«Πρόσφατα, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της Πανελλήνιας Έρευνας για τη χρήση ουσιών, άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές και την ψυχοκοινωνική υγεία των εφήβων-μαθητών, που αποτελεί το εθνικό σκέλος της Πανευρωπαϊκής Έρευνας στον μαθητικό πληθυσμό με τον τίτλο ESPAD 2024, η οποία υποστηρίζεται από τον Οργανισμό της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (EUDA) και στην Ελλάδα υλοποιείται από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας [ΕΠΙΨΥ]» όπως αναφέρει σε δελτίο τύπου του ο Στράτος Τσουκάρης - Κλινικός Ψυχολόγος και στέλεχος Πρόληψης στο Κέντρο Πρόληψης Χίου Ναυτίλος σημειώνοντας:
«Τα δεδομένα της έρευνας λήφθηκαν κατά το σχολικό έτος 2023-2024 από Λύκεια της χώρας, μεταξύ άλλων και από σχολεία της Χίου. Προς το παρόν τα αποτελέσματα που έχουν δημοσιευτεί αφορούν την εικόνα των μαθητών της Α’ Λυκείου σε Πανελλαδικό επίπεδο, χωρίς να γίνεται διαφοροποίηση κατά τόπους.
Ένα γενικό συμπέρασμα της έρευνας αφορά στο ότι μια σημαντική μερίδα 16χρονων στη χώρα μας Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές κάνουν χρήση ουσιών, καταναλώνουν αλκοόλ, καπνίζουν και εμπλέκονται σε άλλες επιβλαβείς συμπεριφορές όπως π.χ., τζόγο, υπερβολική ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αποτελούν κίνδυνο για τη σωματική και ψυχοκοινωνική τους υγεία.
Συγκριτικά με την προηγούμενη έρευνα του 2019, παρατηρείται ότι έχουν αυξηθεί ορισμένοι δείκτες στην Ελλάδα, ενώ επισημαίνονται και τα εξής στοιχεία:
Χρήση ουσιών: Έχουν αυξηθεί όλοι οι σχετικοί δείκτες, μεταξύ αυτών η αντίληψη ότι είναι εύκολη η πρόσβαση στην κάνναβη, το ποσοστό των 16χρονων που έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης, και ειδικά ο δείκτης που αφορά στη δοκιμή σε ηλικία κάτω των 13, που παρουσιάζει άνοδο, παρά το ότι παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Στις περισσότερες χώρες της έρευνας η χρήση των παράνομων ουσιών μειώνεται συνολικά, αλλά στην Ελλάδα παρουσιάζει αύξηση, ενώ για την κάνναβη είναι πάνω από τον ευρωπαϊκό ΜΟ.
Αλκοόλ: Αν και παρατηρείται κάποια μείωση στο ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ μία φορά στη ζωή τους και έχουν κάνει πολύ πρόσφατα κατανάλωση [που όμως παραμένουν υψηλά], έχουν αυξηθεί πολλοί άλλοι δείκτες, όπως η υπερβολική κατανάλωση [πάνω από 5 ποτά σε μία περίσταση] και η πρόσφατη μέθη, που εγείρουν ανησυχία, ενώ παραμένει υψηλό το ποσοστό των εφήβων που δηλώνουν ότι είναι εύκολη η πρόσβαση σε αλκοόλ [πάνω από 9 στους 10].
Κάπνισμα: Έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2019 το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή ηλεκτρονικό τσιγάρο, ξεπερνώντας τους μισούς, με την αύξηση αυτή να αφορά κυρίως το παραδοσιακό κάπνισμα, το οποίο ωστόσο στην 20ετία 1999-2019 παρουσίαζε μείωση, ενώ αυξήθηκε και το ποσοστό όσων έχουν ξεκινήσει από ηλικία κάτω των 13. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ένας παράγοντας που έχει παίξει ρόλο για την εξάπλωση του vape αφορά στο ότι προβλήθηκε μια εικόνα ότι επρόκειτο για «πιο ασφαλές», κάτι που ενθάρρυνε τον πειραματισμό, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι μακροπρόθεσμες ψυχοσωματικές συνέπειες.
Εισπνεόμενες ουσίες: αν και έχει μειωθεί η χρήση εισπνεόμενων στη χώρα μας, παραμένει υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ψυχοδραστικά φάρμακα: Ένας στους 7 κάνει μη ιατρική χρήση ψυχοδραστικών φαρμάκων, από τα οποία 10% αφορά οπιοειδή και ένας στους 13 λαμβάνει ηρεμιστικά/υπνωτικά, ποσοστό σημαντικά αυξημένο σε σχέση με πριν 5 χρόνια.
Τζόγος: Περισσότεροι από ένας στους τρεις 16χρονους έχουν παίξει ή στοιχηματίσει πρόσφατα σε τυχερά παιχνίδια, ποσοστό που παρουσιάζει αύξηση συγκριτικά με την προηγούμενη έρευνα και είναι πάνω από τον ΜΟ της Ευρώπης. Από όσους έχουν στοιχηματίσει, 9 στους 10 έχουν παίξει σε επίγειο κατάστημα και 3 στους 4 σε διαδικτυακή πλατφόρμα, αμφότερα δραστηριότητες που δεν είναι νόμιμες, ενώ 7% βάσει μιας ειδικής κλίμακας αντιμετωπίζει πιθανό εθισμό στον τζόγο.
Ηλεκτρονικά παιχνίδια: Παρατηρείται αύξηση στους περισσότερους δείκτες που αφορούν την ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, και παρόλο που τα αγόρια κάνουν συχνότερη χρήση, έχει αυξηθεί από το 2019 η χρήση και από τα κορίτσια, ενώ την τελευταία δεκαετία παρατηρείται σταδιακή αύξηση και του ποσοστού των εφήβων που αντιμετωπίζουν προβλήματα από τη συχνή χρήση.
Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: Παράλληλα, έχουν αυξηθεί σημαντικά οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα με τη συχνότητα που είναι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αφορά περίπου τους μισούς από τους συμμετέχοντες στην έρευνα.
Παρά την αύξηση σε αρκετούς δείκτες, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι πρέπει να τονίζεται ότι η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών και μαθητριών στην Ελλάδα δεν υιοθετούν τη χρήση ουσιών ή άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές, ώστε να ενισχυθεί η εικόνα ότι για τους περισσότερους η «κανονικότητα» είναι το να μην εμπλέκονται σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου για την υγεία τους.
