Άραγε, αναρωτηθήκαμε ποτέ τι είναι τα Ψαρά, το νησάκι στα βορειοδυτικά της Χίου, ξαπλωμένο στο Αιγαίο, εκτός από το ότι ήταν Ψαριανός ο πυρπολητής της τουρκικής ναυαρχίδας, Κωνσταντίνος Κανάρης; Ποια είναι η ιστορία του και ποιο ρόλο έπαιξε από την αρχαιότητα μέχρι και την επανάσταση του ‘21; Δυστυχώς, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι περισσότεροι είμαστε ανιστόρητοι και ιδιαίτερα οι νέες γενιές. Το παρελθόν δεν μας αγγίζει και έχουμε άγνοια για όσα προηγήθηκαν για να φτάσουμε σήμερα, στις μέρες μας, να είμαστε ελεύθεροι και να απολαμβάνουμε την όμορφη ζωή μας.
Πρόσφατα ο Δήμος της Ηρωικής Νήσου Ψαρών, με πρωτοβουλία του δημάρχου της, Κωνσταντίνου Βρατσάνου, κυκλοφόρησε σε δεύτερη έκδοση, με την ευκαιρία και των 200 χρόνων από την Επανάσταση του '21, το ιστορικό πόνημα του αείμνηστου δασκάλου. Τίτλος του βιβλίου «Αναφορά στην Ιστορία των Ψαρών» του Γιάννη Καλτσά από τις εκδόσεις «Άλφα Πι». Μικρό το δέμας το βιβλίο αλλά περικλείει στις σελίδες του όλα όσα, κατά το παρελθόν, έδωσαν τον χαρακτηρισμό της ηρωικής νήσου σ’ αυτόν τον βράχο του κεντρικού Αιγαίου. Τεκμηριωμένα, και με συνοπτικό τρόπο, ο δάσκαλος μας ξεναγεί σε ένα ιστορικό παρελθόν, άγνωστο στους πολλούς, που μας εντυπωσιάζει και μας εκπλήττει. Όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας «τα απομακρυσμένα και αποκομμένα στο απέραντο πέλαγος Ψαρά, τα συντροφεύει πάντα η ιστορία τους. Μια ιστορία γεμάτη θυσία και δόξα».
Μεγάλη και εντυπωσιακή υπήρξε η πολεμική δράση των Ψαριανών στα προεπαναστατικά χρόνια, προξενώντας στους Τούρκους ανυπολόγιστες καταστροφές. Τα Ψαρά, είχαν μεταβληθεί σε απόρθητο φρούριο και προμαχώνα του έθνους. Έτσι η επανάσταση του ‘21 βρίσκει τους Ψαριανούς προετοιμασμένους υλικά και ψυχικά. Ο ψαριανός στόλος επαγρυπνούσε και βύθιζε κάθε τουρκικό πλοίο που διέπλεε το Αιγαίο. Στα Ψαρά κατέφευγαν και έβρισκαν προστασία και ασφάλεια όλοι οι κατατρεγμένοι από τους Τούρκους έλληνες πατριώτες και οι Χιώτες μετά την άγρια σφαγή του ‘22.
Ακολουθεί ο τορπιλισμός της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη που αναπτέρωσε το ηθικό όλων, μέχρι που ο σουλτάνος δεν ανεχόταν αυτό τον εξευτελισμό και διέταξε την καταστροφή των Ψαρών. Μάλιστα ο ίδιος έξυσε με το νύχι του και έσβησε το νησάκι από το χάρτη.
Ηρωική ήταν η αντίσταση των Ψαριανών, στην ολομέτωπη πολιορκία, αλλά χωρίς βοήθεια του ελληνικού στόλου που δεν έσπευσε αμέσως, παρά τις μάχες που δόθηκαν, τελικά οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν και άρχισαν τη σφαγή…
Ακολούθησε το ολοκαύτωμα της Μαύρης Ράχης που ενέπνευσε τον Σολωμό και συγκίνησε την Ευρώπη ενώ οι απώλειες ήταν μεγάλες… Σώθηκαν 3.614 και χάθηκαν 3.000. Μεγάλες απώλειες είχαν και οι Τούρκοι.
Η «Αναφορά στην Ιστορία των Ψαρών» είναι ντοκουμέντο και μπράβο στον δήμαρχο Κ. Βρατσάνο για την επανέκδοση.
Του Δημήτρη Φρεζούλη
