Στις 26 Μαρτίου, ξημερώματα της 27ης του μήνα έφυγε από την ζωή ταξιδεύοντας από τη Χίο για τον Πειραιά ο ποιητής Φώτης Αγγουλές.
Νησάκι μου ολοπράσινο, ανθοπλήμμυρο,μυρολουσμένο, φιλόξενο, μυριόχαρο και πολυαγαπημένο.
Σ’ ευχαριστώ και σ’αγαπώ, και δεν ξεχνώ πως μου’γινες μητέρα της ορφάνιας μου, πατρίδα του ξενιτεμού μου, και κοίμησες τον πόνο μου μες τ’ άνθια σου και μου’ δωσες το χάδι της παρηγοριάς, στις νύχτες του καημού μου.
Και τώρα, ιδές, όπως κεντά το σκίνο η χιωτοπούλα για να δακρύσει τ’ ακριβό κι’ ευωδιαστό μαστίχι, όμοια και η σκέψη μου κεντά το σκίνο της αγάπης μου, για να κυλήσουν μιας βαθιάς ευγνωμοσύνης δάκρυα και να σου γίνουν στίχοι.
Από την ποιητική συλλογή του Φ.Αγγουλέ "Μενεξέδες"/Χίος/1938 και το τελευταίο μέρος της με τίτλο: Νησιώτικα.
«Κι η φτώχεια, φτώχεια μάννα μου δεν ξέρει από συμπόνοια», στίχοι από το ποίημα ‘Πουρείμ’(=Εβραϊκό καρναβάλι) του Γιόσεφ Ελιγιά (1901-1931) του κομμουνιστή Ελληνοεβραίου ποιητή που υπέστη λόγω της ιδεολογίας του τρομερές διώξεις από τους ομοθρήσκους του , λάτρευε την μητέρα του , την Ελλάδα και πέθανε πάμφτωχος με την κηδεία του να τελείται με έξοδα του Δήμου Αθηνών.
Πολλές οι ομοιότητες με το μεταγενέστερο ομότεχνο του Φώτη Αγγουλέ το πάντα γελαστό προσφυγόπουλο από την Κρήνη(Τσεσμές) της Μικράς Ασίας που με τον βίαιο ξερηζωμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες της Μ.Ασίας βρέθηκε στο Κάστρο της Χίου με την οικογένεια του να παλεύει καθημερινά για την επιβίωση κάτω από σκληρές συνθήκες.
Φώτης Αγγουλές - Παρών :στο Αλβανικό μέτωπο,στην Εθνική Αντίσταση, Μέση Ανατολή, Φυλακές Μέσης Ανατολής ,μετά την απελευθέρωση του και την επιστροφή του στη Χίο παρών και στους λαϊκούς αγώνες.
Αποτέλεσμα;
Στέλεχος ήδη του ΚΚΕ φυλακίστηκε κι έμεινε στις φυλακές περίπου 10 χρόνια, αποφυλακίστηκε το 1957.
Λαϊκός αγωνιστής ,λαϊκός ποιητής, μέλος του ΚΚΕ που έμεινε μέχρι το τέλος πιστός στην ιδεολογία του. Ο προλετάριος ποιητής.
Νόστιμον ήμαρ, "επιστροφή στην πατρίδα"...
Το 1957 και μετά την -τελευταία πλέον-, αποφυλάκιση του ο Φώτης Αγγουλές για μια ακόμη φορά επιστρέφει πάμφτωχος -όπως πάντα-, στην Χίο την αγαπημένη του πατρίδα.
Το πρώτο πράγμα που ζήτησε από τον έφηβο ανιψιό του Τριαντάφυλλο Μυλωνά κατεβαίνοντας από το πλοίο της γραμμής ήταν να κάνει έναν περίπατο στη πόλη πριν πάει στους δικούς του ανθρώπους. Πόρτες έκλειναν στο πέρασμα του, συμπολίτες του παρίσταναν ότι δεν τον γνωρίζουν κανείς δεν τους μίλησε σε όλη την διάρκεια αυτού του περιπάτου…
Δύσκολες οι συνθήκες διαβίωσης του ποιητή και μετά την επιστροφή στο νησί. Νησί που...
Επιστροφή
Να’ μαι, ξανάρθα πίσω.
Κι έχω τραγούδια να σας πω πολλά μα πριν σας τραγουδήσω, που είν’ τα κρίνα;
Που είν’ τα γιασεμιά;
Έχω μια θλίψη να κοιμίσω. Φώτης Αγγουλές.
Ο θάνατος του ποιητή
«Ο Φώτης Αγγουλές ήταν λαϊκός ποιητής με πηγαίο ταλέντο. Αγωνίστηκε στην αντίσταση και το πλήρωσε με φυλακές, μάλιστα είχε την τύχη να γνωρίσει και τα σύρματα των αγγλικών στρατοπέδων στη Μέση Ανατολή. Αποφυλακίστηκε με την υγεία κλονισμένη. Πέθανε στο πλοίο της γραμμής Πειραιάς-Χίος έχοντας στην τσέπη του είκοσι δραχμές.
Μας τηλεφωνήσανε ένα πρωί ότι βρέθηκε νεκρός στο «Κολοκοτρώνη» με το δρομολόγιο από Χίο προς Πειραιά, τη νύχτα 26 προς 27 Μαρτίου 1964, στο διάδρομο της τουριστικής.
Η νεκροψία έδειξε πνευμονικό οίδημα. Συμφωνήσαμε πώς έπρεπε να ταφεί στη Χίο, αυτό θα ήθελε και κείνος. Ταριχεύτηκε λοιπόν μέ φροντίδα της ΕΔΑ και στις 30 Μαρτίου τον συνοδέψαμε απ' το Νεκροταφείο στο πλοίο. Το φέρετρό του στ' αμπάρι καταστολισμένο -πάλι αμπάρι σού έμελλε- τον χειροκροτήσανε οι φίλοι στην προβλήτα όπως είναι το έθιμο και τον συνοδέψανε τέσσερις αποσταλμένοι.
Στη Χίο φτάσαμε χαράματα, οι 3 αδελφές του περιμένανε μαυροντυμένες, κι άλλοι δικοί του, τοποθετήθηκε το φέρετρο στη Μητρόπολη, όλο το δρόμο μια θρηνωδία σιγανή. Ως το μεσημέρι περνούσε ό κόσμος αδιάκοπα, μερικοί απλοί φίλοι του σκύβουνε και του μιλούνε δακρυσμένα «...ήσουνα καλά πού ήφυες...», «...ωχ να μη βρεθεί κανείς μας εκεί...».
Η κηδεία επίσημη, μ' έξοδα του Δήμου και μουσική». (απόσπασμα από το βιβλίο της λόγιας Έλλης Παπαδημητρίου).
Κι αν η κηδεία του ομοτέχνου και ομοϊδεάτη, του Γιόσεφ Ελιγιά ήταν λιτή με ελάχιστους παριστάμενους, του Φ. Αγγουλέ ήταν... υπέρλαμπρη. Όμως κι οι δύο αυτοί επαναστάτες ποιητές πέρασαν στην Αθανασία με το έργο τους.
Φώτης Αγγουλές ποιητής λυρικός, διαχρονικός, βαθύτατα θρησκευτικοί, πατριωτικοί, ερωτικοί, κοινωνικοί, και επαναστατικοί οι στίχοι του.
Στο σημερινό αφιέρωμα στη μνήμη του δίνετε έμφαση -μέσα από τους στίχους του-,στην πατριωτική του ποίηση και στον Φώτη Αγγουλέ τον πατριώτη και το πάθος του για τη Χίο που κυριολεκτικά λάτρευε.
Αθάνατος
Σημείωση: Σε ερώτημα μου σχετικά με πράξη γέννησης του ποιητή μου απεστάλη από το ΓΑΚ-Ν.Χίου και την προϊσταμένη του κ. Βασιλεία Κούνουπα αντίγραφο του καταστατικού που συμπλήρωναν οι πρόσφυγες όταν ερχόνταν στη Χίο από τον Τσεσμέ κι άλλα μέρη της Μ.Ασίας. Σύμφωνα με το έγγραφο -όμοιο του και μοναδικό ντοκουμέντο, δεν υπάρχει προς το παρόν κάτι άλλο στη Χίο ή αλλού σχετικό με την ηλικία του ποιητή-, ο πατέρας του το 1914 δήλωσε τον μικρό γιό του Φώτη 6 ετών κάτι που προκαλεί απορία.
Σε σχετική ερώτηση μου στον ανιψιό του εκλεκτό Χίο επιστήμονα και λόγιο Τριαντάφυλλο Μυλωνά με διαβεβαίωσε ότι η οικογένεια Χονδρουλάκη( το Αγγουλές είναι παρατσούκλι) εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Χίο το 1914 με τον πρώτο διωγμό. Επομένως υπάρχει στην ηλικία του ποιητή μία διαφορά 2 ετών από την επισήμως καταχωρημένη ηλικία του, κάτι που πρέπει να ερευνηθεί από τους βιογράφους του ποιητή.
Φωτογραφία του ποιητή από το διαδίκτυο, φωτογραφία καταστατικού: ΓΑΚ Ν.Χίου.
Το πλέον πρόσφατο βιβλίο για τον Φώτη Αγγουλέ κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Ατέχνως. Τίτλος:Φώτης Αγγουλές. Προλετάριος ποητής. Συγγραφέας: Ηρακλής Κακαβάνης.
Ευχαριστώ θερμά τον κ. Τριαντάφυλλο Μυλωνά για την βοήθεια του.
Τασσώ Γαΐλα - Αρθρογράφος και Ερευνήτρια