Κάθε φορά που επιστρέφω στη Χίο και ανοίγω το κλειστό σπίτι, το πρώτο πράγμα που αναζητώ είναι το προσκοπικό μου σακίδιο. Το παραγέμισα, μονολογώ καθώς το κοιτώ, με σκέψεις, με μνήμες και με ενθυμήματα που το φορτώνω 60 χρόνια.
Σίγουρα θα πρέπει να το αποσυμφορήσω, συλλογιέμαι. Αρχίζω να δουλεύω το μυαλό μου, να μπερδεύομαι, να διστάζω, να απογοητεύομαι και πάλι να ξεκινώ. Βάζω τις πολύπλοκες σκέψεις μου σε τάξη και στο τέλος καταφέρνω και βγαίνω επιτέλους από το λαβύρινθο.
Τώρα αγαπητοί Πρόσκοποι και αγαπητοί αναγνώστες αφήστε τη φαντασία σας να ταξιδέψει μαζί με τη Χιώτικη αντιπροσωπεία στο 11ο Παγκόσμιο Προσκοπικό Τζάμπορι, στο Μαραθώνα, τον Αύγουστο του 1963.
"Με καρδιά από τόλμη γεμάτη”, η ομάδα με Αρχηγό τον αξέχαστο Πάνο Γανιάρη και Υπαρχηγό τον Γιάννη Ψυχιά και τους Βίκτωρα Μπουμπάρη, Παναγιώτη Καλαμπόκη, Κυριάκο Δηράκη, Βαγγέλη Αναγνώστου, Γιώργο Μουτσάτσο, Σπύρο Σαματά, Γιώργο Καλλιμασιά, Γιώργο Τζιώτη, Μιχάλη Μισκή, Γιάννη Ανταλή, Μιχάλη Καραμαούνα, Αντώνη Κουφοπαντελή, Κοσμά Βολίκα, Αντώνη Χούλη και Αντώνη Τριπολίτη προετοιμάζεται και ταξιδεύει, φτάνει στο Μαραθώνα, περνά την εντυπωσιακή αψίδα του 11ου Τζάμπορι με κεντρικό σύνθημα “Ανιχνεύετε υψηλότερα και ευρύτερα” και κατασκηνώνει στην υποκατασκήνωση “Λεοντίς”.
Αμέσως αρχίζει να στήνει γρήγορα τις σκηνές και τα μαγειρεία, να οργανώνει το χώρο της και να ξεκινά τη δύσκολη συναρμολόγηση μιας εντυπωσιακής βάρκας για πύλη της κατασκήνωσής της.
Αφήστε τώρα το βλέμμα σας ελεύθερο για να τους ακολουθήσετε την πρώτη μέρα -1η Αυγούστου 1963- που φτάνουν στην τεράστια αρένα, μαζί με χιλιάδες προσκόπους από όλες τις γωνιές του κόσμου για να παρευρεθούν στην τελετή έναρξης. Αδελφωμένοι, χαρούμενοι, αισιόδοξοι, αδιακρίτως χρώματος και φυλής. Με την παρουσίαση των σημάτων των προηγούμενων Τζάμπορι άρχισε να επικρατεί ένας ξέφρενος ενθουσιασμός, όμως η εμφάνιση της ολιγομελούς αντιπροσωπείας των Φιλιππίνων του 10ου Τζάμπορι, που κατευθύνθηκε σιωπηλή και άναψε τη φλόγα του 11ου Τζάμπορι, αποδίδοντας φόρο τιμής στους 24 αδικοχαμένους προσκόπους συμπατριώτες τους στο τραγικό αεροπορικό δυστύχημα στην πτήση προς Αθήνα, προκάλεσε πλήθος συναισθημάτων συγκίνησης και συμπάθειας.
Με συγκλονιστικές ομιλίες και με αναπτερωμένες τις ελπίδες, κραυγές και χαμόγελα κάτω από τους ήχους του ύμνου του Τζάμπορι, ξεκίνησε η αποχώρηση των χιλιάδων προσκόπων από την αρένα.
Αφήστε πάλι τη ματιά σας να αναζητά αδιάκριτα και να εντοπίζει τους Χιώτες Προσκόπους, που γνωρίζονται με δεκάδες νέους Έλληνες και ξένους στις εκθέσεις και στα περίπτερα, να ανταλλάζουν προσκοπικά σήματα και να περιμένουν στην αναμονή για την παραλαβή των νωπών προϊόντων, κάθε πρωί, σύμφωνα με το καθημερινό πρόγραμμα μαγειρέματος.
Αφήστε ελεύθερη τη φαντασία σας και παρακολουθήστε τους Χιώτες Προσκόπους ανάμεσα σε μερικές χιλιάδες άλλων προσκόπων να “κυνηγούν” το “Έπαθλο Δάφνης”, εκτελώντας μια σειρά από δύσκολες ασκήσεις με θέμα οι “Άθλοι του Ηρακλέους”. Τους βλέπετε λίγο μετά, να συμμετέχουν στο TALENT-O-RAMA, εκτελώντας με δεξιότητα κόμπους, συγχρόνως όμως, να θαυμάζουν άλλες ομάδες που παρουσιάζουν τοπικούς χορούς και μουσική της πατρίδας τους ή να παρέχουν πρώτες βοήθειες.
Αφήστε τώρα τη σκέψη σας να συντροφεύσει την ομάδα μας που κατευθύνεται στην παραλία του “Σχινιά” μέσα από το πευκοδάσος, όχι για κολύμπι όπως τις άλλες φορές, αλλά για να πάρει μέρος στους ιστιοπλοϊκούς αγώνες. Έτοιμα όλα. Ο κυβερνήτης, Πάνος Γανιάρης, άριστος γνώστης της θάλασσας και των ανέμων, έμπειρος ιστιοπλόος και με πλήρωμα τον Γιώργο Τζιώτη, Γιώργο Καλλιμασιά, Αντώνη Τριπολίτη και με δύο ακόμα ξένους προσκόπους φουσκώνουν τα πανιά. Το ολοκαίνουργιο σκαρί πετά στα κύματα και τέλος οι Χιώτες κερδίζουν την ιστιοδρομία.
Αφήστε εκ νέου το νου σας να πλανάται πάνω από τον τεράστιο χώρο του 11ου Τζάμπορι και να παρακολουθεί δεκάδες εκδηλώσεις, να θαυμάζει τις καταπληκτικές κατασκευές και να καταλήγει στην Τελετή λήξης στις 15 Αυγούστου 1963, με την αρένα ασφυκτικά γεμάτη και τους χιλιάδες προσκόπους να κρατούν τα χέρια τους σταυρωτά, να ταλαντεύονται και να τραγουδούν συγχρόνως σ' όλες τις γλώσσες “όχι δε χωριζόμαστε για πάντοτε παιδιά...”. Αμέσως μετά τον Ύμνο του Τζάμπορι, να ζητωκραυγάζουν και να πετούν τα καπέλα στον αέρα, ώστε να διαδοθεί στα πέρατα του κόσμου το πνεύμα συναδέλφωσης, τη στιγμή που η ελληνική αντιπροσωπεία παρέδιδε τη φλόγα στις ΗΠΑ για τη 12η διοργάνωση. Μοναδικές στιγμές.
Αφήστε για άλλη μια φορά τη φαντασία σας να συνοδεύσει τους Χιώτες προσκόπους στο ταξίδι της επιστροφής, που φτάνουν στη Χίο, όχι μόνο με τις αναμνήσεις τους. Μαζί τους μεταφέρουν και ένα ολοκαίνουργιο σκαρί, μια δεκάκοπη λέμβο με δύο πανιά και φλόκο. Είναι το έπαθλο της πρωτιάς στην ιστιοδρομία του Τζάμπορι. Πρόκειται για την ιστορική λέμβο, που ονομάστηκε “Νηρέας”.
Εξήντα χρόνια μετά και σαν αστραπή περνούν από το μυαλό μου οι εικόνες της ανέμελης αλλά πραγματικής προσκοπικής κατασκήνωσης του 11ου Τζάμπορι, που μου έκλεψε την καρδιά και που ακόμα μέχρι σήμερα, έπειτα από τόσα χρόνια, την ονειρεύομαι στα πιο καλά μου όνειρα.
Αναζητώ ένα επιμύθιο επίμονα. Από το βάθος του σακιδίου ανασύρω το 1913, χρονιά της ίδρυσης της 1ης Ομάδας Προσκόπων Χίου από το Νίκο Πασπάτη. Στα 110 χρόνια που ακολούθησαν μέχρι σήμερα, μέσα σε εντάσεις και αντιφάσεις, συγκρούσεις και λήθη, όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι και η κοινωνία της Χίου μεταμορφώθηκε και μεταλλάχθηκε. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο προσκοπισμός αναδιοργανώθηκε, εκσυγχρονίστηκε και εξελίχθηκε, παραμένοντας όμως σταθερός στις αρχές και στο πνεύμα του, χωρίς να σταματήσει ούτε στιγμή να εμπνέει ελπίδα και προσδοκίες για την πρόοδο, την ειρήνη και τη διεύρυνση των οριζόντων του νου για ένα καλύτερο αύριο. Γι' αυτούς τους λόγους, ο προσκοπισμός απολαμβάνει την αποδοχή και την εμπιστοσύνη της κοινωνίας του Νησιού μας.
Σήμερα, είναι μια πολύ όμορφη φθινοπωρινή μέρα. Βρίσκομαι στην παραλία του “Σχινιά” στο Μαραθώνα. Κοιτάζω το απέραντο γαλάζιο του ουρανού, στρέφω το βλέμμα μου στη θάλασσα και προσπαθώ να γεφυρώσω με την καρδιά μου τη Χίο. Αναπολώ και σιγοτραγουδώ τους στίχους του Νίκου Γκάτσου σε μουσική του μοναδικού συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι, τον Ύμνο του Τζάμπορι:
“Από την άκρη της γης ξεκινήσαμε σα μαγεμένα της άνοιξης πουλιά και μιαν αυγή τη φωλιά μας εχτίσαμε στου Μαραθώνα την έρμη ακρογιαλιά...”
Όπως αντιλαμβάνεστε, το έργο δεν τελείωσε, η αυλαία δεν έπεσε. Θα συνεχίζεται για πολλά-πολλά χρόνια ακόμα...
Αθήνα, Νοέμβριος 2023 Σπύρος Φ. Σαματάς
Αφιερώνεται στους καρδιακούς φίλους Βίκτωρα και Παναγιώτη, στους Χιώτες Προσκόπους του Τζάμπορι 1963, καθώς και στον Π.Ε. κ. Ξενοφώντα Σταμπέλο και στα στελέχη της Περιφέρειας Χίου.
Φωτογραφία: Μιχάλης Γλάρος
