Αφιερωματική εκδήλωση για τη συμπλήρωση 200 ετών (1824-2024) από το Ολοκαύτωμα της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών, στη μνήμη του πρώην Πρωθυπουργού Ναυάρχου Πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη, διοργάνωσε η Βουλή των Ελλήνων στην αίθουσα της Γερουσίας.
Όπως επεσήμανε ο Πρόεδρος της Βουλής, κ. Κωνσταντίνος Τασούλας, στον χαιρετισμό του, «τιμούμε τη μνήμη ενός λαού, ενός “πέτρινου καραβιού”, το οποίο πλήρωσε πανάκριβα τη συμμετοχή του στην επανάσταση, αλλά και συνέβαλε πολύτιμα εις την αίσια έκβαση της επαναστάσεως».
Ο κ. Τασούλας τόνισε πως «η Βουλή σήμερα επιχειρεί να τιμήσει τη μνήμη συμπληρώσεως φέτος δύο αιώνων από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών, διότι αντιλαμβανόμεθα ότι παρά την αρπάγη της καθημερινότητας, η ανάμνηση τέτοιων γεγονότων μας κρατάει γερά προσηλωμένους στη θέση μας και μας επιτρέπει να βλέπουμε με αισιοδοξία και μάτι ιστορίας και όχι συγκυρίας το αύριο».
Ο Πρόεδρος της Βουλής σημείωσε ότι χάρη στη δραματική στάση και εξοικείωση με τον θάνατο του ηρωικού λαού των Ψαρών 200 χρόνια πριν, «σήμερα εμείς είμαστε ελεύθεροι και γι’ αυτό και εδώ στη Βουλή των Ελλήνων υποκλινόμεθα».
Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης ο βουλευτής Χίου της Νέας Δημοκρατίας κ. Νότης Μηταράκης και ο βουλευτής Χίου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής κ. Σταύρος Μιχαηλίδης, ενώ για την τραγωδία των Ψαρών αλλά και την προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Κανάρη μίλησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ.κ. Μάρκος, η Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Μαρία Ευθυμίου, ο Πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού κ. Παναγιώτης Γέροντας και ο Αντιδήμαρχος της Ηρωικής Νήσου Ψαρών κ. Μαρίνος Εμμανουήλ. Το γεμάτο μνήμες και συμβολισμούς ποίημα «Ματρόζος» του Γεωργίου Στρατήγη απήγγειλε η κ. Ελένη Καραγιώργη.
Την κυβέρνηση εκπροσώπησε στην εκδήλωση ο Υφυπουργός Εσωτερικών κ. Βασίλης Σπανάκης.
Ο Bουλευτής Χίου της Ν.Δ. Νότης Μηταράκης ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της Βουλής, Κωνσταντίνο Τασούλα για την αποδοχή της πρότασης καθώς και τους ομιλητές για τη συνεισφορά τους στην εκδήλωση αυτή.
Όπως επεσήμανε ο κ. Μηταράκης «σήμερα τιμούμε το παρελθόν, αλλά γιορτάζουμε και το παρόν και το μέλλον του νησιού. Η θυσία των Ψαριανών υπενθυμίζει σε όλους μας τη σημασία της ελευθερίας και της ενότητας. Το πνεύμα του αγώνα τους εμπνέει τις μελλοντικές γενιές να συνεχίσουν το δρόμο του καθήκοντος απέναντι στην Πατρίδα».
«Καθώς γιορτάζουμε την 200η επέτειο αυτής της ιστορικής στιγμής, ας αναλογιστούμε τις αξίες που μας κληροδότησαν οι ήρωές μας: την αφοσίωση στην ελευθερία, την πίστη στην ενότητα και την αλληλεγγύη. Καθήκον μας, να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη τους και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για μια Ελλάδα που θα τιμά την ιστορία της και θα οικοδομεί το μέλλον της, τις αξίες και τα ιδανικά που μας ενώνουν ως Έλληνες. Κλείνοντας, θα ήθελα να θυμίσω μια εκκρεμότητα της Πολιτείας. Χρωστάμε στον Δήμο της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών να κατασκευάσουμε ένα μικρό Μουσείο στο κτήμα του Κωνσταντή Κανάρη στα Ψαρά. Μια μεγάλη εκκρεμότητα για μια δαπάνη πολύ μικρή.», συμπλήρωσε ο κ. Μηταράκης.
Ακολουθεί η ομιλία του κ. Νότη Μηταράκη:
Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων, Κύριες & Κύριοι Συνάδελφοι, Σεβασμιώτατε, κύριοι Υπουργοί, εκλεκτοί Προσκεκλημένοι, Κυρίες & Κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά και τιμή, στην Αίθουσα της Γερουσίας της Βουλής των Ελλήνων, τιμάμε σήμερα τα 200 έτη από το Ολοκαύτωμα της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών, καθώς και την προσωπικότητα του Πρωθυπουργού, Κωνσταντή Κανάρη.
Η εκδήλωση της Βουλής των Ελλήνων, δεν είναι μόνο μια ευκαιρία να αναλογιστούμε την ηρωική θυσία, την ηρωική αντίσταση των Ψαριανών, αλλά και να θυμηθούμε, όπως έκανε με την εξαιρετική ομιλία του ο κ. Πρόεδρος της Βουλής, τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή την τραγική, αλλά συγχρόνως ηρωική, σελίδα της ιστορίας μας.
Το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821, βρήκε τους Ψαριανούς καραβοκύρηδες και ναύτες έτοιμους να πολεμήσουν, με όλες τους τις δυνάμεις, για την απελευθέρωση.
Από τις 10 Απριλίου του 1821 τα Ψαρά εντάχθηκαν στον Αγώνα, πετυχαίνοντας σημαντική συμβολή, με τους ένδοξους πυρπολητές. Με αποκορύφωμα την πυρπόληση της Ναυαρχίδας του Καρά Αλή, στο λιμάνι της Χίου, από τον Κωνσταντή Κανάρη και τον Ανδρέα Πιπίνο, προκαλώντας την οργή των Οθωμανών. Η Ηρωική Νήσος Ψαρών υπέστη βάναυσο ολοκαύτωμα από τους Οθωμανούς, καθώς στις 21-22 Ιουνίου 1824, στο νησί, 20 χιλιάδες Έλληνες έχασαν τη ζωή τους. Επέζησαν 3600 Ψαριανοί και 10 χιλιάδες Έλληνες που είχαν βρει καταφύγιο στο νησί. Μια ένδοξη ιστορία, στην αιματοβαμμένη Μαύρη Ράχη, στο Παλαιόκαστρο, εκεί όπου ο Αντώνης Βρατσάνος ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη. Μια ένδοξη θυσία, που ο Διονύσιος Σολωμός απαθανάτισε, «Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη».
Μαζί με τη Σφαγή της Χίου, η καταστροφή των Ψαρών συγκλόνισε την Ευρώπη. Αποτέλεσε μια κρισιμότατη καμπή στον αγώνα της ανεξαρτησίας, καθώς συντέλεσε στη μεταστροφή της στάσης των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που οδήγησαν τελικά, στην Ανεξαρτησία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Τα νησιά μας, συνέβαλαν αποφασιστικά, στη θετική έκβαση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του Γένους. Ανέδειξαν κορυφαίες προσωπικότητες του Αγώνα, όπως ο Δημήτρης Παπανικολής, ο Νικολής Αποστολής και ο Κωνσταντής Νικόδημος, αλλά και εθνικούς ευεργέτες όπως ο Ιωάννης Βαρβάκης.
Κυρίες και Κύριοι,
Τιμάμε σήμερα την μνήμη του Κωνσταντή Κανάρη. Ο Ναύαρχος, διατέλεσε πέντε φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδος σε περιόδους από το 1844 έως το θάνατο του, εν ενεργεία, το 1877. Έχοντας επιδείξει απαράμιλλο θάρρος στη θάλασσα, σε επικίνδυνα λιμάνια, καταδιώκοντας τον Οθωμανικό στόλο. Έχοντας αρχικά, το 1827 οριστεί πληρεξούσιος των Ψαρών στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, η οποία εξέλεξε ως πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια. Η οικογένεια Κανάρη προσέφερε στο Έθνος, εκτός από τον Κωνσταντή, βουλευτές, υπουργούς, αξιωματικούς του Στρατού και του Ναυτικού. Μια οικογένεια προσφοράς στο Έθνος.
Κυρίες & Κύριοι,
Θέλω να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, κ. Κωνσταντίνο Τασούλα, που με προθυμία αποδέχθηκε την πρόταση των δυο Βουλευτών του νησιού, να διοργανώσουμε την αφιερωματική επιστημονική εκδήλωση. Να ευχαριστήσω τους ομιλητές που με προθυμία αποδέχθηκαν την πρόσκλησή μας, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών, κ.κ. Μάρκο, την καθηγήτρια κυρία Μαρία Ευθυμίου, τον Πλωτάρχη, κ. Παναγιώτη Γέροντα, τον Δήμαρχο της Ηρωικής Νήσου Ψαρών, κ. Βρατσάνο, ο οποίος δυστυχώς δεν μπορεί να είναι σήμερα μαζί μας για λόγους υγείας. Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τον συνάδελφο, τον Ναύαρχο, κ. Σταύρο Μιχαηλίδη για τη συνδιοργάνωση, τον Γενικό Γραμματέα της Βουλής των Ελλήνων και τους συνεργάτες του για την άψογη προετοιμασία της σημερινής εκδήλωσης.
Σήμερα τιμούμε το παρελθόν, αλλά γιορτάζουμε το παρόν και το μέλλον του νησιού. Η θυσία των Ψαριανών υπενθυμίζει σε όλους μας τη σημασία της ελευθερίας, του αγώνα, της ενότητας και αυτό το πνεύμα του αγώνα εμπνέει τις μελλοντικές γενιές να συνεχίσουμε το δρόμο του καθήκοντος απέναντι στην Πατρίδα. Καθώς γιορτάζουμε την 200η επέτειο αυτής της ιστορικής στιγμής, ας αναλογιστούμε τις αξίες που μας κληροδότησαν οι ήρωές μας: την αφοσίωση στην ελευθερία, την πίστη στην ενότητα και την αλληλεγγύη.
Καθήκον μας, να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη τους και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για μια Ελλάδα που θα τιμά την ιστορία της και θα οικοδομεί το μέλλον της, τις αξίες και τα ιδανικά που μας ενώνουν ως Έλληνες. Κλείνοντας, θα ήθελα να θυμίσω μια εκκρεμότητα της Πολιτείας. Χρωστάμε στον Δήμο της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών να κατασκευάσουμε ένα μικρό Μουσείο στο κτήμα του Κωνσταντή Κανάρη στα Ψαρά. Μια μεγάλη εκκρεμότητα για μια δαπάνη πολύ μικρή.
Σας ευχαριστώ."
Ακολουθεί και ο χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Τασούλα στην αφιερωματική επιστημονική εκδήλωση «1821-2024: 200 έτη από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών»
"Σεβασμιώτατε, κύριοι συνάδελφοι βουλευταί της Χίου και των Ψαρών,
κύριε Μηταράκη, κύριε Μιχαηλίδη,
κύριε Υπουργέ, εκπρόσωπε της Κυβερνήσεως, κύριε Σπανάκη,
κύριε βουλευτά από τα Δωδεκάνησα,
εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων,
κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι του Ηρωικού Δήμου Ψαρών,
η Βουλή σήμερα επιχειρεί να τιμήσει τη μνήμη συμπληρώσεως φέτος δύο αιώνων από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών. Και επιχειρεί να την τιμήσει κατ’ έθος «τω πατρίω νόμω χρώμενοι», όπως έλεγε ο Περικλής εις τον Επιτάφιο, διότι αντιλαμβανόμεθα ότι παρά την αρπάγη της καθημερινότητας, η ανάμνηση τέτοιων γεγονότων μας κρατάει γερά προσηλωμένους στη θέση μας και μας επιτρέπει να βλέπουμε με αισιοδοξία και μάτι ιστορίας και όχι συγκυρίας το αύριο.
Οι ομιλητές που θα ακολουθήσουν θα αναφερθούν στα γεγονότα, στη σημασία τους, στην προσωπικότητα του Κανάρη, στην ποίηση που εμπνεύστηκε από το γεγονός. Ήθελα σε αυτό τον χαιρετισμό να δώσω μια διάσταση της βαρύτητας του Ολοκαυτώματος των Ψαρών που τιμούμε σήμερα εδώ στη Γερουσία, όχι τόσο από την πλευρά του ηρωισμού που έχει ευλόγως υμνηθεί κι έχει ευλόγως υμνήσει και την τέχνη, αλλά από την πλευρά της διπλωματικής, της πολιτικής επίπτωσης εκείνων των γεγονότων, εκείνης της απερίγραπτης θηριωδίας επί της εξελίξεως του ελληνικού ζητήματος.
Το ελληνικό ζήτημα οδηγήθηκε σε αίσια έκβαση λόγω συνδρομής δύο παραγόντων: του ηρωισμού αλλά και της πολιτικότητας, της συνδρομής δηλαδή διπλωματικών παραμέτρων. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο από μόνα τους θα έφθαναν για την ανεξαρτησία της Ελλάδος. Και το ένα πυροδοτούσε το άλλο. Λίγους μήνες πριν την καταστροφή των Ψαρών, τον Ιανουάριο του 1824 ο τσάρος της Ρωσίας, κουρασμένος από την παράταση της ελληνικής εξέγερσης, κουρασμένος για τα συμφέροντα της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο που επλήττοντο από την αναταραχή και εβάλετο το ελεύθερο εμπόριο, κάνει μία πρόταση προς τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, Γαλλία και Αγγλία, για να λυθεί το θέμα και για να κατασιγάσει η επανάσταση με το να δημιουργηθούν στην Ελλάδα τρία πριγκιπάτα, τρεις ηγεμονίες, όπως είχε γίνει παλαιότερα στο Πεδεμόντιο και σε άλλες περιοχές. Ηγεμονίες όχι ανεξάρτητες, αλλά αυτόνομες, φόρου υποτελείς, ανατολικής Ελλάδος, δυτικής Ελλάδος, η Πελοπόννησος και η Κρήτη, η άλλη ηγεμονία. Και μία εκδοχή αυτονομίας κοινοτικής για τα νησιά.
Η Πρωσία και η Γαλλία δέχονται αυτή την ιδέα και τη δέχονται την εποχή που η επανάσταση είχε μπει στη χειρότερη φάση της από το 1824 έως 1827 έως τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η επανάσταση ήταν σε φάση υποχώρησης λόγω των εσωτερικών διενέξεων, κυρίως. Ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Κάνινγκ αντιλαμβάνεται ότι αυτό πάει αντίθετα, στη δική του αντίληψη περί των συμφερόντων της Μεγάλης Βρετανίας, που ήθελε μια Ελλάδα πιο αυτόνομη πιο ανεξάρτητη αλλά ήταν ακόμη στα σπάργανα αυτή του η αντίληψη και καθυστερεί αυτή τη λύση.
Λίγους μήνες μετά τη θηριωδία η οποία χτύπησε τα Ψαρά και υπό το κράτος της διεθνούς, τότε, κατακραυγής αυτής της θηριωδίας κατά χριστιανών που ήρθε επιπλέον εκείνης της Κάσου, ο ξάδερφος του Κάνιγκ, Στράτφορντ Κάνιγκ, που αναλάμβανε πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας, μεγάλη στην εποχή εκείνη, κυριολεκτικά, στην Κωνσταντινούπολη, όπου ήρθε από την Αμερική για να αναλάβει τη θέση του πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, συντάσσει το περίφημο υπόμνημά του περί του ελληνικού ζητήματος.
Και σε αυτό το υπόμνημα περί του ελληνικού ζητήματος υπονομεύει την προοπτική αυτής της τριπλής δημιουργίας ηγεμονίας και για πολιτικούς λόγους αλλά και για λόγους συναισθηματικούς, επικαλούμενος τη μεγάλη θηριωδία η οποία είχε υποστεί ο χριστιανικός πληθυσμός από τον σουλτάνο και λέγοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει μία τόσο εύκολη λύση αν δεν λυθεί το θέμα του ότι δεν πρέπει να επαναληφθούν αυτές τις θηριωδίες εις βάρος των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι καθυστέρησε έως ακυρώθηκε αυτό το σχέδιο -και έτσι μάλλον- και πήγαμε εν συνεχεία στο Πρωτόκολλο της Πετρούπολης το 1826 και κυρίως στη Συμφωνία του Λονδίνου το 1827 η οποία και προκάλεσε τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Βλέπουμε δηλαδή πως η εξέγερση των Ψαρών, η τρομακτική συμπεριφορά του οθωμανικού στόλου κατά του πληθυσμού στα Ψαρά, ο αντίκτυπος ο ηθικός που είχε αυτή η θηριωδία, η οποία θα αναλυθεί σήμερα εδώ, έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στις διπλωματικές διεργασίες εκείνης της εποχής.
Δεν είναι απαραίτητο ότι αυτοί που έπεσαν στα Ψαρά το καλοκαίρι του 1824, δεν είναι απαραίτητο ότι αυτοί που στη συνέχεια σκόρπισαν σε όλα τα Κυκλαδονήσια, στην Ερέτρια, παντού, δεν είναι απαραίτητο να το έκαναν για να πετύχουν αυτό το αποτέλεσμα.
Ήταν σαφώς αφοσιωμένοι στην ιδέα της ελευθερίας, στην ιδέα της θρησκείας, στην ιδέα της πατρίδας. Και αυτή η θηριωδία, αυτή η θυσία τους έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο, όπως και πριν το 1824 τα Ψαρά είχαν παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της επαναστάσεως και είχαν γίνει κάρφος στους οφθαλμούς των Οθωμανών και το πλήρωσαν αυτό, όπως πλήρωσαν -γιατί πρέπει να τα λέμε όλα χωρίς να νιώθουμε ότι η αυτοκριτική είναι δολιοφθορά του ψυχισμού μας, είναι ανάταση του ψυχισμού μας η σωστή αυτοκριτική- όπως πλήρωσαν και το γεγονός των καθυστερήσεων του να έρθει βοήθεια από τα άλλα νησιά τα οποία είχαν και αυτά στόλο. Όπως πλήρωσαν και το ότι νωρίτερα είχε πεθάνει ο Λόρδος Βύρωνας στο Μεσολόγγι και καθυστέρησε αρκετούς μήνες η εκταμίευση της πρώτης δόσης του δανείου. Η οποία καθυστέρηση στην εκταμίευση του δανείου δημιούργησε κάποιες απροθυμίες συμμετοχής στον αγώνα.
Όλη αυτή η δαιμονική εξέλιξη, σηκωμάτων, υψωμάτων και χαμηλωμάτων, συγκλονιστικών συμπεριφορών αλλά και συμπεριφορές οι οποίες είναι όχι συγκλονιστικές, όλη αυτή η διαδοχή τέτοιων συμπεριφορών συνθέτει την επανάσταση του 1821, η οποία τελικά είχε αίσιο τέλος. Και πριν λίγα χρόνια με κορωνοϊό γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την έκρηξη της.
Σήμερα εδώ στη Γερουσία σας καλωσορίζω για να τιμήσουμε τη μνήμη ενός λαού, ενός πέτρινου καραβιού, το οποίο πλήρωσε πανάκριβα τη συμμετοχή του στην επανάσταση, αλλά και συνέβαλε πολύτιμα εις την αίσια έκβαση της επαναστάσεως.
Λίγα χρόνια μετά, λίγες δεκαετίες μετά, ο Νικηφόρος Λύτρας ζωγράφισε για άλλο λόγο, το Μοιρολόι το Ψαριανό. Το Ψαριανό Μοιρολόι, δεν αναφέρεται στο θρήνο της θηριωδίας στα Ψαρά, είναι ένα μοιρολόι για την απώλεια ενός ναυτικού στη θάλασσα. Βλέπει όμως κανείς σ΄ αυτόν τον πίνακα, όχι έναν εκκωφαντικό θρήνο, όχι ένα σπαρακτικό θρήνο αλλά ένα θρήνο που παραπέμπει στα επιτύμβια της αρχαίας κλασικής Ελλάδος. Βλέπει έναν συνεσταλμένο θρήνο, αξιοπρεπή, ανθρώπινο. Βλέπει ένα θρήνο που μαρτυρά εξοικείωση με το θάνατο. Αυτή την εξοικείωση τα Ψαρά την υπέστησαν 200 χρόνια πριν και χάρη σε αυτή τη δραματική εξοικείωση εμείς σήμερα είμαστε ελεύθεροι και γι’ αυτό και εδώ στη Βουλή των Ελλήνων υποκλινόμεθα.
Σας ευχαριστώ."
