Ήταν ένα σαββατιάτικο απόβραδο ήρεμο και νοσταλγικό με μια ανεπαίσθητη χροιά μελαγχολίας, όπως συμβαίνει συχνά να έχουν τα Σαββατόβραδα όταν συγκινημένη τέλειωσα το διάβασμα του βιβλίου «Μια σταγόνα ιστορίας της Χίου», του αγαπητού και καταξιωμένου δημοσιογράφου του νησιού μας Γιάννη Τζούμα, που είχε την ευγένεια να μου χαρίσει.
Το βιβλίο μια εξαιρετική δημιουργία των εκδόσεων «Αλφα Πι» εμπλουτισμένο με φωτογραφίες σαν μαρτυρία λόγου, χαρακτηρίζεται συνοπτικά ως ένας ιστορικός περίπατος, ένα γοητευτικό ταξίδι στο παρελθόν. Μια εργασία ερευνητική που, απαιτεί κόπο, χρόνο και ακατάβλητη επιμονή, για να καταγραφούν τα ιστορικά γεγονότα του τόπου μας, ενός τόπου που πατήσαμε και πατάμε με επακόλουθο να αφήσουμε και εμείς τα χνάρια μας όπως και οι πρόγονοί μας. Όμως τι είναι η ιστορία συλλογίζομαι και χωρίς να έχω γνώσεις ιστορικού πιστεύω ότι η ιστορία είναι η μνήμη γεγονότων και βιωμάτων ενός έθνους, μία συστηματική μελέτη του παρελθόντος έως την εποχή που διανύουμε.
Γράφεται άλλοτε ανάλαφρα καθώς πέφτει θαρρείς σε λήθαργο κι άλλοτε ξυπνά, αφουγκράζεται και καταγράφει αφήνοντας άσβηστα τα αποτυπώματα της. Στο βιβλίο τα γεγονότα με αναφορές από ότι συμβαινει στην Αθήνα, προβάλλονται καταιγιστικά.
Αναπτύσσονται με χρονολογική σειρά με ύφος αφηγηματικό και γλώσσα απλή διανθισμένη με υποδόριο και αστραφτερό χιούμορ συχνά υπαινικτικό και ενίοτε παιχνιδιάρικο που κάνει την ανάγνωση απολαυστική και ξεκούραστη. Μας παρουσιάζει την κοινωνία της Χίου και τις εποχές της, χωρισμένες σε κεφάλαια με τις εκάστοτε χρονολογίες. Η κοινωνία μας εμφανίζεται με τη δική της ιδεολογία που διαμορφώνει συμπεριφορές και επεμβαίνει στις ζωές των ανθρώπων, με συνέπεια να δίνει τον τόνο στην αφήγηση, να την δυναμώνει, να παίρνει θέση και να γίνεται αυθεντική. Απολαυστικά ευτράπελα ερωτικά και μη διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου, γραμμένα με το αστείρευτο χιούμορ του Γιάννη Τζούμα προκαλούν γέλιο αβίαστο, εκτονώνουν θλιβερές καταστάσεις, ατυχίες και ασχήμιες.
Ρίγη συγκίνησης σκορπούν οι περιγραφές από τον τύπο της εποχής κατά την απελευθέρωση του νησιού μας από την τουρκική σκλαβιά το 1912 καθώς ύψιστη περηφάνια και άφατη χαρά ζώνει τη Χίο από άκρη σ’ άκρη.
Πριν κοπάσουν καλά καλά οι πανηγυρισμοί θα έρθει το 1914 χρονιά θλίψης και απόγνωσης με τους πρώτους ξεριζωμένους Μικρασιάτες στο νησί μας να αγγίζουν τις 29.000. Η πείνα γρυλίζει απειλητικά και δείχνει τα δόντια της. Μαστίζει το νησί και η εφημερίδα «Νέα Χίος» αναφέρει «Κατάπληξιν προξένησε άρτος πωλούμενος έξωθεν του φρουρίου. Ούτε για τους χοίρους, κατάμαυρος, λασπωμένος... Όταν τον έβαζες στο στόμα σου πικρός φαρμάκι. Ο λαός απηύδησε πλέον». Και τα τηλεγραφήματα προς Αθήνα γράφουν «πείνα φοβερά λυμαίνεται λαόν τόσον εκ της πόλεως όσο και της υπαίθρου». Παρά την πείνα, η μόδα παραμένει στο βάθρο της και ο τύπος ενημερώνει. «Από ημερών, ευρίσκεται εις Αθήνας και αναμένεται με πρώτη ευκαιρίαν η διακεκριμμένη της πόλεώς μας Δις Πανωραία Γ. Στουπάκη της οποίας η συλλογή εφέτος προμηνύει εκπλήξεις δια τον γυναικείον κόσμον του συρμού. Μη βιαστήτε δια να φορέσετε καπελάκια sic»
Στιγματισμένοι οι χρόνοι και οι καιροί από τους πολέμους με την επιστράτευση μονίμως να καραδοκεί. Εκατοντάδες Χιώτες πηγαίνουν στον πόλεμο. Νικηφόρα αλλά και πολύνεκρη η μάχη του Σκρα το 1918 και το χιακό σύνταγμα με διοικητή τον εμβληματικό Νικόλαο Πλαστήρα πληρώνει τίμημα βαρύ. Παλληκάρια Χιώτες χύνουν το αίμα τους θυσιάζονται για την πατρίδα.
Και η ζωή συνεχίζεται. Στη λαμπρή επέτειο των 100 χρόνων της πυρπόλησης της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη, έρχεται στη Χίο ο Βασιλιάς με τους πρίγκηπες Νικόλαο και Παύλο, καθώς και ο δισέγγονος του Κανάρη, Κωνσταντίνος Κανάρης. Πολεμικά πλοία με ένδοξα ονόματα κατακλύζουν το λιμάνι και το νησάκι μας ξεχειλίζει δόξα και μεγαλείο με τον ενθουσιασμό του λαού να φτάνει στα ύψη.
Τίποτα κακό δεν προμηνύεται τα επόμενα χρόνια και η πρόοδος προχωρεί με αλματώδη βήματα. Τα αυτοκίνητα είναι πλέον γεγονός και οι άμαξες αποχωρούν με περηφάνεια. Όμως... «Τι φοβερόν πράγμα αυτό το φορτηγόν αυτοκίνητον. Η Χίος ολόκληρη σείεται όταν περνά... Λίγο σου φαίνεται; Πέντε τόνοι βάρος σ’ έδαφος τόσο χωματώδες;» σημειώνει η «Νέα Χίος».
Η συνέχεια μοιάζει με ψέμα αλλά δεν είναι. Είναι μια αλήθεια τραγική. Πριν εκπνεύσει το 1922 ο ελληνισμός της Μικρασίας ξεριζώνεται ολοκληρωτικά και η χιλιοτραγουδισμένη Σμύρνη καίγεται σαν λαμπάδα. Κάθε σπιθαμή γης του νησιού μας καλύπτεται από ανθρώπους δύσμοιρους και κατατρεγμένους. Οιμωγές και θρήνος. «Έλεος... έλεος...» αντηχούν οι κραυγές και από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Και τα χρόνια περνούν. Η πεζή καθημερινότητα κυριαρχεί και οι άνθρωποι λησμονούν, επικεντρώνονται στις έγνοιες τους. Η πόλη έχει πλέον ηλεκτροφωτιστεί και η κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου ανθίζει. Προσωπικότητες του καιρού έρχονται κατά διαστήματα στο νησί μας. Ένα Αύγουστο ζεστό του 1926 θα μας επισκεφτεί ο κορυφαίος εκπρόσωπος του δημοτικισμού - και όχι μόνο - Γιάννης Ψυχάρης και θα παραθέσει φιλολογική ομιλία σ’ ένα κατάμεστο ακροατήριο. Είναι ήσυχος Νοέμβριος του 1933 όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έρχεται ξανά στον τόπο μας. Θα τον υποδεχτεί 25.000 κόσμος που παραληρεί από ενθουσιασμό και θα σηκώσει το αυτοκίνητο που τον μεταφέρει στα χέρια. Στο διάβα των χρόνων η Χίος μας εκσυγχρονίζεται σε πολλούς τομείς, με εξαίρεση το σχέδιο πόλεως που ναυαγεί εν τη γενέσει του από οργισμένες αντιδράσεις των κατοίκων να συνεισφέρουν όλοι σε γη. Και πρωτάκουστο. Εν πλήρη απελπισία οι αρχές θα τηλεγραφήσουν στην Αθήνα. «Για όνομα του Θεού δεχτείτε απόρριψιν σχεδίου ρυμοτομίας πόλεως Χίου» και η πόλη μας έκτοτε θα μείνει χωρίς σχέδιο.
Εν κατακλείδι θέλω να πιστεύω ότι είναι απόλυτα κατανοητό πως είναι αδύνατο σε τούτο το μικρό περιληπτικό κείμενο να αποδοθεί πλήρως το ενδιαφέρον και η σπουδαιότητα του παρόντος βιβλίου. Η μνημειακή ιστορική του αξία, είναι αδιαμφισβήτητη. Αποτελεί ορόσημο του παρελθόντος και διαμόρφωση του μέλλοντος. Ένα πολύτιμο απόκτημα για κάθε Χιώτη.
Θα περιμένουμε και το Β’ τόμο με αυξημένο το ενδιαφέρον.
