«Τι να σού πώ, πολλοί με ρωτούν αν είναι… Κινέζος»
Αυτή την απάντηση δίνει αυθόρμητα ο Νίκος Αυγουστάκης, μακράν ο καλύτερος… τυροπιτάς των Βαλκανίων, που διατηρεί το αναψυκτήριο του στην οδό Βλαστού, παρόδου της Απλωταριάς, για την πινακίδα που σηματοδοτεί την οδό που βρίσκεται πίσω από την «Πυξίδα».
Μιλάμε για την οδό Άσα Τζένινγκς, που η Πρόεδρος του Φάρου Γεωργία Χούλη μας θυμίζει την ιστορία της ονοματοθεσίας της.
Η ίδια μας προτείνει να διαβάσουμε γι’ αυτόν στο βιβλίο του Λου Γιουρένεκ «Η μεγάλη φωτιά. Σμύρνη 1922».
Γιατί το όνομα του είναι τόσο άγνωστο για μια προσωπικότητα τέτοιου μεγέθους και σημασίας δεν εκπλήττει τουλάχιστον για την χώρα μας, που κάτω από κάθε όνομα δεν ακολουθεί ούτε μια γραμμή, ποιός είναι ο…τιμώμενος.
Όπως μας εξηγεί η Γεωργία ο που γεννήθηκε το 1877 στο Upstate, της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ και απεβίωσε το 1933 ήταν Αμερικανός μεθοδιστής πάστορας και μέλος της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων.
Παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε από πολύ νέος, καθώς στα 28 του χρόνια προσβλήθηκε από μια σπανιότατη νόσο, που προκαλεί φυματίωση στην σπονδυλική στήλη, δημιουργεί δηλαδή αντιαισθητική… καμπούρα υπήρξε δραστήριος άνθρωπος με πολλαπλή κοινωνική δράση.
Το αποκορύφωμα της προσφοράς του ήταν η διάσωση πέραν των 500.000 προσφύγων από τη Σμύρνη μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Τζένινγκς με αποκλειστικά δικές του πρωτοβουλίες πέτυχε να ηγηθεί μιας τεράστιας προσπάθειας διάσωσης αμάχων, ερχόμενος μάλιστα -χωρίς την παραμικρή διπλωματική εμπειρία- σε επαφή και συνομιλία με τον ίδιο τον Κεμάκ Ατατούρκ και αποσπώντας του την άδεια να οργανώσει τη διάσωση των μη μουσουλμανικών πληθυσμών της Σμύρνης.
Ο Κεμάλ του έδωσε 11 μέρες διορία να σώσει όποιους προλάβει. Ο Τζένινγκς πλήρωσε ο ίδιος ναύλο σε ξένα πλοία για να αναλάβουν να μεταφέρουν πρόσφυγες σε ασφάλεια. Σε κάποια τέτοια μεταφορά προς τη Μυτιλήνη είδε εκεί τον ελληνικό πολεμικό στόλο με 25 πλοία αγκυροβολημένο. Θέλοντας να μεσολαβήσει για την χρήση του πολεμικού στόλου στην οργάνωση της εκκένωσης της Σμύρνης συνάντησε τη δυσθυμία του ελληνικού κράτους, το οποίο αρχικά δέχτηκε να αποστείλει 6 σκάφη και στην πράξη έστειλε μόνο ένα, το θωρηκτό «Κιλκίς» με πλοίαρχο τον Ι. Ε. Θεοφανίδη.
Μόνο αφού ο Τζένινγκς ουσιαστικά εκβίασε τον ίδιο τον πρωθυπουργό Νικόλαο Τριανταφυλλάκο απειλώντας πως θα καταγγείλει διεθνώς την ελληνική κυβέρνηση για εγκληματική αδράνεια και ευθύνη για την επιφαινόμενη απώλεια αμέτρητων ζωών, δόθηκε η εντολή παρέμβασης του πολεμικού ναυτικού υπό την επίβλεψη του αμερικανικού στόλου της περιοχής και έσπευσαν τα 25 πλοία προς βοήθεια.
Για το επίτευγμά του αυτό τιμήθηκε με τις κορυφαίες διακρίσεις του Ελληνικού Κράτους, το Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας που είναι το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο.
Η οδός βέβαια δεν αξίζει μόνο για το ιστορικό της όνομα. Κατ’ όνομα πεζόδρομος διατηρεί την ησυχία της πίσω από την Απλωταριά με ένα… Καπετανόσπιτο, να δεσπόζει στην μέση της.
Στην κυριολεξία μια σταλιά, με την έννοια του μήκους, αρχίζει ως πάροδος στην ουσία της Βλαστού με μοναδικά καταστήματα το Ταχυδρομείο της «Πυξίδας» και το Εργαστήρι Αγιογραφίας του Μάρκου Τσαμπλάκου και πριν προλάβεις να πείς «φτού και βγαίνεις» στην οδό Βασιλικάρη, άλλη μια πάροδο της Απλωταριάς με δεσπόζων κτίριο αυτό της «Πυξίδας» που κάποτε στέγαζε την μεγαλύτερη ίσως ιδιωτική κλινική του νησιού.
Αν κρύβει μυστικά η οδός Άσα Τζένινγκς αυτά είναι στις αδιέξοδες μικρές γωνίες της και στο γεγονός ότι παρά την γειτνίαση της με την απλωταριά διατηρεί την… ησυχία της.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Τζούμας
Κάμερα - Φωτογραφίες: Kωστής Μιλτ. Αναγνώστου
Μοντάζ: Νέλο Μέσι