Διευχά - Μονή Μουνδών
«Η ίδρυση της Μονής πιθανολογείται στα Βυζαντινά χρόνια, αν και τα παλαιότερα έγγραφα στα οποία αναφέρεται είναι του 16 αιώνα.
Το μοναστήρι γνώρισε μεγάλη ακμή στους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας και θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά ιδρύματα της Χίου.
Αξίζει να προσέξει κανείς τη λαϊκή εικονογράφηση του ναού της Μονής, αλλά και την κατανυκτική ατμόσφαιρα που δημιουργούν τα ερειπωμένα, σήμερα, κτίσματά της. Το καθολικό, τα παρεκκλήσια, τα κελιά, η τράπεζα και το θολοσκέπαστο πρόπυλο της εισόδου αποτελούν το υπάρχον κτιριακό συγκρότημα της μονής.
Η γνωστή ιστορία της αρχίζει το 1574, οπότε και ανακαινίσθηκε από τον Ιερομόναχο Ιάκωβο Λαγκαδιώτη. Ήταν το σπουδαιότερο, μετά τη Νέα Μονή, μοναστήρι.
Σ' αυτήν εγκαταστάθηκαν και μόνασαν επιφανείς Χιώτες που ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για την αγιογράφησή της, καθότι άκμασε ως σπουδαίο θρησκευτικό ίδρυμα στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Είχε σπουδαία βιβλιοθήκη με αξιόλογη μεμβράνη του 1462 μ.Χ. που μάλλον ήταν η Διαθήκη της Όσιας Ματρόνας της Χιοπολίτιδας. Από τα βιβλία του μοναστηριού πληροφορούμαστε ότι, το 1620 ανατέθηκε η διακόσμηση του Καθολικού στο Χιώτη ζωγράφο Μανουήλ Καλαρώνη, ιερέα.
Ο ζωγράφος δεν ολοκλήρωσε την εργασία του γιατί δεν υπήρχαν τα σχετικά χρήματα. Μία δεύτερη προσπάθεια για την αγιογράφησή της το 1622, από το Νεόφιλο Παραδείση, απέτυχε. Το 1730 την τοιχογράφηση του καθολικού ανέλαβε ο ζωγράφος Κωνσταντίνος από τον Καταρράκτη.
Δυστυχώς όλες οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν στο σεισμό του 1881.
Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται μέχρι σήμερα έγιναν από ανώνυμο ζωγράφο, το 1849, όπως δείχνει τουλάχιστον η επιγραφή πάνω από την κύρια είσοδο του ναού, στο εσωτερικό του Καθολικού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση στο κάτω μέρος του νότιου τοίχου που φέρει την επιγραφή "Ο βίος του αληθούς μοναχού".
Ο σταυρωμένος μοναχός πλαισιώνεται από την απεικόνιση του Άδη, στα αριστερά και σε δύο διαφορετικά επίπεδα, από τον κόσμο και το θάνατο.
Η όλη εικονιστική σύνθεση διακατέχεται από έντονο λαϊκό ύφος. Το 1822 το μοναστήρι καταστράφηκε από τους Τούρκους και αργότερα ανακαινίσθηκε.»
Και τώρα το ξανακαταστρέφουμε!!
Από την ώρα που θα ριψοκινδυνέψεις να περάσεις τη μεγάλη πόρτα και να μπεις στον περίβολο του μοναστηριού ένα χέρι σφίγγει την καρδιά σου! Εγκατάλειψη παντού!
Ρημαδιό και γκρεμίσματα! Φόβος σε διακατέχει μην τυχόν και βρεθείς πλακωμένος κάτω από τα ερείπια των κτισμάτων που κρέμονται γύρω σου και πάνω τους βρήκαν την ευκαιρία να φυτρώσουν αγριοσυκιές δείγματα εγκατάλειψης κάποιων ανθρώπων και υπηρεσιών που θέλουν να λένε πως υπηρετούν τον πολιτισμό και τη θρησκεία!
Μόνη παρηγοριά και προστάτες του μοναστηριού ο παπάς και οι κάτοικοι του χωριού!
Οι Διευχούσοι μόνοι αγωνίζονται παρανομώντας, πολλές φορές κρυφά από ανύπαρκτες κρατικές υπηρεσίες να σώσουν ό,τι μπορούν από το αγαπημένο τους μοναστήρι! Πότε χτίζοντας κρυφά κάποιο μισογκρεμισμένο τοίχο, πότε φτιάχνοντας με πόνο και έξοδα βγαλμένα από την τσέπη τους ένα χώρο για να γιορτάσουν τη χάρη του Αγίου τους και να περιποιηθούν τους προσκυνητές της γιορτής του!
Όπως μεθαύριο στις 29 Αυγούστου στη χάρη του Αϊ Γιάννη που είναι αφιερωμένο το μοναστήρι!
Τότε που όλοι οι προύχοντες του τόπου από το δεσπότη μέχρι τους βουλευτές, τους δημάρχους, τους αντιδημάρχους και τους διευθυντάδες της αρχαιολογικής υπηρεσίας θα βρεθούν στον ιστορικό και σεβάσμιο χώρο της Μονής Μουνδών για να δώσουν παρών στον Άγιο και στην ιστορία του μοναστηριού, για να ξαναβρεθούν πάλι στον ίδιο τόπο την επόμενη χρονιά, ίδια μέρα, για να βγάλουν την υποχρέωση που τους επιβάλλει η θέση που κατέχουν! Τι κι αν οι τοίχοι του καθολικού έχουν ραγίσει!
Τι κι αν οι περίφημες αγιογραφίες του κινδυνεύουν να σβήσουν από την υγρασία, τι κι αν του χρόνου η ιστορική μονή μπορεί να μην υπάρχει αν δεν βάλουν πλάτη οι Διευχούσοι! Κουράγιο χωριανοί!
Σ.Σ. Παρόμοιο άρθρο με το ίδιο περιεχόμενο δημοσίευσε ο Γιάννης Τζούμας στη στήλη των Αληθινών της 29ης Ιουλίου 2020. Ουδείς έδωσε σημασία.
