Η μασέλα - οδοντοστοιχία στη γνωστή διαφήμιση παρέμεινε στη θέση της με επιτυχία αφού η διαφημιζόμενη κόλλα την συγκράτησε επιτυχώς ώστε ο Άλεξ ν απολαύσει τη μπριζόλα του! Γιατί μας αφορά;
Γιατί δεν ξέρω αν προσέξατε πόσο άλλαξε ο χάρτης των διαφημίσεων. Οι διαφημίσεις πλέον στη συντριπτική τους πλειοψηφία δείχνουν να προσαρμόζονται ηλικιακά στο φιλοθεάμον κοινό , το οποίο γερνάει με ταχείς ρυθμούς. Κι έτσι περάσαμε από την αξεπέραστη «σερβιέτα με φτερά που την φοράς και πετάς» της νιότης μας, στις πάνες βρακάκια ενηλίκων που επιτρέπουν τις κινήσεις με ασφάλεια και αποτρέπουν τον κοινωνικό αποκλεισμό! Στις κρέμες για ώριμες επιδερμίδες, στις αλοιφές για τις αρθρώσεις και στα πολυγλωσσικά πιεσόμετρα ώστε κάθε αλλοδαπή ως επί το πλείστο φροντιστής ηλικιωμένων να καταλαβαίνει την ένδειξη κ.ο.κ. Που είναι το κακό θα μου πείτε.
Κανένα κακό , οι εταιρείες πωλήσεων απλά έχουν αντιληφθεί πολύ πιο γρήγορα από την πολιτεία την γήρανση του πληθυσμού και σπεύδουν να τοποθετηθούν στην αγορά. Προωθούν προϊόντα στο διαθέσιμο πλέον αγοραστικό κοινό , στοχεύοντας στις ανάγκες του.
Η τραγική αλήθεια πίσω από κάθε τέτοια διαφήμιση είναι ότι σε κάθε Έλληνα που το 2017 είχε συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας του αντιστοιχούσαν μόλις τρία άτομα σε «ηλικία εργασίας», μεταξύ 15 και 64 ετών .
Μα πού πήγαν τα νιάτα αυτού του τόπου; Ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης των νέων- μιλάμε για διαρροή «εγκεφάλων»- καταγράφεται στα επίσημα στοιχεία εκθέσεων ή μελετών διαφόρων υπηρεσιών που αφορούν στη χώρα μας. Αποκαλυπτική, από αυτή την άποψη, είναι και η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας με θέμα «Φυγή ανθρωπίνου κεφαλαίου: σύγχρονη τάση μετανάστευσης των Ελλήνων στα χρόνια της κρίσης», που δημοσιοποιήθηκε τον Ιούλη του 2016. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης αυτής, στην τελευταία 8ετία (από το 2008 έως σήμερα) έφυγαν από τη χώρα συνολικά 427.000 άτομα, ηλικίας 15-46 ετών.
Το ίδιο δυσοίωνα και απολύτως απογοητευτικά είναι τα στατιστικά στοιχεία και οι προοπτικές μελέτες για την εξέλιξη του πληθυσμού της Ελλάδας, σύμφωνα με την Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρία. Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται σε απόλυτους αριθμούς ετησίως συνεχώς από το 2011, οπότε και για πρώτη φορά ο αριθμός των γεννήσεων και των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα υπολείπεται του αριθμού των θανάτων και της μετανάστευσης Ελλήνων στο εξωτερικό.
Η υπογεννητικότητα είναι χρόνιο πρόβλημα για την πατρίδα μας. Ο μέσος όρος ολικής γονιμότητας, δηλαδή παιδιών ανά ζεύγος, είναι 1,30, σταθερός τα τελευταία χρόνια, όταν ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 1,49. Επισημαίνεται ότι για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός πρέπει ο δείκτης γονιμότητας να είναι πάνω από 2,1. Τα άτομα με ηλικία άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν σήμερα στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 20,7% του πληθυσμού και σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2030 θα είναι περίπου το 30% του πληθυσμού, ενώ το 2050 θα πλησιάσουν το 1/3 του πληθυσμού! Εξάλλου η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε γηράσκοντα πληθυσμό (ποσοστό αύξησης 21,4%) έναντι μέσου όρου 17,2% της ΕΕ.
Αντίθετα, το αντίστοιχο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 0-14 ετών είναι σήμερα περίπου 14% και αναμένεται να υποχωρήσει το 2050 στο 10-12%. Αντίστοιχα, η μέση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951 και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί και να αγγίξει τα 50 έτη.
Αυτή η δημογραφική γήρανση -κοινή σε όλες τις δυτικού τύπου χώρες- προκαλεί πολλά προβλήματα ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, οικονομικά, ασφαλιστικά, κ.ά. που θα προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις στις προσεχείς δεκαετίες. Και όπως είναι φυσικό θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα βιωσιμότητας στα ασφαλιστικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενώ συνέπεια της βαθμιαίας γήρανσης του πληθυσμού είναι η αύξηση των ποσοστών νοσημάτων φθοράς η οποία με τη σειρά της επιφέρει την ανάλωση σημαντικών κρατικών πόρων για την Υγεία:
- Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, αν και αποτελούν περίπου το 20,7% του πληθυσμού, καταναλώνουν δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό των κρατικών πόρων για την Υγεία.
- Τα άτομα άνω των 70 ετών, ενώ αποτελούν το 10% του πληθυσμού, απασχολούν το 50% των νοσοκομειακών κλινών και ειδικότερα το 25% των κλινών για οξέα περιστατικά.
- Οι υπερήλικες καλύπτουν το 25% των συνολικών ημερών νοσηλείας στα νοσοκομεία.
- Συν νοσηρότητα: Το 70% των υπερηλίκων έχουν περισσότερες της μιας συνοδούς νόσους.
- Πολυφαρμακία: Το 25% των υπερηλίκων παίρνουν περισσότερα από 5 φάρμακα.
Τι κάνουμε σαν πολιτεία, σαν περιφέρεια, σαν κοινωνικές ομάδες σαν άτομα;
Αντιλαμβανόμαστε ότι για να διασφαλιστεί η υγιής - ενεργή γήρανση και η αξιοπρεπής διαβίωση των ατόμων της Τρίτης Ηλικίας , θα πρέπει να υπάρχει και να παραμένει στη χώρα ένα εξίσου υγιές και ενεργό ποσοστό ανθρώπων, νέων και παραγωγικών που θα μπορούν να εργάζονται, να προοδεύουν και να παράγουν μέσα σε ένα αξιοκρατικό εργασιακό περιβάλλον.
Η εκπαίδευση (ακαδημαϊκή και τεχνική) καθώς και ο επαγγελματικός προσανατολισμός οφείλουν να σχετίζονται άμεσα με τις προοπτικές εξέλιξης κι ανταγωνιστικότητας της αγοράς εργασίας, ώστε να συγκρατηθεί ο πληθυσμός αλλά και να οδηγηθεί η χώρα στην έξοδο από την οικονομική δυσπραγία. Επείγουν επομένως οι μελέτες σε κάθε περιφέρεια της χώρας μας για αξιολόγηση των προοπτικών τους κι ένταξη των σχετικών ειδικοτήτων στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Αν κοιτάξουμε τα νησιά του Β. Αιγαίου, το δικό μας νησί, εύκολα διαπιστώνουμε την αδυναμία σύνδεσης της αγοράς εργασίας με το αντίστοιχο ανθρώπινο δυναμικό ,την έλλειψη αναπτυξιακού σχεδιασμού, την απουσία των νέων από τη διατύπωση ενός οράματος που θα βασίζεται στις χαρακτηριστικές δυνατότητες αυτών των νησιών και πιθανώς θα τα καθιστούσε ελκυστικά για εγκατάσταση κι επιχειρηματικότητα. Επιπροσθέτως τα νησιά μας αποκομμένα από τις παγκόσμιες εξελίξεις, δείχνουν να υστερούν στην ένταξη της έρευνας και της καινοτομίας στις επιχειρήσεις και στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων τους καθώς και στη συγκράτηση μέσω της δημιουργικής απασχόλησης του νέου καλά εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού τους. Σαν αποτέλεσμα τα νησιά του Β. Αιγαίου δείχνουν να έχουν την χειρότερη διάρθρωση του ΑΕΠ (16%) και συνεπώς να συρρικνώνεται διαρκώς και με ταχείς ρυθμούς τόσο η οικονομική όσο και η δημογραφική τους βάση.
Είναι γεγονός ότι η οικονομική κατάσταση, η ανεργία κα η συνεπακόλουθη φυγή των νέων αλλά και τα νέα κοινωνικά πρότυπα είναι οι γενεσιουργοί παράγοντες του δημογραφικού προβλήματος. Οι νέοι σε αναπαραγωγική ηλικία δεν έχουν τη δυνατότητα σταθερής εργασίας με ικανοποιητικό οικονομικό αντίκρισμα στον τόπο τους, ώστε να δομήσουν την ασφάλεια που χρειάζεται η δημιουργία ενός νέου σπιτικού. Μεταθέτουν γι αργότερα την δημιουργία οικογένειας κι αυτό με τη σειρά του επιφέρει τη μειωμένη γεννητικότητα (1.30) και τις παρελκόμενες δυσκολίες μιας πολύτιμης κύησης σε μεγάλη ηλικία. Αυτή η αναζήτηση της εργασιακής ασφάλειας και της προοπτικής τους ωθεί να εγκαταλείψουν τα νησιά μας είτε για τα μεγάλα αστικά κέντρα είτε για πόλεις του εξωτερικού που αναζητούν καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό.
Κι έτσι όλοι εμείς που μεγαλώσαμε ,εκπαιδεύσαμε με τον καλύτερο τρόπο τα παιδιά μας, πολλές φορές με στερήσεις ,τα στείλαμε σαν οικονομικούς μετανάστες στις χώρες του εξωτερικού κι εμείς μείναμε σε μια χώρα που γερνάει, εξακολουθεί να ματώνει κι αμετανόητη δείχνει να μην μπορεί να εκτιμήσεις δυνατότητες ,προοπτικές που μπορούν να τη βάλουν σε τροχιά ουσιαστικής εξέλιξης.
Όλοι γνωρίζουμε ότι πράγματι αυτή η χώρα μπορεί και πρέπει να δημιουργήσει πλεόνασμα νιότης, παραγωγικού δυναμικού που με αξιώσεις να διεκδικεί τις δυνατότητες απασχόλησης στον τόπο που οι άνθρωποι αυτοί γεννήθηκαν ,εκπαιδεύτηκαν και ονειρεύτηκαν το μέλλον τους. Κι ενώ το γνωρίζουμε, μένουμε μοιρολατρικά αμέτοχοι ,παθητικοί θεατές στις οθόνες που μέσα από μασέλες και πάνες αποτυπώνουν τη ζωή μας.
Ο τόπος μας ωστόσο όπως και τα παιδιά μας αξίζουν ένα καλύτερο αύριο, οι κόποι και οι θυσίες όλων διεκδικούν τη δικαίωση τους. Ας το προσπαθήσουμε.
Γιούλα Αργυρούδη
Περιφερειακός Σύμβουλος
Πηγές: