«Αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις», γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης.
Ξανά Λιομάζωμα της ντόπιας ελιάς, της κουρμαδοελιάς, που φέτος, κοντά στη θάλασσα μαύρισε από νωρίς. Ξανά παρενιαύσιος συναγερμός της ζωής των ανθρώπων που παράγουν πραγματική και όχι εικονική ζωή, που ζουν αρμονικά με τη φύση, καλλιεργώντας στη Νότια Χίου ξηρικούς αμπελώνες και ξηρικούς ελαιώνες. Κορμοί σαν τις ρυτίδες των γονιών μας. Μια εύλογη παρενιαυτοφορία που συνδέεται με το διετή κύκλο ανάπτυξης της ελιάς και γλυτώνει το δέντρο από την ολέθρια απειλή της ξήρανσης, όπως βλέπουμε αυτές τις μέρες στις φωτογραφίες με τις ποτιστικές-μάλλον απότιστες- ελιές της Κρήτης.
1η Οκτωβρίου ξεκίνησα το μοναχικό λιομάζωμα στις ηλικιωμένες ελιές των Κάτω Φανών στον ελαιώνα κ. Ευδοξίας. Δέντρα περήφανα που λες και έχουν χαραγμένη βαθιά στον κορμό τους τη σοφία αιώνων. Τα ακούω να ψιθυρίζουν: «’Eλα μόνο με το χτενάκι. Από χαμηλά και με το μαλακό. Και μην ξεχνάς, πέρασες πια την τάξη των μεσηλίκων. Όσο φτάνεις με τη σκάλα, προσεκτικά στημένη. Μην κάνεις ταρζανιές κι ανέβεις επάνω στα κλωνάρια μου. Αποκρεμάσου στις μύτες των ποδιών σου να γκρεμίσεις τα πλούτη μου»
Αφήνω το αυτοκίνητο στα ερείπια του αρχαίου ναού και αρχίζω να ανηφορίζω προς το λιοήρι «της Αμερικάνας» σαν τον Γιώργο Σεφέρη που ανηφόριζε από τον κόλπο της Ιτέας προς τους Δελφούς: «Είναι όμορφο, γράφει, να ξεκινάς από την ακρογιαλιά και να μπαίνεις μέσα στα λιόδεντρα κάτω από τις ασημένιες φυλλωσιές του Κρισαίου Κάμπου, συλλαβίζοντας, καθώς περνάς, τις ρυτίδες της πυκνής σύναξης των κορμών».
Στο βιολογικό Ελαιοτριβείο του Αη- Γιώργη Συκούση ο πρωτοπόρος ελαιουργός Ραφαήλ Κοίλης, ακολουθώντας τα σημάδια των καιρών και την πρωτοφανή πρωίμηση της παραγωγής ξεκίνησε να τρίβει από 5 Οκτώβρη. Στο ελαιουργείο παρατηρώ τις φιγούρες ευάλωτων αγροτών. Αν και το 40% της αγροτικής παραγωγής βγαίνει από ετεροαπασχολούμενους, όσοι είναι κατ’ επάγγελμα αγρότες παραμένουν η κοινωνική τάξη, η πιο παραμερισμένη από την ελληνική πολιτεία: Ουδεμία συμμετοχή στα βουλευτικά σώματα-σε αντίθεση με τη Βόρεια Ευρώπη, τρομερή κακοδαιμονία σε θέματα υγείας, λαβωμένοι από συστηματικές ασθένειες που προξενήθηκαν από ανελέητη έκθεση σε φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα. Παρατηρώ έναν αποστεωμένο παλλήκαρο επιβιώσαντα να αδειάζει στη χοάνη τους κλωβούς με τις κορωνέϊκες ελιές του από νεαρά λιόφυτα που προήλθαν από αναδιάρθρωση πατατοφυτείας. Μου εκμυστηρεύτηκε ακόμα ότι, αφού επανήλθαν οι δυνάμεις του μετά την δοκιμασία που πέρασε, επέλεξε μια ήπια καλλιέργεια όπως της ελιάς από την εντατική, μονοετή καλλιέργεια. Πίνουμε ήρεμα τον κερασμένο καφέ από την καλλονή οικοδέσποινα και τον ρωτάω αν πουλάει λάδι. «-Κανείς δεν πουλάει ούτε αγοράζει ακόμα. Πρέπει να δούμε προς το παρόν πού θα καθίσουν οι τιμές. Η πρώτη τιμή χοντρικής πώλησης φέτος ήταν χθες στον Μοριά που ο Συνεταιρισμός πούλησε 10μιση ευρώ το λίτρο.» Εκείνη τη στιγμή έρχεται με θριαμβευτικό βήμα ο κοτσονάτος ελαιουργός και μου ανακοινώνει: «-Έπιασες μόλις 0,3 οξύτητα και η αναλογία είναι ένα κιλό λάδι για 5μιση κιλά ελιές. Συγχαρητήρια για θρουμπολιά!» Τον ευχαριστώ και του προσφέρω ένα μπουκάλι βιολογικού ερυθρού οίνου Κάτω Φανών.
Επιστρέφοντας στο Πυργί σταματώ για να στολίσω τα ανθοδοχεία του σχολείου με μια αγκαλιά κορωνέϊκους κλάδους αγλαόκαρπης ελαίας και γεμίζω καμιά 25ρια μπουκαλάκια για τους γονείς. Αύριο, θα έχει πλούσια βιωματική μάθηση με… ολίγη αυτοαναφορικότητα για την μοναχική οδύσσεια της συλλογής ελαιοκάρπου.
Απ’ όποια όχθη κι αν πλησιάσεις την τυχερή νήσο Χίο, από Ανατολή, Βορά ή Νότο, οι ηλικιωμένες κουρμαδοελιές – με τους κορμούς ρυτιδωμένους από τις εμπειρίες των προγόνων μας – αγγέλλουν τη Μεσόγειο.
