Τον καιρό του μαστιχοκαλλιεργητικού Ελντοράντο, η φιλοπεριέργεια (δικαίως!) εξορίζεται -όπως έγραφε χθες στο «Βήμα Της Κυριακής» Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Η βραβευμένη με κρατικό βραβείο ποιήτρια σχολιάζει μια διασκεδαστική στιγμή της τηλεοπτικής σειράς Τεντ Λάσο (Apple TV+): O δονκιχωτικός πρωταγωνιστής, επίδοξος προπονητής, δέχεται καταιγιστικές επικρίσεις από τον πρώην ιδιοκτήτη της ομάδας, έναν αυτάρεσκο μεγιστάνα, σίγουρο για τη νίκη του όσο και για τη γενική ασχετοσύνη του καλοπροαίρετου, άσχετου με τις τρικλοποδιές του αγγλικού ποδοσφαίρου, «ξένου» Αμερικάνου. Σαν τον υπεραισιόδοξο προπονητή, όσοι προσπαθούν να αναστήσουν τις προγονικές αγροτικές παραδόσεις, ακούν ειρωνίες και επικρίσεις από τους «παράγοντες». «-Τόσα χρόνια μένεις στο Πυργί, θα μπορούσες να έχεις αγορασμένο σπίτι (sic), τα γυμνά χωράφια ήταν μέχρι πρόσφατα τζάμπα!», ακούω μόλις ξεπροβάλλω στο «Λιβάδι» από τον εξαιρετικό φίλο, Μαστιχοκαλλιεργητή και ψάλτη, συνταξιούχο αστυνόμο Ηλία.
Στο εν λόγω άρθρο, με τίτλο «Να είστε φιλοπερίεργοι, όχι επικριτικοί», η ποιήτρια καταλήγει με μια συμβουλή: «Την επόμενη φορά λοιπόν που είστε έτοιμοι να απαξιώσετε το διαφορετικό, κάντε πρώτα μια προσπάθεια να κάνετε τουλάχιστον τις σωστές ερωτήσεις». Η «σωστή» ερώτηση εδώ είναι ίσως: «Υπήρχαν έως την μεταπολιτευτική εγκατάλειψη της υπαίθρου “γυμνά χωράφια”;
Στην πραγματικότητα, αυτό που αντικρίζει σήμερα η εκπαιδευμένη όραση του γεωγράφου/αγρονόμου είναι η εγκατάλειψη, σε ποσοστό 40% όπως δείχνουν οι έρευνες, της γεωργίας στα νησιά του Αιγαίου. Τι επιλέγεις να διασώσεις; Προσωπικά, ποτέ δεν είχε νόημα για μένα να αγοράσω ένα «χέρσο» στη Νότια Χίο, να καλέσω τον Μουστρίδη ή τον Μακρή με τις μπουλντόζες τους να το ισοπεδώσουν και να φυτέψω αγορασμένα από το φυτώριο ξενικά υβρίδια. Αυτό που έπρεπε επειγόντως να διασωθεί, στην περίπτωση των Κάτω Φανών, ήταν τα μνημεία της φύσης, τα προφυλλοξηρικά αιωνόβια κλήματα της αρχαίας λευκής ποικιλίας αμπέλου του Αιγαίου πελάγους «Αθήρι»-το έκανε και η επίμονη αμπελουργός Ηλιάνα Μαλίχιν για άλλους προφυλλοξηρικούς αμπελώνες στην ορεινή Κρήτη. Η περίμετρος του κορμού των χιώτικων πρέμνων, μετρημένη όχι από τη βάση αλλά αρκετά ψηλότερα, έφτασε τα 55 εκατοστά! Τα λεπτόφλουδα σταφύλια τους, μετρίου μεγέθους και πυκνότητας ραγών, με κιτρινοπράσινη λεπτή φλούδα, χυμώδη σάρκα και ελαφρό αλλά χαρακτηριστικό άρωμα δίνουν παραγωγή από Αύγουστο μέχρι Δεκέμβρη, κι αν επιχειρήσεις μονοποικιλιακή ζύμωση, δίνουν χαμηλόβαθμα κρασιά με αρώματα λευκών, κίτρινων και εσπεριδοειδών φρούτων. Σύμφωνα με την προφορική μαρτυρία της αείμνηστης Ευγενίας Σιδωράκη, μητέρας της Τζούλυ Σιδωράκη της υπέρκομψης μπουτίκ «Μonroe», «είχαν φυτευτεί πριν τον παππού μου»! Το προξενιό για τον δανεισμό του παρατημένου στην αχάριστη μοίρα αμπελότοπου ανήκει στον καπτα-Μιχάλη Σαϊντάνη. Captain, ευγνώμων εσαεί!
Κοντά στα μνημεία της φύσης όμως διασώθηκε και ο κεντρικός αμπελώνας κάτω από την Αγία Μαρκέλλα, φυτεμένος προπολεμικά με την αρχαία ποικιλία «Φωκιανό». Η συγκεκριμένη ποικιλία σήμερα είναι διεθνώς σήμερα στο κέντρο της προσοχής! Η παγκοσμίου φήμης οινοκριτικός Jancis Robinson έγραψε πρόσφατα έναν ύμνο για την σπάνια ποικιλία:
«Το προγονικό ελληνικό φωκιανό έχει γεύση από ρόδια ραγισμένα πάνω στον καυτό βράχο, μια καυτή μέρα, κάτω από έναν γαλάζιο ουρανό. Βουίζει από μικροσκοπικές φυσαλίδες σαν την πρωινή υγρασία κεραμιδιών μιας στέγης από τερακότα και έχει γεύση σαν μελανές φλούδες από δαμάσκηνο και λουλουδιών βουκαμβίλιας . Έχει την αλμύρα αλλά και τη γλυκιά και ζυμωμένη γεύση των δαμάσκηνων umeboshi , αυτής της υπερτροφής των Σαμουράι, , αλλά υπάρχουν επίσης κηλίδες από πέταλα ιβίσκου, αποξηραμένο εστραγκόν και λεμονόχορτο. Είναι τόσο πυκνό σε πολυπλοκότητα , ένας γεμάτος αυτοσυγκράτηση δυναμισμός-με τον τρόπο της ποιήτριας Σύλβια Πλαθ . Είναι μια γροθιά ζωής, οι φυσαλίδες κεντούν μικροσκοπικά αστραφτερά ράμματα στη γλώσσα. Είναι εντελώς εξαιρετικό. Μου έκοψε την ανάσα!»
Στο ιερό του Φαναίου Απόλλωνα, στη σκιερή αυλή της Αγια-Μαρκέλλας κέρασα προεόρτια φωκιανό τους Μπαττάδες. Μερακλής θιασώτης της αμπελουργίας ο συνταξιούχος Διευθυντής Τράπεζας ένωσε πρόσφατα, σε ένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα στον κάμπο του Γαλάτη, χωράφια για να ποιήσει αμπελώνα αλλά τέτοια εγχειρήματα χρειάζονται νιάτα. Οι Μπαττάδες που συγκαταλέγονται στις «πρώτες» οικογένειες του Πυργίου-αν δεν λησμονήσουμε τις προαιώνιες κατατάξεις- μνημόνευσαν «ημερών αρχαίων», όταν ανήμερα της παγχιακής εορτής, το φωκιανό σταφύλι των Κάτω-Φανών μοιραζόταν σε όλους τους προσκυνητές μαζί με βραστή κατσίκα που πρόσφερε ο εορταστής. Ανήμερα της Αγίας, φέτος, χωρίς να υπολείπεται καθόλου σε γενναιοδωρία αλλά με τους κανόνες της σύγχρονης γαλαντομίας η επιτέλεση της λαϊκο-θρησκευτικής πανήγυρης των Κάτω-Φανών είναι υπό την αιγίδα του συνταξιούχου Πυροσβέστη Κώστα Καρνή και της εκλεκτής συμβίας του Αργυρώς. Ας είναι βοήθειά τους η Αγία Μαρκέλλα!
