Η οδός Μιχάλων ξεκινά από την οδό Μιχαήλ Λιβανού στον Κάτω Γιαλό, στο λιμάνι της Χίου, και κατευθύνεται προς νότια, στην περιοχή της Ευαγγελιστρίας.
Η οδός ξεκινάει εμφανώς στενή, μετράμε σ’ αυτήν πέντε μόλις βήματα, με αποτέλεσμα ο Δήμος Χίου να αντιμετωπίζει την στάθμευση οχημάτων με απαγορευτικά ελαστικά κολωνάκια.
Μια πινακίδα ενημερώνει ότι στην οδό βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο ενώ λόγω της ύπαρξης σημαντικών παλαιών οικιών στην περιοχή ξεναγός μας θα είναι ο μελετητής Βασίλης Αγιαννίδης, που μας δίνει και τα πρώτα σημαντικά στοιχεία για την οδό.
Η γύρω περιοχή ονομαζόταν παλαιότερα «Μεζάρια» λόγω της ύπαρξης μουσουλμανικού κοιμητηρίου. Μεζάρ στα τουρκικά σημαίνει τάφος.
Η δε οδός Μιχάλων είχε το χαρακτηριστικό όνομα της Βρωμοστενάδας. Άλλη μία Βρωμοστενάδα υπήρχε στον Άγρελα η οποία οδηγούσε σε φτωχογειτονιές. Ο δρόμος πήρε το όνομα του προς τιμήν των μελών της οικογένειας Μιχάλου, Ευεργετών, δραστήριων εμπόρων και πλοιοκτητών από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Το ανθρωπιστικό έργο της οικογενείας Μιχάλου εκτείνεται σε τέτοιο εύρος που καθίσταται αδύνατη η καταγραφή του. Ενδεικτικά αναφέρονται, μεταξύ άλλων, η ανέγερση του Μιχαλείου Ορφανοτροφείου, του Εθνικού Σταδίου Χίου, των Φυλακών Χίου, του Κοινοτικού Καταστήματος Θυμιανών, του Νηπιαγωγείου Θυμιανών, των Εργατικών Κατοικιών στην Παναγία Βοήθεια. Μέλη της ανακηρύχθηκαν σε Μεγάλους Ευεργέτες του Σκυλιτσείου Νοσοκομείου Χίου, σε Ευεργέτες του Μητροπολιτικού Ναού Χίου, του Γυμνασίου Αρρένων Χίου, των εκκλησιών του Αγίου Ευστρατίου Θυμιανών και της Αγίας Αναστασίας Φραγκοβουνίου, του Δημοτικού Σχολείου Θυμιανών, σε Δωρητές των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Χίου, των Σχολείων της Κοινότητας Θυμιανών, ενώ με επιμέλεια και έξοδα της οικογένειας διαμορφώθηκε ο χώρος πέριξ του μνημείου Ψυχάρη και επισκευάστηκε η Κρήνη Μελέκ-Πασά.
Στο νούμερο 1 της οδού Μιχάλου (και νούμερο 40 της οδού Μιχαήλ Λιβανού) βρίσκεται μια μεγάλων διαστάσεων κατοικία του πρώτου μισού του 20ού αιώνα με πολύ ενδιαφέρουσες οροφογραφίες της οποίας τελευταία ιδιοκτήτρια υπήρξε η οικογένεια Γαΐλα.
Στο νούμερο 2 (και νούμερο 38 της Μ. Λιβανού) υπάρχει κατάστημα με υπέρθυρο με αρχικά Ι Ν Ν και χρονολογία 1923.
Στο νούμερο 3 βρίσκεται ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα οικίας του Μεσοπολέμου οικοδομημένης από τον Αντώνη Ι. Κωστάλα (1877-1971). Διαθέτει τις πυργοειδείς προεξοχές και τον νεογοτθικής έμπνευσης χαρακτήρα που άρεσε στον Χιώτη μηχανικό.
Στο νούμερο 4 βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας η οποία οικοδομήθηκε το 1912, όπως φαίνεται σε κτητορική επιγραφή, και ανακαινίστηκε το 1933 με έξοδα του Ιωάννη Τσατσαρώνη. Χαρακτηριστικά μπαίνοντας ένας ιδιωτικός χώρος ταφής αλλά και η αυλή της, που σκιάζεται από μια Αροκάρια με ευωδιαστούς βασιλικούς στην πόρτα της .
Δίπλα ακριβώς βρίσκεται οικία με τα χαρακτηριστικά παλαιότρης Αρχιτεκτονικής με την είσοδο μέσα και καλυμμένη σε περίπτωση βροχής.
Στο νούμερο 5 βρίσκεται η άλλοτε Εμπορική Σχολή Χίου, δωρεά του Γεωργίου Μιχαληνού και έργο του αρχιτέκτονα Γεωργίου Πάνζαρη, του 1927. Το κτίριο αλλοιώθηκε με μεταγενέστερες παρεμβάσεις και στεγάζει το ΕΠΑΛ Χίου.
Η οικογένεια Μιχαληνού ανέδειξε Ευεργέτες της Χίου και της Ελλάδος και σημαντικούς τραπεζίτες και εφοπλιστές.
Το 1927 οικοδομήθηκε και το Μιχάλειο Ορφανοτροφείο, στο νούμερο 8 της οδού Μιχάλων, από τον μηχανικό Αντώνη Κωσταλά με δωρεά της οικογενείας Μιχάλου, επίσης. Στην συλλογή Τσάγκαρη-Ξανθάκη υπάρχουν ενδιαφέρουσες φωτογραφίες με την Καλλιόπη Μιχάλου στο ίδρυμα το 1931 και τους Βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη σε επίσκεψη τους το 1949. Σήμερα στο κτίριο στεγάζεται το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Σύμφωνα με την Δώρα Μονιούδη-Γαβαλά κατά την οικοδόμηση του ορφανοτροφείου και της εμπορικής σχολής χρησιμοποιήθηκε δομικό υλικό από το Κάστρο.
Χαρακτηριστικό μπαίνοντας στην αυλή, πόσο γιγαντιαία μπορεί να γίνει με κατάλληλη περιποίηση μια Αγγελική και ο κυκλικός κόμβος, που τόσο μας λείπει από εκεί που πρέπει, τους δρόμους δηλαδή κυκλοφορίας.
Απέναντι μας είναι η είσοδος του Σταδίου δωρεά και αυτό του Λεωνίδα Μίχαλου, ενώ απέναντι η είσοδος του Μουσείου Χίου, χώρος που εμφανώς χρειάζεται γενναία επισκευή, αφού τα σκαλοπάτια βρίσκονται χωρίς τις εμφανείς επιφάνειες τους.
Στο νούμερο 9 υπάρχει το 2ο Δημοτικό Σχολείο και απέναντι ακριβώς το άλσος Καθηγητού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, ονομασία που δόθηκε στον μικρό πνεύμονα πρασίνου για να τιμηθεί ο μεγάλος Μαθηματικός, απόγονος σημαντικής Φαναριώτικής οικογένειας από την πλευρά του πατέρα του και των Πετροκοκκίνων από την πλευρά της μητέρας του, που παρ’ ολίγον αν δεν είχε γίνει η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 να ήταν ο πρώτος Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Σμύρνη.
Εδώ εμφανώς ο δρόμος είναι φαρδύς τριπλάσιος από την είσοδο της Μιχάλων ενώ στα νούμερα 11 και 13 υπάρχουν δύο πολυκατοικίες που πήραν τη θέση παλαιότερων οικοδομών με ζωγραφικό διάκοσμο στο εσωτερικό τους.
Στο νούμερο 14 κατεδαφίστηκε πριν μερικά χρόνια μία κατοικία του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα. Φωτογραφία της δημοσιεύτηκε από τον Χρ. Καραπατσακίδη στο τεύχος 10 του περιοδικού Πελινναίο.
Οι δύο πολύ κομψές κατοικίες της οικογενείας Χριστοφορίδου, στα νούμερα 16 και 16α, οικοδομήθηκαν στο μοντέρνο στυλ, που παραπέμπει στην Art Déco, των τελευταίων μεταπολεμικών και των πρώτων δεκαετιών μετά τον πόλεμο. Η οικογένεια Χριστοφορίδου είναι μία από τις γνωστότερες της Χίου και οι γόνοι ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία και τις επιστήμες. Σημαντική υπήρξε η προσφορά του Λεοντίου Χριστοφορίδη στο Ναυτικό Όμιλο Χίου και τους παίκτες του.
Χαρακτηριστικά εδώ η είσοδος με τους ωραίους κήπους τους και οι άγκυρες στην πρόσοψη.
Δίπλα βρίσκεται η οικία Πλατή, κτίριο μάλλον προσεισμικό, όπως και τα παρακείμενα σπίτια στα νούμερα 20 και 22 (με αρχικά Α Σ), πιθανόν παλαιές οθωμανικές ιδιοκτησίες. Στην οικία Πλατή διατηρείται ο θόλος του παραδοσιακού λουτρού, ένα ωραίο περιβόλι και μία χαριτωμένη αυλόπορτα προς την οδό Αγαπίου Πλατή. Τα μέλη της οικογένειας Πλατή διακρίθηκαν στις επιχειρήσεις, στα γράμματα και διέθεταν σημαντικές ιδιοκτησίες στον Κάμπο και σε άλλα μέρη του νησιού.
Εδώ ο χώρος ανοίγει εξυπηρετώντας την στάθμευση οχημάτων σε δυό πολυκατοικίες και η οδός πάλι στενεύει και ολοκληρώνεται με ένα σπίτι στο Νο 15 που κτίστηκε κατά τον Μεσοπόλεμο σε όψιμο και πολύ απλουστευμένο νεοκλασικό ρυθμό, με 7 σκαλοπάτια στην είσοδο και μια μονοκατοικία στη συμβολή της οδού Ευαγγελιστρίας με την οδό Μιχάλων, στο νούμερο 24, μάλλον κτίσμα της δεκαετίας 1950-1960.
Εδώ ακριβώς ολοκληρώνεται η περιήγηση μας στην οδό Μιχάλων όπου από την οδό Λιβανού ξεκινήσαμε και στον δρόμο της Ευαγγελιστρίας «Φτου και βγήκαμε»
Ρεπορτάζ: Γιάννης Τζούμας
Ιστορική έρευνα: Βασίλης Αγιαννίδης
Κάμερα - φωτογραφίες: Κωστής Μιλτ. Αναγνώστου
Επεξεργασία εικόνας: Νέλο Μέσι
