Σαν σήμερα το 1949 σημειώθηκε στο νησί μας ισχυρός σεισμός με εκτιμώμενο μέγεθος 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και μέγιστη αισθητή ένταση IX (Πολύ καταστροφικός) στην κλίμακα έντασης Μερκάλι.
Το επίκεντρο του ήταν ο θαλάσσιος χώρος μεταξύ Χίου – Οινουσσών και Μικρασιατικών ακτών.
Άφησε πίσω του 11 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και αμέτρητες υλικές ζημιές.
Διαβάστε σχετικά, προδημοσίευση, από τον 3ο τόμο του βιβλίου του Γιάννη Τζούμα ΜΙΑ ΣΤΑΓΟΝΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ 1945-1955 που θα κυκλοφορήσει προσεχώς.
"Ξημερώνει το Σάββατο 23 Ιουλίου, ημερομηνία που δύσκολα θα ξεχάσει το νησί, αφού το απόγευμα στις 5.05 εκδηλώνεται μεγάλος σεισμός. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία είχε εκτιμώμενο μέγεθος 6,7 βαθμών της κκίμακας Ρίχτερ και μέγιστη αισθητή ένταση IX (Πολύ καταστροφικός) στην κλίμακα έντασης Μερκάλι. Το επίκεντρο του ήταν ο θαλάσσιος χώρος μεταξύ Χίου – Οινουσσών και Μικρασιατικών ακτών. Μετά τον σεισμό παρατηρήθηκε θαλάσσιο κύμα, τσουνάμι, το οποίο έφτασε τα 2 μέτρα ύψος.
Δεν είναι μόνο μεγάλο το μέγεθος, δεν είναι μόνο φονικός, δεν προκαλούνται μόνο καταρρεύσεις κτιρίων ειδικά στην Βόρεια Χίο, συνοδεύεται και από βουϊτό, κάτι που από στόμα σε στόμα, θυμίζει σε όλους τον μεγάλο «χαλασμό» του 1881, τον φονικότερο σεισμό της χώρας, που εκδηλώθηκε στο νησί μας πριν 68 χρόνια, με χιλιάδες θύματα.
Από εκείνο το απόγευμα της 23/7/49 και για μεγάλο χρονικό διάστημα, το νησί κινείται σε μετασεισμικούς ρυθμούς. Με τα μέσα της εποχής, γίνεται προσπάθεια κατ’ αρχήν να αντιμετωπιστούν εκτός των θυμάτων και οι δεκάδες τραυματίες, ενώ ο τηλέγραφος παίρνει φωτιά και αρχίζει να ξεκινάει βοήθεια από το κέντρο και την υπόλοιπη Ελλάδα για τη Χίο.
Και στο ίδιο το νησί ο απολογισμός είναι σκληρός. Στα Καρδάμυλα κατέρρευσαν στο Μάρμαρο 75 σπίτια, στα Άνω Καρδάμυλα 49, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες η θάλασσα υψώθηκε ένα μέτρο περίπου για να επανέλθει μετά από μέρες σε φυσιολογικά επίπεδα. Στο όρμο του Μιλιγκά η θάλασσα «κοκκίνησε» ενώ στις Οινούσσες κατέρρευσαν 4 σπίτια και η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στις Καρυές αναφέρθηκε κατάρρευση 20 σπιτιών, ενώ ζημιές προκλήθηκαν στην Νέα Μονή, στα Νένητα κατέπεσε η πρόσοψη του Ναού της Παναγίας και πολλά σπίτια στο χωριό αλλά και στο Βουνό, κατέστησαν ετοιμόρροπα. Στον Βροντάδο εκτός των σοβαρών ζημιών στα σπίτια σοβαρά προβλήματα δημιουργήθηκαν στον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στο κέντρο της πόλης εκτός των πολλαπλών ζημιών κατέπεσαν δύο κομμάτια του Μιναρέ από το Τζαμί της πλατείας (Μουσείο) που πέφτοντας πάνω στις στέγες των καταστημάτων των αδελφών Λορέτζου και Σταματίου Μαρή, αυτές καταρρέουν.
Το βράδυ του σεισμού από άγνωστη αιτία και με τους ενοίκους του να απουσιάζουν εκδηλώθηκε πυρκαγιά στην οικία του Ν. Φαρδή στην οδό Βενιζέλου. Η οικία αποτεφρώθηκε αλλά το σοβαρότερο ήταν ότι η πυρκαγιά επεκτάθηκε στις γειτονικές αποθήκες ξυλείας του Δ. Καρδασιλάρη, που επίσης αποτεφρώθηκαν.
Στην πόλη επικρατεί πανικός, από την μια ο σεισμός, από την άλλη η πυρκαγιά στο κέντρο της, στην συνέχεια οι μετασεισμικές δονήσεις. Μέχρι να φτάσει κεντρική βοήθεια, ο κόσμος μένει στο ύπαιθρο σε πρόχειρα καταλύματα, ενώ ο Στρατός μοιράζει μαζί με τον Ερυθρό Σταυρό ότι σκηνές υπάρχουν.
Η κεντρική βοήθεια δεν είναι μόνο υλική αλλά και ψυχολογική. Την επομένη του σεισμού φτάνει στο νησί ο ομάδα της ΑΕΚ, Κυπελλούχος Ελλάδος, που δίνει αγώνα με την Μικτή Χίου φιλοδωρώντας την με 13 τέρματα, αλλά αυτό που μετράει δεν είναι ο ποδοσφαιρικός αγώνας, αλλά το κεντρικό ενδιαφέρον για μια σεισμόπληκτη περιοχή.
Ενώ αρχίζει να φτάνει βοήθεια με πρώτο το Πολεμικό Ναυτικό, που μεταφέρει γιατρούς, τρόφιμα και υλικό, ο Δήμαρχος Χίου Δ.Τσαμπλάκος τηλεγραφεί στα υπουργεία Εσωτερικών, Ανοικοδομήσεως και Πρόνοιας.
«Αρχικαί περιγραφαί σεισμών Χίου μετεδόθησαν και περιγράφησαν παρά του Αθηναϊκού τύπου STOP. Παρόμοιαι μετεδόθησαν και από Ραδιοσταθμούς του εξωτερικού. Είναι αληθές ότι σεισμοί υπήρξαν εντονότατοι προκαλέσαντες σοβαράς ζημίας ολότητας σχεδόν οικοδομών τουλάχιστον εν τη πόλει συνεπεία οποίων χρησιμοποίησης των τον χειμώνα αδύνατος STOP. Επανόρθωσις ζημιών ανέφικτος άνευ Κρατική ή άλλης ενισχύσεως. Επικαλούμεθα αντίληψην Κράτους και συνδρομήν Ελλήνων και δη Χίων εσωτερικού – εξωτερικού STOP. Ζημίαι υπαίθρου σοβαρότεροι ιδίως Καρδάμυλα – Οινούσσαι STOP. Ευτυχώς ανθρώπινα θύματα μόνο δύο λόγω ώρας σεισμού STOP. Δονήσεις ελαφρόταται εξακολουθούν».
Στις 3 Αυγούστου ο πολυγραφότατος Μητροπολίτης Χίου μας δίνει μια δική του περιγραφή του σεισμού με τίτλο «Όταν η οργή του Θεού ξεσπά».
«Ξαφνικά εξεδηλώθη η οργή του Θεού στο ταλαίπωρο νησί μας. 5 και 5’ μ.μ. άρχισε να τρέμει η γή! Για μια στιγμή ενομίσαμε ότι είμαστε σε ένα καράβι και ορμούσαν επάνω μας αγριεμένα τεράστια κύματα. Τα σπίτια, οι ναοί, τα καμπαναριά εσείονταν σαν τα καράβια στην τρικυμία. Οι καμπάνες κτυπούσαν μόνες τους, τα πρόβατα εβέλαζαν σπαρακτικά, τα σκυλιά ούρλιαζαν, οι γάτες έτρεχαν, οι κότες πετούσαν, η λέξη φρίκη εταίριαζε όσο ποτέ άλλοτε. Αμέσως θρήνος, κοπετός, φωνές, ικεσίες, παραληρήματα του αλλόφρωνος λαού και από τους συνοικισμούς και τα γύρω χωριά σκόνη πυκνή άρχισε να ανεβαίνει προς τα ύψη…»
Μαζί με την βοήθεια φτάνουν στο νησί δύο εξειδικευμένοι επιστήμονες. Ο Καθηγητής Σεισμολογίας Γ. Γαλανόπουλος και ο Καθηγητής Ορυκτολογίας Α. Βορειάδης, που επισκέπτονται στις σεισμόπληκτες περιοχές συλλέγοντας στοιχεία.
Ο καθένας κάνει ότι μπορεί στον τομέα του. Από την Ιερά Μητρόπολη ανακοινώνονται τα εξής: «Kατόπιν εντολής του Σεβασμιωτάτου θα τελεσθή αύριον Πέμπτη πρωϊαν Θεία Λειτουργία είς άπαντας τους Ιερούς Ναούς μετά γονυκλισίας και Λιτανειών προς κατάπαυσιν των σεισμών».
Φαίνεται ότι η εντολή αυτή δεν έγινε δεκτή με… ενθουσιασμό καθώς την επομένη από μάλλον γνωστή γραφίδα σημειώνονται τα εξής σε όλες τις εφημερίδες.
«Πολύ λυπηρά συναισθήματα προεκάλεσεν η παρατηρηθείσα ασυγχώρητος και αξία κατακρίσεως αδιαφορία του λαού μας όπως παραστεί είς τας γενομένας είς τους διαφόρους ναούς δεήσεις προς κατάπαυσιν των συγκλονιζόντων από τινών ημερών την Νήσον μας σεισμών. Έτι μάλλον ασυγχώρητος και κατακριτέα υπήρξεν η αδιαφορία των μην προσελθόντων είς τας Εκκλησίας εφόσον είχεν αποφασιστεί όπως κατά την ώραν εκείνην τα διάφορα καταστήματα και τα καφενεία παραμείνωσι κλειστά και συνεπώς ήτο άνευ εργασίας κατά την ώραν αυτήν ο κόσμος. Τούτο σημαίνει ότι ο λαός μας εκτός ελαχιστοτάτων εξαιρέσεων έχασε το θρησκευτικό του αίσθημα και ότι τον Θεόν τον ενθυμείται και τον επικαλείται να τον σώσει όταν ο κίνδυνος επικρέμαται επί των κεφαλών μας και όταν περιέλθει τον λησμονούμεν και απομακρυνόμεθα των έργων του και των εντολών του».
Στην πόλη τώρα με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου διατέθηκε ποσό 5 εκ. δρχ. για την κατεδάφιση επικίνδυνων κτισμάτων ενώ για να επιβεβαιωθεί το «ουδέν κακόν αμιγές καλού» αναβάλλεται επ’ αόριστον πρόταση του Δημάρχου για επιβολή τελών στην καθαριότητα και τον ηλεκτροφωτισμό.
Εκτός Χίου τώρα, οι συμπατριώτες μας στην Θεσσαλονίκη, παίρνουν την πρωτοβουλία εράνου υπέρ των Χίων σεισμοπλήκτων, ενώ φτάνει στο νησί ο Αρχηγός του Κόμματος Εθνικών Φιλελευθέρων Στυλιανός Γονατάς, που επισκέπτεται πληγείσες περιοχές, αλλά δέχεται και διάφορες επιτροπές σεισμοπαθών στην οικία του εφοπλιστή Κ. Φαφαλιού, στην οποία και διαμένει.
Την επομένη στο γραφείο του Νομάρχη κ. Αρμυριώτη, που στεγάζεται προσωρινά στα γραφεία της Εθνικής Τράπεζας (θυμίζουμε ότι η Νομαρχία έχει καεί) συγκαλείται σύσκεψη εκπροσώπων υπηρεσιών υπουργείων, παρουσία του Στυλ. Γονατά και συντάσσεται έκθεση με τις επείγουσες ανάγκες του νησιού.
Ο Μητροπολίτης τώρα εκτός των δεήσεων συγκαλεί με τη σειρά του, σύσκεψη της Ανωτέρας Ενοριακής Αντιπροσωπείας και αποφασίζεται η διενέργεια εράνου υπέρ των σεισμοπλήκτων εντός και εκτός Χίου, ενώ επισήμως πλέον υπάρχει πλήρης κατάλογος των υλικών ζημιών.
Διαβάζουμε από την σχετική έκθεση που συντάσσεται.
«Επί συνόλου οικοδομών 20.000 μη συμπεριλαμβανομένων είς αυτάς των αγροτικών συνοικισμών, κατοικουμένων δε υπό 20447 οικογενειών, κατέρρευσαν ή ερειπώθηκαν ποσοστόν 1,7% κατεδαφιστέαι 7%, με σοβαρότατας βλάβας 12%, με μετρίας 21,3%. Το ποσοστόν είς βλάβας γενικώς ανέρχεται είς 42%.. Ειδικώς είς τα Καρδάμυλα με σύνολον οικιών είς Μάρμαρον και Άνω Καρδαμύλα 1427, κατοικουμένας υπό 1878 οικογενείας, καταρρεύσασαι οικίαι 29, κατεδαφιστέαι 273, με σοβαράς βλάβας 39 με ελαφράς 273. Είς τας Οινούσσας με σύνολον οικιών 682 και οικογενείας 670, κατέρρευσαν 2, κατεδαφιστέαι 1 με σοβαρότατας βλάβας 228, ελαφράς βλάβας 115.
Στην Αθήνα τώρα οι Βουλευτές του νησιού Ιωάννης Ζολώτας και Μ. Καρούσος μαζί με τον Νομάρχη κ. Αλμυριώτη και τον εκπρόσωπο της Χιακής Ομοσπονδίας Ν. Ζορμπά, επισκέπτονται και εκθέτουν τα προβλήματα του νησιού στον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως Αλέξανδρο Διομήδη και κυρίως την ανάγκη στεγάσεως 1000 τουλάχιστον αστέγων, την άμεση αποστολή οικοδομικών υλικών για επισκευές αλλά και την διάθεση ποσού τουλάχιστον 30 δις. δραχμών για την χορήγηση δανείων.
Ο Πρωθυπουργός τους άκουσε βεβαίως προσεκτικά αλλά επειδή και τότε λεφτά… δεν υπήρχαν έδωσε εντολή στον υπουργό Ανοικοδομήσεως Εμμανουήλ Παπαδογιάννη να επισκεφθεί το νησί σχηματίζοντας ο ίδιος εικόνα των αναγκών κάτι που έγινε την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 1949"...
