«Που είστε μωρέ παιδιά που σας περιμένουμε πεντακόσια χρόνια;» με αυτή τη φράση υποδέχτηκε δακρυσμένος, ο τότε Δήμαρχος Χίου Νικόλαος Κουβελάς τον Απελευθερωτή Ελληνικό Στρατό την επομένη της απόβασης του στη Χίο στις 11 Νοεμβρίου 1912. Σ’ αυτά τα απλά, ανθρώπινα και συγκινητικά λόγια περικλείονται το όραμα και ο πόθος για την Ελευθερία, τα βάσανα και οι κακουχίες της σκλαβιάς, η ελπίδα της Απελευθέρωσης. Αυτή την ιστορική στιγμή, την καθοριστική για την ιδιαίτερη πατρίδα μας, φέρνουμε στη μνήμη μας σήμερα και την τιμούμε με την δέουσα ταπεινότητα και σεβασμό.
Οι Χιώτες ζούσαν πάντοτε με την ιερή προσμονή, την άσβεστη ελπίδα της Ένωσης με την Μάνα Ελλάδα. Κι είχε σημάνει και η ευλογημένη ώρα για την Απελευθέρωση της Χίου. Υπό την κάλυψη των δραστικών πυρών του ναυτικού πυροβολικού των πλοίων του Απελευθερωτή Ελληνικού Στόλου, αποβιβάζονται με κωπήλατες λέμβους τα πρώτα τμήματα στον όρμο Κοντάρι, περί τα 4 χλμ νοτίως της πόλεως. Οι Τούρκοι προβάλλουν σθεναρή αντίσταση μέχρι τις βραδινές ώρες της 11ης Νοεμβρίου, οπότε εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και υποχωρούν προς το εσωτερικό του νησιού. Είναι χαρακτηριστικό το σήμα του Συνταγματάρχη Πεζικού Νικολάου Δελαγραμμάτικα, Διοικητού των Αποβατικών Στρατευμάτων, προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, μέσω του ασυρμάτου του πλοίου «ΠΑΤΡΙΣ».
«Αρνηθέντος στρατιωτικού Διοικητού Χίου παραδούναι πόλιν, διέταξα βιαίαν αποβίβασιν στρατού παραλίαν Κοντάρι υπό προστασίαν στόλου. Απεβιβάσθη ήμισυ δυνάμεώς μου και θα εξακολουθήσει αποβίβασις μέχρι πέρατος αυτής. Ευρίσκομαι μίαν ώραν μακράν πόλεως. Λίαν πρωί επιχειρήσω κατάληψιν ταύτης».
Στις 13 Νοεμβρίου του 1912, ο Διοικητής των Ελληνικών δυνάμεων, Συνταγματάρχης Δελαγραμμάτικας, αφού έχει εκδιώξει τους Τούρκους από την πόλη της Χίου, λαμβάνει το ακόλουθο τηλεγράφημα «Καταδιώξατε τουρκικόν στρατόν, μέχρις ου καταστρέψητε αυτόν και αναγκάσητε προς παράδοσιν». Συντάκτης του τηλεγραφήματος, ο τότε Πρωθυπουργός και Υπουργός Στρατιωτικών Ελευθέριος Βενιζέλος.
Τα ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου, με σύμμαχο τον αιφνιδιασμό, μετά από δύσκολη αναρρίχηση, τα ελληνικά τμήματα αρχικά εκδιώκουν τον εχθρό. Οι Τούρκοι ανασυντάσσονται και αντεπιτίθενται. Αρχίζει έτσι η Μάχη του Αίπους.
Ο αγώνας είναι τραχύς και αιματοβαμμένος. Ανάμεσα στους ηρωικά πεσόντες ξεχωρίζουν οι φυσιογνωμίες του Ανθυποπλοίαρχου Νικολάου Ρίτσου και του Δόκιμου Σημαιοφόρου Ιωάννη Παστρικάκη. Ήταν εκείνοι που, μαζί με άλλους ηρωικούς νεκρούς και τραυματίες, σφράγισαν με το αίμα τους τον αδυσώπητο αγώνα για την Ελευθερία, μέχρι την τελική συνθηκολόγηση και παράδοση του Οθωμανικού στρατού στις 20 Δεκεμβρίου 1912, στην οικία Σκλαβούνου στις Καρυές.
Όπως έγραψε σε επιστολή του στον τότε Δήμαρχο Χίου, ο πατέρας του Νικολάου Ρίτσου: «το μονάκριβο παιδί μου εύρε ότι εζήτει η ωραία ψυχή του, τον ένδοξον δια την μεγάλη μας πατρίδα θάνατον, εις το υπό τόσων μαρτυρικών αιμάτων ποτισμένον έδαφος της μυροβόλου πατρίδος σας».
Είναι λόγια αθάνατα, λόγια ψυχής που μένουν ως πηγή έμπνευσης και παρακαταθήκη για όλους μας. Λόγια που ακτινοβολούν από αγνή και ανιδιοτελή φιλοπατρία. Αυτό είναι και το νόημα του Εορτασμού της Ιστορικής Επετείου του νησιού μας. Δεν είναι μια τυπική υποχρέωση. Είναι ένα ζωντανό καθήκον, να κρατήσουμε άσβεστη την ιστορική μνήμη, να διατηρήσουμε το πνεύμα θυσίας και αυταπάρνησης των προγόνων μας, να διατρανώσουμε την αποφασιστικότητα μας για να υπερασπίσουμε, όποτε χρειαστεί, την Ελευθερία που με το αίμα τους μας χάρισαν οι γενιές που προηγήθηκαν από μας σ’ αυτό τον τόπο.
Σήμερα, 104 χρόνια μετά την ευλογημένη μέρα της Απελευθέρωσης, υποκλινόμαστε ταπεινά στους Ήρωες του 1912, στους αθάνατους ελευθερωτές μας. Αφοσιωμένοι στα ειρηνικά μας έργα, πασχίζουμε σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς για την ευημερία των νησιών μας. Ανανεώνουμε όμως και την υπόσχεσή μας να διαφυλάξουμε το πολύτιμο αγαθό που Εκείνοι μας χάρισαν: την πολυπόθητη Ελευθερία που ονειρεύτηκαν γενιές και γενιές.
Ας είναι πάντα ζωντανή, ας είναι Αιώνια η Μνήμη Τους.
Η Επετειακή Ομιλία
Αντιπεριφερειάρχη Χίου
Σταμάτη Κάρμαντζη
Στην Επέτειο Απελευθέρωσης της Χίου
11 Νοεμβρίου 2016