Πώς δημιουργείται η Χίος της επόμενης μέρας; Με τι υλικά; Το μέλλον κάθε νησιού το καθορίζει η ιστορική τροχιά. Από τη μια, ένα «εν Αθήναις» κράτος, στην Ευρωπαϊκή παρέα πια, αλλά όταν διασταυρώνεται με την ιδιοσυγκρασία, τότε προκύπτει η αεροφωτογραφία της ιστορίας. Διαφέρει κάθε νησιώτικη ιστορική αφήγηση. Άλλο το Ιόνιο, άλλη η Κρήτη, οι Κυκλάδες, η Κάλυμνος..!
Tί σημαίνει να είσαι Χιώτης; Ποιος είναι ο ορισμός του Χιώτη; Κατά την γνώμη μου, ο ορισμός του Χιώτη δεν έγινε από τους Χιώτες. Η συγκεκριμένη άποψη, που ισχύει εν γένει για τη Ρωμιοσύνη, ανήκει στον κορυφαίο Έλληνα κοινωνιολόγο Κώστα Τσουκαλά αλλά νομίζω κι αυτός την έχει δανειστεί από κοινωνικούς ανθρωπολόγους όπως ο Michael Herzfeld. Έλληνες και ξένοι διατηρούν ισχυρές πεποιθήσεις για τo χιώτικο ταπεραμέντο:
“Οι Χιώτες πάνε δυο-δυο”, άρα η συνέργεια είναι στον πυρήνα της χιώτικης ταυτότητας. Διαθέτουν επίσης «Χίο γέλωτα» όπως έλεγαν στην αρχαιότητα. Και σήμερα λένε, «Όλοι οι Χιώτες είν’ λωλοί, ποιος ολίγο, ποιος πολύ». Ίσως δεν είναι τόσο σκωπτικότητα, αλλά μια φιλοπαίγμονα διάθεση, παρόμοια με του Αλεξανδρινού Παλλαδά που υποστήριζε πως «Σκηνή πας ο κόσμος εστί και παίγνιον· ή μάθε παίζειν ή φέρε τας οδύνας».
Θυμήθηκα αυτό το χωρίο της Παλατινής ανθολογίας όταν στον Κυριακάτικο καφέ, στην πλατεία Πυργίου, παρακολουθούσα τη συζήτηση δυο νοικοκυραίων κτηματιών, γερών μαστιχοπαραγωγών, που πολλαπλασίασαν με αγορές χωραφιών αποδήμων τα τελευταία χρόνια την περιουσία τους. Ο ένας κατηγορούσε έναν τρίτο, απόντα στη συζήτηση, άπληστο μοντέρνο μαστιχοπαραγωγό, που μπάζωσε προαιώνιο πηγάδι στον κάμπο της Λουράδας για να φυτέψει ακόμη περισσότερα μαστιχόδεντρα. Δεινά αυτοσαρκαζόμενος ο άλλος ομιλητής έλεγε πώς «σε μια δύσκολη ώρα τα πηξάρια τα ξεριζώνoμε αλλά πηγάδια, όπως το βαθύ της Λουράδας, δεν ξαναγίνονται!»
Aναρωτιέμαι αν η Χίος της επόμενης μέρας διαμορφώνεται από τα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων στις εθνικές εκλογές. Η μοντέρνα πολιτική θεωρία, συγκεκριμένα η νεοθεσμική σχολή, θα απαντούσε ότι σημασία έχει κυρίως η συγκρότηση των πολιτικών στο νομό Χίου, το μέταλλο, ευγενές ή κίβδηλο, της προσωπικότητάς τους. Τι πράττουν αλλά κυρίως τι ΔΕΝ πράττουν.
Εδώ, πρέπει να μας καίει μόνο το ζητούμενο, μια αξιοβίωτη ζωή στο νησί, όχι μόνο για χάρη της γενιάς που ενηλικιώθηκε στη μεταπολίτευση αλλά ίσως και προς όφελος των νεωτέρων, εκκωφαντικά σιωπηλών σήμερα, υπό το μελαγχολικό φως της διακινδύνευσης: Από την κλιματική κρίση, την ενεργειακή κρίση, τον αναθεωρητικό γείτονα, την δημογραφική γήρανση. Και πρωτίστως διαφωνώ με όσους, αντί των πολιτικών επιχειρημάτων, επικαλούνται αναχρονιστικές ιδεοληψίες που ταλαιπωρούν την πατρίδα. Ας πούμε, κατηγορούν τον βουλευτή της συντηρητικής παράταξης ως «ξένο». Δυστυχώς, από την εποχή της πρώτης Εθνοσυνέλευσης, οι οπλαρχηγοί, οι αυτόχθονες, είχανε διχαστική κόντρα με τους ετερόχθονες, τους Φαναριώτες. Ο Μηταράκης είναι «Φαναριώτης», είναι ετερόχθων, αλλά κάτι τέτοιοι μας έφεραν σε τελική ανάλυση το αγγλικό δάνειο και έτσι ανατράπηκαν οι Ιερές Συμμαχίες.
Ο πατέρας του κάθε καλοκαίρι κυνηγούσε στα πυργούσικα Δότια ορτύκια και δεν πρέπει να θεωρείται ουρανοκατέβατη η ελληνική διασπορά, ειδικά αν δεν έκανε ντόλτσε-βίτα και ήταν αφοσιωμένη στην εργασία & επιστήμη. Τα δεινά στη Χίο δεν τα φέρνει ο Μηταράκης αλλά η φτώχεια καινοτόμου πολιτικού λόγου της συντηρητικής παράταξης και το βαθιά αποκλειστικό (extractive) όραμά της.
Ιστορικά να το δεις, μέχρι την έλευση του Ανδρέα Μιχαηλίδη και του Νότη Μηταράκη, ο μοναδικός Χιώτης βουλευτής που ασκούσε βέτο σε αποφάσεις των Αθηνών υπήρξε ο βουλευτής της Ένωσης Κέντρου Νίκος Ζορμπάς. Λένε ότι το ’74 έπεισε τον Καραμανλή να μην ανταλλάξει τη Χίο με την Κύπρο..!
Οι Χιώτες δεν είναι ούργιοι. Επιβραβεύουν με την ψήφο τους όσους κατορθώνουν από πολιτευτές να ανυψωθούν σε «Επιχειρηματίες Πολιτικής»(policy Entrepreneuer). Όπως υποδεικνύει η Νεοθεσμική θεωρία ( Ostrom, 2005), όταν εμφανιστεί μια κατάλληλη ευκαιρία ή ένα έντονο συμβάν όπως μια κοινωνική κρίση που καλείται opportunity window και βρεθεί ένας κατάλληλος «Επιχειρηματίας Πολιτικής», τότε έχουμε τον ερχομό στο προσκήνιο του θέματος πολιτικής. Ο policy Entrepreneuer συνενώνει και ενεργοποιεί τα ρεύματα μεταξύ τους, έχοντας πολύ μικρό κόστος πληροφόρησης, προβολής και πειθούς και αρχίζει πλέον χωρίς άλλη υποκίνηση η λειτουργία του συστήματος. Στην περίπτωσή μας, ο Υπουργός Μεταναστευτικής πολιτικής της συντηρητικής κυβέρνησης έδρασε εκ των υστέρων, όταν ήδη είχαν δημιουργηθεί από την επισπεύδουσα Ευρωπαϊκή Ένωση τα εργαλεία για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών.
Σε αντίθεση με την ad hoc δράση του προηγούμενου, ο βουλευτής Χίου του ΣΥΡΙΖΑ Ανδρέας Μιχαηλίδης προώθησε και επέβαλλε μια δέσμη μέτρων, συνεκτική προς ένα όραμα νησιωτικής ανάπτυξης, κατορθώνοντας όμως για πρώτη φορά να είναι Χιώτικης ιδιοκτησίας-αν και βαθιά ερειδόμενο στις Βρυξελλιώτικες ιδέες περί νησιωτικότητας.
- Το πρώτο που έρχεται στο μυαλό του καλόπιστου παρατηρητή είναι το μεταφορικό ισοδύναμο που αποζημιώνει όσους Χιώτες βρεθήκαμε στη χρεία να ταξιδέψουμε.
-To δεύτερο, αφορά τους Μαστιχοπαραγωγούς, την ύψιστη Αρχή να κυβερνάται δημοκρατικά η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών από τους συνεταιρισμένους αγρότες και όχι από εξωγενείς επιχειρηματίες. Ο Μιχαηλίδης επιχειρηματολόγησε με επιτυχία στην τροπολογία που κατέθεσε, για τη διαφύλαξη της εκλογής των αντιπροσώπων των πρωτοβάθμιων Συνεταιρισμών Μαστιχοπαραγωγών από τις Γενικές τους Συνελεύσεις και μόνο! Υπερασπίστηκε επίσης, «με νύχια και με δόντια», το μέτρο της δάσωσης, αυτό που αναγνωρίζουμε σήμερα ως θαύμα αναγέννησης στη Νότια Χίο. Όπως υποστηρίζει και ο καλλικέλαδος παπα-Γιώργης Κολόμβος της Πάνω-Παναγιάς Πυργίου, «ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν καλλιεργηθεί κάποια χέρσα. Και σήμερα εκεί έχουν φυτευτεί μαστιχόδεντρα!»
Το τρίτο, ίσως πιο σημαντικό, ήταν η υπεράσπιση της Χιώτικης Ψυχής. Ο γιατρός πρόσφερε την άγρυπνη αρωγή στη ναυτική εκπαίδευση που απειλούνταν από την παραίτηση των πλοιάρχων ναυτοδιδασκάλων γιατί δεν τους συνέφερε οικονομικά. Την ίδια αφοσίωση στους Χιώτες «που είναι καλοί-καλοί αλλά αν τους πειράξεις την πορτοφόλα γίνονται κέρβεροι», όπως ευτράπελα μου τόνιζε άλλος μαστιχοπαραγωγός Λευίτης, έδειξε ο Ανδρέας Μιχαηλίδης υπερασπιζόμενος, κυρίως τους Νοτιοχωρούσους. Ο Χιώτης Βουλευτής της Αριστεράς διαμαρτυρήθηκε με παρρησία για τα προβλήματα με τις υπερβολικές αντικειμενικές αξίες ακινήτων στη Χίο. Το ίδιο δεν φοβήθηκε, μην προδώσει τα τοτεμικά ταμπού της δογματικής Αριστεράς, όταν τέθηκε στην πρώτη γραμμή υπέρ ενός ειλικρινή και δύσκολου διάλογου της Ορθοδοξίας με την Αριστερά. Για τους οξυδερκείς Χιώτες, όλη η παρουσία του Χιώτη Βουλευτή στο βήμα της εκκλησιαστικής διπλωματίας κατά τη δεύτερη, μετά το δημοψήφισμα, περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αποδεικνύει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο γνήσιος κληρονόμος του πατριωτικού Βενιζελικού ιδεολογικού προτάγματος.
Τι απομένει στους κιβδηλοποιούς; Ο αξιότιμος Βουλευτής της Συντηρητικής παράταξης, ακολουθώντας την κομματική γραμμή οριζόντιας μείωσης άμεσων φόρων καλλιεργεί «τα ζωώδη ένστικτα», όπως έλεγε και ο δάσκαλος των δασκάλων του στα Oxbridge Τζων Μέυναρντ Κέυνς, ένστικτα της αυτιστικής ιδιοτέλειας.
Η Χίος όμως δεν είναι πριγκηπάτο. Κάνει εισαγωγή αστυνομικών, στρατιωτικών, εκπαιδευτικών, ιατρών. Διατηρεί αξιόμαχα οπλικά συστήματα. Αν και είναι δικαίωμά της να ψηφίζει όπως το Παλαιό Ψυχικό και η Εκάλη, η τεράστια πλειοψηφία, «ανάμεσά τους χιλιάδες ναυτικοί που χοροπηδούν στα κύματα της υφηλίου»-όπως λέει και ο Βρονταδούσης κυρ-Αντώνης Ζαννίκος θεωρούν τιμή τους να πληρώνουν τους άμεσους φόρους που τους αναλογούν. Γιατί γνωρίζουν ότι οι έμμεσοι φόροι στο ψωμί και στα ανελαστικά αγαθά επιβαρύνουν τους φτωχότερους!