Ούτε τρεις δεκαετίες δεν έχουν περάσει από τότε που οι δρόμοι και της Χίου γέμιζαν εργαζόμενες, άνεργες, νοικοκυρές, φοιτήτριες, μητέρες, που μοίραζαν ανακοινώσεις για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας κι ένα κόκκινο γαρύφαλλο… Έτσι τιμούσαν, σύλλογοι, σωματεία, στο πρόσωπο των γυναικών κάθε ηλικίας, στην Απλωταριά, στα καταστήματα, στα γραφεία, στο Νοσοκομείο, στα σχολεία, στα σούπερ-μάρκετ, στα εργοστάσια, την αιματοβαμμένη ιστορία της την 8ης Μάρτη.
Αφίσες και «ντελάληδες» ταυτόχρονα, διαλαλούσαν την «πραμάτεια» τους… Την «μοναδική» ευκαιρία της χρονιάς, να βγουν οι «φυλακισμένες» γυναίκες για να διασκεδάσουν, σε εστιατόρια και ξενυχτάδικα…
8η Μάρτη 2025…
Κάπου θαμμένη στα βιβλία της ιστορίας, η 8η Μάρτη του 1857, όταν οι εργαζόμενες στην κλωστοϋφαντουργία της Νέας Υόρκης, ράφτρες, καπελούδες, απεργούν, διεκδικώντας ίσες ώρες εργασίας και μισθούς με τους άντρες, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας για εκείνες και τα επίσης εκμεταλλευόμενα ανήλικα παιδιά τους…
Το ότι ποδοπατήθηκαν από την έφιππη αστυνομία και οι δρόμοι βάφτηκαν στο αίμα των απεργών γυναικών, ότι η 8η Μάρτη είναι η «Γυναικεία Εργατική Πρωτομαγιά», δεν χωράει σε ολιγόλεπτα βιντεάκια στο διαδίκτυο…
Στην σύγχρονη ειδησεογραφία η Γυναίκα σε άλλη εποχή… Αιώνες πριν!
Τυπική ισότητα, καθημερινή ανισότητα, γυναικοκτονίες, φτώχια, ανεργία, μετανάστευση, προσφυγιά, πόλεμοι, γενοκτονία και τσουνάμι «φασισμού»… Η Γυναίκα ταυτόχρονα θύμα και θύτης μερικές φορές στο ίδιο της το παιδί… Τόσα χρόνια αγώνων εξανεμίστηκαν σε λίγες δεκαετίες; Τι απέγινε το σύνθημά τους «ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ»;
Στο πρόσωπο μιας Γυναίκας, χιλιάδες…
Νοσηλεύουν, διδάσκουν, θεραπεύουν, καθαρίζουν, στρώνουν κρεβάτια, μαγειρεύουν, σκάβουν, φροντίζουν τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς μας, πουλάνε, οδηγούν, ταξιδεύουν με αεροπλάνα, με πλοία, αναθρέφουν παιδιά, παλεύουν για τη Ζωή, για το Δίκιο, πενθούν, διεκδικούν, γράφουν, δημιουργούν, προσφέρουν εθελοντικά…
Στο πρόσωπο μιας Γυναίκας, χιλιάδες! Χωρίς φίλτρα…
Ευγενία Καψύλη- Ορφανού: Επάγγελμα ιχθυοπώλης
Δεν ήταν η πρώτη μας συνάντηση. Μήνες πριν. Στην καρδιά του χειμώνα. Περιμένοντας, ντυμένη σαν «γέρος χειμώνας» να καθαριστούν τα ψάρια του μεσημεριανού, την παρατηρούσα. Αεικίνητη, πρόθυμη, ευγενική, με ένα αυθεντικό χαμόγελο. Μια μάλλινη μπλούζα, πέτσινη ποδιά και μπότες… Τα ξανθά βαμμένα της μαλλιά, αλογοουρά.
Μέσα στα παγωμένα νερά, στο πάτωμα του ιχθυοπωλείου, στην υγρασία… πότε να παίρνει τηλεφωνικές παραγγελίες, πότε να βάζει τα ψάρια στην χαρτοσακούλα, πότε τα καθαρίζει… Για δευτερόλεπτα, έκλεισα τα μάτια… Αλλάξαμε ρόλους… Πάγωσα! Άσε που η μυρωδιά από τα ψάρια είχε κολλήσει ήδη σαν βδέλλα πάνω μου, στα ρούχα μου, στα μαλλιά μου στολισμένα με λέπια...
Τότε ήταν που της ζήτησα λίγα λεπτά από τον χρόνο της. Καθίσαμε στο γραφείο, μπροστά από το ψυγείο με τις έτοιμες παραγγελίες. Για να μιλήσουμε, όχι μόνο για εκείνη. Για όλες τις Γυναίκες που χρόνια τώρα εργάζονται στα ιχθυοπωλεία της πόλης μας. Τι σημασία έχει ποια ήταν η πρώτη;… Δεν υπάρχει πρώτο ή δεύτερο «βραβείο». Ένας μαραθώνιος ζωής…
Η Ευγενία Καψύλη-Ορφανού, ετών 45! Δεν της φαίνεται…
Αρχές του 2000 ήταν που σπούδαζε τεχνικός - προγραμματίστρια Η/Υ. Ήταν δεν ήταν 20 χρονών. Με τα ψάρια… καμία σχέση! Ούτε που τα έτρωγε! Τότε ήταν που αντάμωσε τον Μιχάλη Ορφανό, μετέπειτα σύζυγό της και πατέρα των παιδιών της. Ζύγιασε τα δεδομένα…
Με το μέσο μισθό της εποχής που θα λάμβανε ως πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, περίπου 500 ευρώ, πώς θα μπορούσε να ζήσει τη νέα οικογένεια που έφτιαξαν με τον Μιχάλη Ορφανό; Εκείνος ήταν στο καΐκι. Στο μαγαζί;…
Δεν ήταν όμως το οικονομικό, το δέλεαρ που την οδήγησε να εγκαταλείψει τις πολύχρονες σπουδές της στους υπολογιστές και να εργάζεται ως ιχθυοπώλης… Δεν ήταν!
«Μου άρεσε η επαφή με τον κόσμο, να συναναστρέφομαι μαζί τους, μιλάμε ενώ παραγγέλνουν, μου λένε τον πόνο τους… Να φανταστείτε τις μεγαλύτερες κυρίες που έρχονται για να πάρουν ψάρια τις λέω «θεία»…
Ούτε μισή ώρα μαζί της στο παγωμένο, ανοικτό μπροστά, ιχθυοπωλείο, και έχουν παγώσει, χέρια, πόδια, μύτη… «Πώς αντέχει;», μου ήλθε να την ρωτήσω, αλλά η απάντηση ξετυλίχθηκε…
«Ήδη έχω πάθει αρθρίτιδα από την υγρασία και ας είμαι 45 χρονών. Πονάνε τα χέρια μου. Πιάνουμε τους πάγους, τα παγωμένα νερά που ξεπλένουμε τα ψάρια, κάτω στο πάτωμα… Φοράω μπότες, κάλτσες, αλλά…»
«Όλη η ζωή ένα ξυπνητήρι…»
Να ήταν μόνο η παγωνιά που διαπερνά το σώμα της, ακόμη πιο ευαίσθητο στην υγρασία ως γυναίκα… «Η δουλειά είναι σκληρή, έχει κρύο, ξενύχτι, αλλά μου αρέσει».
Από τότε που ένωσαν τις ζωές τους με τον άντρα της το ξυπνητήρι ήταν καθημερινός «σύντροφός» τους. 4.30 με 5.00 τα ξημερώματα χτυπούσε! Όταν απέκτησαν τα παιδιά τους, το συνήθισαν και εκείνα δεν σηκώνονταν μέχρις ότου έρθει η ώρα του σχολείου. Όμως για εκείνην το ξύπνημα αξημέρωτα… Μόνη της έπρεπε να τρέξει. Άφηνε τα παιδιά στην πεθερά της και έτρεχε… Μετά την κούραση του ιχθυοπωλείου, πάλι τα ίδια, νέος κύκλος στο σπίτι. Φροντίδα, διάβασμα των παιδιών… Περιγράφει μια ζωή τόσο σκληρή, απαιτητική, χωρίς ίχνος «λάμψης», όπως ο ψεύτικος κόσμος του διαδικτύου, χωρίς παράπονο… Απολάμβανε την σχέση που είχε με τους ανθρώπους καθημερινά. Δεν τους λέει «πελάτες»… Μόνο θυμάται ότι τους φώναζαν «τα παιδιά μας». Μια ζεστή, ανθρώπινη σχέση που ξεπερνούσε την επαγγελματική. Ήταν τότε που ήταν «το ψαράδικο της γειτονιάς»… Ακόμη την διατηρούν αυτή τη σχέση… Οι άνθρωποι που χρόνια τους προτιμούν, μπορεί να τους φέρουν χόρτα που μάζεψαν, να περάσουν έτσι απλά για μια «καλημέρα», να κάμουν λίγο συντροφιά. Αυτή, η άυλη ανταμοιβή της…
«Γυναίκα δεν είναι ψεύτικα χείλη και στήθη…»
Με τις παραγγελίες για ψάρια να ετοιμάζονται δίπλα μας, κοντά σε μια γυναίκα που έχει φυσική ομορφιά, που θα μπορούσε να ανεβάζει όλη μέρα ιστορίες στο tik-tok, μήνες μακριά από την 8η Μάρτη, η σύγκριση με τις γυναίκες στα πρωινάδικα, στο διαδίκτυο, αναπόφευκτη. Η Ευγενία Καψύλη- Ορφανού, δεν κόμπιασε διόλου. Μέσα της όλα ξεκάθαρα και κατασταλαγμένα… «Αχ, τα πρότυπα της τηλεόρασης… Οι νέοι έχουν λάθος πρότυπα! Για μένα η γυναίκα δεν είναι ψεύτικα χείλη και στήθη. Είναι ο εσωτερικός της κόσμος. Η αληθινή ομορφιά της… Από κόμπλεξ στρέφονται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά».
Πώς να αφήσει κανείς στη μέση μια συζήτηση από εκείνες που σπανίζουν με αρκετές σημερινές γυναίκες, όλων των ηλικιών; Τα τηλέφωνα χτυπούσαν, πελάτες περίμεναν… Ήθελα να βουτούσαμε και στα πιο βαθιά της ζωής… Η Ευγενία Καψύλη - Ορφανού, μπορούσε… Γιατί μέσα από τον ήχο του ξυπνητηριού αξημέρωτα, χειμώνα, μέσα στην παγωνιά, στην υγρασία και στην μυρωδιά του ψαριού, έζησε όπως λέει μια όμορφη ζωή. Με έναν άνθρωπο, τον άντρα της, τους ενώνει μια βαθιά, αληθινή αγάπη. Αφτιασίδωτη κι αυτή. Τα παιδιά τους… Δεν λέει πολλά, αλλά ως σκληρά εργαζόμενη μητέρα που δεν κράτησε ούτε λεπτό για τον εαυτό της, μέσα της καμαρώνει για την πρόοδό τους…
Τέλος χρόνου. Ώρα να απαντήσει στα τηλέφωνα των παραγγελιών, να τις ετοιμάσει, να τα καθαρίσει…
Μια γυναίκα που σπούδασε… Άνθρωπος! Που η ζωή της ευωδιάζει… Αξιοπρέπεια, Ήθος, Αφοσίωση, Εργατικότητα, Αυθεντικότητα και Αγάπη!
Που, όπως χιλιάδες άλλες δίπλα μας, θέλεις να τις αγκαλιάσεις και να τους πεις: «χάρηκα που σε γνώρισα»…
Και ας μην έχει φροντίζει το όμορφο πρόσωπό της καθημερινά, και ας μην έχει χιλιάδες followers στο διαδίκτυο. Λάμπει εκείνη η εσωτερική, ανεπιτήδευτη ομορφιά της…
Ευγενία Κώττη
