικού ακτιβισμού (II);
  • Το νομοθετικό Πλαίσιο για τις Εκρηκτικές Ύλες
  • Τζεφέρης Πέτρος : Η τραγωδία στην Κύπρο και η διαχείριση των Εκρηκτικών Υλών. (με συλλογή νομοθεσίας για εκρηκτικές ύλες), 2011
  • Φειδωλή Εξόρυξη, η ...εξόρυξη του μέλλοντος!

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ, Δημοσιεύματα :

• • Μεταλλεία και “δημόσιο όφελος” - 2010
  • Νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων 219 διερευνητικών γεωτρήσεων στην Οίτη _ 2011
  • Να απαιτήσουμε την ριζική αναμόρφωση της αναχρονιστικής νομοθεσίας για τα μεταλλεία _ 2007
  • Το Υπουργείο Ανάπτυξης «καίει» 317.000 στρέμματα πυκνού δάσους στη Β. Χαλκιδική - 2007
  • «Χωροταξικό Σουφλιά»_ Το Ελληνικό περιβάλλον εκτελείται από τον Υπουργό του!, 2008
  • Τι σημαίνει “μεταλλευτική περιοχή”; 2008
  • Νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων 219 διερευνητικών γεωτρήσεων στην Οίτη.

Orykta.gr, Δημοσιεύματα :

• • Δημιουργία και Εξέλιξη Της Γης
  • Γεωλογία της Ελλάδος
  • Ορυκτά - Πετρώματα
  • Ορυκτοί Πόροι - Κοιτασματολογία
  • Μεταλλεία - ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
  • Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
  • Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ
  • Υπαίθριες - Επιφανειακές εκμεταλλεύσεις
  • Επιφανειακή εκμετάλλευση μεταλλευτικών ορυκτών
  • Εκμετάλλευση - Εμπλουτισμός
  • Μέθοδοι εμπλουτισμού
  • Υπόγειες εκμεταλλεύσεις
  • Υπόγειες εκμεταλλεύσεις πολυμεταλλικών κοιτασμάτων Κασσάνδρας

ΕΛ.Ι.Ν.Υ.Α.Ε., Δημοσιεύματα :

• • Ορυχεία - Μεταλλεία – Αθήνα, 2007
  • Κανονισμοί για την παραγωγή, αποθήκευση και διάθεση σε κατανάλωση εκρηκτικών υλών
  • Προϋποθέσεις, διαδικασία και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για τη χορήγηση άδειας γομωτή και πυροδότη διατρημάτων με εκρηκτικές ύλες
  • Συμπλήρωση και τροποποίηση της ΚΥΑ οικ. 2254/230/Φ.6.9/21-12-94, (73/Β)

«προϋποθέσεις, διαδικασία και απαιτούμενα δικαιολογητικά για τη χορήγηση άδειας γομωτή και πυροδότη διατρημάτων με εκρηκτικές ύλες»

• • Τροποποίηση της οικ. 2254/230/Φ6 9/94 (73/Β) ΚΥΑ «προϋποθέσεις, διαδικασία και απαιτούμενα δικαιολογητικά για τη χορήγηση άδειας γομωτή και πυροδότη διατρημάτων με εκρηκτικές ύλες»
  • Καθορισμός μέτρων και όρων για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις ή μονάδες, λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2003/105/ΕΚ

Δημοσιεύματα Δημόσιων φορέων :

• • ΥΠΕΝ Λίστα Νομοθεσίας στην οποία παραπέμπει ο Νέος Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών
  • ΥΠΕΝ Δελτίο Καταγραφής στοιχείων και Προκαταρκτικής Αξιολόγησης ΔΜΧ Χίου
  • ΥΠΕΝ Η εξορυκτική/μεταλλουργική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Στατιστικά δεδομένα για τη διετία 2013- 2014
  • ΥΠΕΝ Μεταλλευτική & Λατομική Δραστηριότητα στην Ελλάδα 2020
  • ΥΠΕΝ Μεταλλευτική & Λατομική Δραστηριότητα στην Ελλάδα 2021
  • ΚΥΑ 12044_613_2007 σχετικά με επικίνδυνες ουσίες (SEVESO II)
  • Ε.Ε. Natura 2000 : Εξόρυξη ορυκτών πλην των ενεργειακών και το δίκτυο Natura 2000 - Έγγραφο Κατευθύνσεων KH3110026ELN.el
  • EU2019-2024 Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τις κρίσιμες Πρώτες Ύλες P9_TA(2021)0468
  • EU Εξόρυξη ορυκτών & Natura2000 Περίληψη KH0219072ELN.el_
  • EU Εξόρυξη ορυκτών & Natura2000 Έγγραφο Κατευθύνσεων KH3110026ELN.el
  • Διαχείριση και προστασία των τόπων Natura 2000 — Ευρωπαϊκή Επιτροπή
  • Νέα ΥΑ του ΥΠΕΝ για τις εγγυητικές περιβάλλοντος των εξορυκτικών επιχειρήσεων
  • ΕΕΤΑΑ : Οδηγός Επιχειρηματικής Δρόσης Τ.Α. Αξιοποίησης Ορυκτού Πλούτου - 1989
  • ΟΜΟΕ : Κεφ. 8 Υπόγεια αποστράγγιση
  • ΟΜΟΕ: Κεφ.13 Σήραγγες
  • ΣΜΕ_ Έκθεση δραστηριοτήτων για το 2021
  • ΣΜΕ_ Το 2023 υπήρξε μια πολύ σημαντική χρονιά για τον Εξορυκτικό κλάδο
  • ΚΥΑ: 3329/89 Κανονισμοί για την παραγωγή, αποθήκευση και διάθεση σε κατανάλωση εκρηκτικών υλών.
  • Ν.2168/93: Ρύθμιση θεμάτων που αφορούν όπλα. πυρομαχικά, εκρηκτικές ύλες, εκρηκτικούς μηχανισμούς και άλλες διατάξεις.

Ανεξάρτητα Δημοσιεύματα Λοιπών Προσώπων & Φορέων :

Φραγκάκη Μαρία : Διάλεξη Περί αντιμονίου, Χίος 2024/07

Βικιπαίδεια : Λήματα επί ερωτημάτων για πληθώρα σχετικών μετάλλων.

Βλάχος Θ. Σχεδιασμός και εφαρμογή ενεργειών περάτωσης λειτουργίας ορυχείων

Pourret Olivier : Αποστράγγιση ορυχείων οξέων -Ένα τεράστιο πρόβλημα γύρω από εγκαταλελειμμένα ορυχεία

Environment Go! : Κορυφαίες 9 Επιδράσεις της Εξόρυξης στο Περιβάλλον

Μπελαβίλας Ν. , Παπαστεφανάκη Λ. : Γεωγραφία των Νησιωτικών Μεταλλευτικών Εγκαταστάσεων – Εκδ. Μέλισσα, 2009

Xian Desen Mining : Πού να βρείτε ακατέργαστο μετάλλευμα νικέλιο, αντιμόνιο, μόλυβδο- ψευδάργυρος και κοβάλτιο; 2015

Xian Desen Mining : Ποιες Είναι Οι Μέθοδοι Ωφέλειας Του Μεταλλεύματος Αντιμονίου; Επενδυτικά τρικ με τα κοιτάσματα μετάλλων σε Χίο και Λακωνία _ Sofokleousin.gr

2024, Πώς να αφαιρέσετε το αντιμόνιο. (https://w w w.zhulincarbon.com/el/application/activated- carbon/antimony-removal.html)

Η χαρτογράφηση των πλούσιων ορυκτών του ελληνικού υπεδάφους και η εξόρυξη τους - (https://energyin.gr/2024/01/22/h-xartografisi-tw n-plousiw n-oriktw n-tou-ellinikou-ipedafous/)

Αντιμόνιο_ Γιατί είναι περιζήτητο και τι επιδώκει η Κίνα με τον περιορισμό των εξαγωγών της - Οικονομικός Ταχυδρόμος - https://www.ot.gr/2024/08/16/diethni/antimonio-giati-einai-perizitito- kai-ti-epidokei-i-kina-me-ton-periorismo-ton-eksagogon-tis

Ποιες είναι οι μέθοδοι ωφέλειας του μεταλλεύματος αντιμονίου; - Γνώση - Xi'an Desen Mining Machinery Equipment Co., Ltd_

Αντιμόνιο Ένα Σπάνιο και Σημαντικό Μέταλλο (https://gemini.google.com/app/7603882829877096)

Antimony ores and concentrates exports by country |2023 - (https://wits.worldbank.org/trade/comtrade/en/country/ALL/year/2023/trade... WLD/product/261710 )

Antimony prices gear up for new records on China export curbs _ Reuters - (https://www.reuters.com/markets/commodities/antimony-prices-gear-up-new-records-china- export-curbs-2024-08-15/)

Εύπλοια http://www.eyploia.gr/ :«Απειλούμενα τοπία» μια σημαντική έρευνα για το Αιγαίο.

ECOPRESS - ΥΠΕΝ_ αλλάζει ο μεταλλευτικός κώδικας για διευκόλυνση επενδύσεων - (https://ecopress.gr/ypen-allazei-o-metalleftikos-kodikas/)

Κουλίδης Αλέξανδρος : Προστασία-περιβάλλοντος-στην-εξόρυξη-αντιμονίτη-Χίου - 2024/6

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (5) Το σύγχρονο ελληνικό κράτος – 20ος & 21ος Αιώνας (του Γ.Ι. Συντουκά)

Εργο : "Δίκτυο παρακολούθησης υπόγειων νερών - ΔΙΠΥΝ"

Κυπριακή Δημοκρατία, Υπ.ΓΑΑΠ-τμ.Γεωλογικής Επισκόπησης : Προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης της Τεχνικής Επιτροπής Αποκατάστασης Περιβάλλοντος σε Εγκαταλελειμμένα Μεταλλεία.

Αβραμίδου Μ. – Αποκατάσταση και Σχεδιασμός Τοπίων Εκμετάλλευσης Ορυκτού Πλούτου. 2016