Διαπερνώντας την μακριά κι ευθεία διάβαση της «Λουράδας» καλπάζεις για τα Μεστόλυμπα. Οι Ηράκλειες στήλες είναι το ξωκλήσι αριστερά, του Άγιου Παντελεήμονα που διεκδικούν τον εορτασμό του Ολυμπούσοι και Πυργούσιοι και ο αρχαιότερος ναός, χωμένος στα μαστιχόδεντρα του Κέρους, του στρατιώτη άγιου Εύπλου. Τα τοπόσημα σηματοδοτούν το διαβατήριο πέρασμα στον παράδεισο της βιοποικιλότητας: Κοινότητες υψηλής εμπιστοσύνης, με αφοσιωμένους καλλιεργητές που το έχουν γρουσουζιά να αφήνουν ακαλλιέργητα τα πατρογονικά κτήματα. Πρόκειται για μνημεία πολυσθένειας. Με κύριο παράδειγμα το βουνό του Πέτασου, τα Μεστόλυμπα δεν μονοκαλλιεργούν το μαστίχι. Διαθέτουν εξαιρετικούς αμπελώνες και πολύ ποιοτικές νέες ετικέτες οίνων, όπως τα κρασιά των αδελφών Μουστρίδη. Μονοπωλούν κάποτε και την μονάκριβη θρουμπολιά που δυστυχώς με τις φετινές ανομβρίες δεν έφτασε στα μαγαζιά της Χώρας, παράγουν βασιλικά σύκα και εκλεκτά αμύγδαλα αλλά και αρωματικά φυτά-ποιος δεν έχει σταματήσει να μαζέψει ρίγανη τον Μάιο, κοντά στο νεκροταφείο των Μεστών;
Aλλά σήμερα, πρωί Κυριακής του Ιωάννη της Κλίμακας, μια μέρα μετά την εθνική εορτή, διάβαινα τα Μεστόλυμπα ως συμμετοχικός παρατηρητής σε δυο διαβατήριες τελετές, σε ένα μνημόσυνο και μια κηδεία. Μια «μελέτη θανάτου», όπως θα έλεγαν και οι αρχαίοι Στωικοί, με φόντο το ανοιξιάτικο τοπίο της νοτιοδυτικής Χίου. Η κλίμαξ του Σιναΐτη καλόγερου είναι πολύ κοντά στη Στωική φιλοσοφία, κοντά σε αυτό που εξέφρασαν και οι Έλληνες φιλόσοφοι της ύστερης αρχαιότητας, οι οποίοι χαρακτήρισαν την φιλοσοφία ως «μελέτη θανάτου». Ο Ιωάννης μας παραδίδει την ιστορία του Ησυχίου του Χωρηβίτου:
«Αυτός ζούσε αμελέστατα χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για την ψυχή . Κάποτε λοιπόν συνέβη να ασθενήσει βαρύτατα και να φθάσει στο σημείο, ώστε επί μία ώρα ακριβώς να φαίνεται ότι απέθανε. Συνήλθε όμως πάλι και αφού έκτισε την πόρτα του κελιού του, έμεινε κλεισμένος μέσα δώδεκα χρόνια. Και πάντοτε σαν αφηρημένος, χύνοντας αθόρυβα και συνεχώς θερμά δάκρυα. Μόνο όταν πλησίασε η ώρα του θανάτου του, αποφράξαμε την πόρτα και εισήλθαμε μέσα. Και αφού πολύ τον παρακαλέσαμε, τούτο μόνο είπε: «Συγχωρήστε με, αδελφοί. Αυτός που γνώρισε τι σημαίνει μνήμη θανάτου, δεν θα μπορέσει ποτέ πλέον να μείνει αμετανόητος». Εμείς θαυμάζαμε βλέποντας τον άλλοτε αμελέστατο να έχει μεταμορφωθεί τόσο απότομα με την μακαριστή αυτή αλλαγή και μεταμόρφωση.»
Eίναι επιθυμητή η αλλαγή παραδείγματος, μια ριζοσπαστική αναδιοργάνωση των προτεραιοτήτων του βίου όσων μοιραζόμαστε τη συνθήκη της νησιωτικότητας; Την επιζητούν οι πολίτες- ψηφοφόροι; Έχει αλλάξει η νοηματοδότηση της αξιοβίωτης ζωής από τους τελευταίους, ειδικά από όσους επιμένουμε να ζούμε στα καστροχώρια της Νότιας Χίου;
Αν ξεκινήσουμε από το ακροτελεύτιο επίδικο προβληματισμό, ένας σημαντικός αριθμός πολιτών του νησιού εκτιμώ ότι συνεχίζει να πιστεύει πως η ανθρώπινη ανάπτυξη και ευημερία συντελείται όταν δεν τυχαίνει ένας ιδιαίτερα πρόωρος θάνατος. Είναι μια σταθερά, ήδη από την Αρχαία Ελλάδα, έστω κι αν εξωραϊζόταν με την γνωστή φράση «ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν ἀποθνῄσκει νέος» του Μενάνδρου. Η πιο ευτυχής κοινωνική αναπαράσταση της διαχρονικής σταθεράς στον Χιακό βίο ήταν το μνημόσυνο αυτής της Κυριακής σε έναν φίλεργο Ολυμπούση αγρότη που έφτασε τα 98 έτη. Η εκκλησιαστική τελετή ήταν μια γιορτή αφιερωμένη στην ανθεκτικότητα που χάριζε ο μαστιχοχωρούσικος βίος. Τον έχει περιγράψει υπέροχα ο αείμνηστος πρόεδρος των Ολύμπων, ο Νίκος Λατουσάκης, στο θεατρικό έργο «Τα δρίματα».
Έχει αλλάξει η ανθεκτικότητα της κοινωνίας στον Χιώτικο Νότο, τον τόσο παραγωγικό και πολύτιμο για την ελληνική οικονομία; Προσοχή! Δεν εννοώ αν έχει αυξηθεί η νοσηρότητα, η ανισοβαρής κατανομή των συστηματικών ασθενειών, η επήρεια των κακουχιών του αγροτικού επαγγέλματος. Αυτά όλα είναι «μέσα στο πρόγραμμα» και οι κάτοικοι των Μαστιχοχωρίων σταθερά με εκπλήττουν με τον εύστοχο, αυτοσαρκαστικό λόγο: Δείγματος χάριν, την Κυριακή στην κηδεία της πολυφίλητης Μεστούσενας, έχοντας ο γράφων πληγεί αδυσώπητα από ισχυαλγία- (αγρότες, επαγγελματίες και ερασιτέχνες έχουμε τετραπλάσιες πιθανότητες από τον υπόλοιπο πληθυσμό να την πάθουμε)- ένας δακρυσμένος Μεστούσης είχε τη δύναμη ψυχής να μου αντιτάξει το ιαματικό σχόλιο: «-Αχινό επάτησες;»
Δεν σκοπεύω να προβώ ως μη ειδικός σε ανεξακρίβωτα επιδημιολογικά συμπεράσματα αν και οι πέτρες βοούν ότι οι αλιευτικές κοινότητες των Ψαρών, του Λιμένα -και όχι μόνο, έχουν πληρώσει βαρύτατο φόρο αίματος στην επάρατο νόσο. (Εδώ θα σημειώσω ότι σε προσωπική επικοινωνία με τον διακεκριμένο Ψαριανό λόγιο, ναυτικό και ερευνητή Δημήτρη Γ. Ανδριάνα το απέδιδε στις καλά παρατηρημένες από Ψαριανούς αλιείς επανειλημμένες απορρίψεις βαρελιών ανεξακρίβωτου περιεχομένου από ρώσικα πλοία τις δεκαετίες του ’80 και '90, ανάμεσα Χίο-Ψαρά.)
Αυτό που σκοπεύω να καταθέσω καλοπροαίρετα και εμπεριστατωμένα είναι ότι για την ανθεκτικότητα του Χιακού Νότου δεν είναι αρκετή η αύξηση των καταθέσεων στο τοπικό τραπεζικό κατάστημα. Αν ισχύει η υπόθεση ότι για την μακροπρόθεσμη ευημερία του Χιώτικου Νότου χρειάζεται να ακούγεται και το παιδικό γέλιο στις πλατείες των Μαστιχοχωρίων εδώ έχουμε πρόβλημα: Στα 25 χρόνια λειτουργίας του Νηπιαγωγείου Μαστιχοχωρίων με έδρα το Πυργί, ένα σχολείο με μαθητές από δέκα μεγάλα και μικρότερα χωριά, φέτος οι νέες εγγραφές σημειώνουν αρνητικό ρεκόρ, με μείωση άνω του 30%. Μιλάμε για κατάρρευση..!
Ναι, σίγουρα φταίει και η αναιμική κοινωνία πολιτών που δεν επέβαλλε ποτέ τη δημιουργία παιδικού σταθμού στα Μαστιχοχώρια και τώρα πληρώνουμε τα επίχειρα της αδιαφορίας. Αλλά σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό. Στην πραγματικότητα μια νέα μητέρα, ένα σύγχρονο, προοδευτικό ζευγάρι που επιλέγει πού θα στήσει την οικογενειακή φωλιά, αν επέλεγε τα Μαστιχοχώρια θα το έκανε αν επρόκειτο για μια επένδυση σε ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής για τα παιδιά του. Eιλικρινά, εδώ και χρόνια αναρωτιέμαι αν είναι! Ας παρατηρήσω μόνον εδώ ότι είμαι από τους ελάχιστους ντόπιους που καταναλώνω ως πόσιμο το νερό από τις βρύσες του χωριού.
Στην ερώτηση των περίεργων αυτοχθόνων για τον λόγο που επιμένω να γεμίζω τα γυάλινα μπουκάλια αντί να αγοράζω εμφιαλωμένα τους απαντώ ότι «όπως ο Σωκράτης, δεν θέλω να έχω άλλη μοίρα από αυτή που μού τάχθηκε ως πολίτης-έστω και ως μέτοικος της πόλεως», για να μην τους αρχίσω για την οικολογική καταστροφή με την αλόγιστη χρήση εμφιαλωμένου νερού. Δεν είναι κάτι που αφορά το Πυργί, αφορά όλη την αγροτική περιφέρεια της Ευρώπης! Το αποτέλεσμα είναι οι κάτοικοι της Χώρας, του Βροντάδου, του Μπορντώ και της Βαρκελώνης να είναι πιο υγιείς από τους αγρότες των ελληνικών, γαλλικών και ισπανικών αγροτικών οικισμών.
Πώς μπορεί να αναστραφεί αυτή η τάση; Αργά το απόγευμα της Κυριακής, πίνοντας ένα ποτήρι κόκκινο κρασί από τα Κάτω Φανά παρακολούθησα ένα καταπληκτικό ντοκιμαντέρ στη διαδικτυακή πλατφόρμα της ΕΡΤ (https://www.ertflix.gr/vod/
«-Στο πανεπιστήμιο ασχολήθηκα με την απομόνωση των γηγενών ζυμών. Σε κάθε διαφορετική ποικιλία σταφυλιού υπάρχει και διαφορετικό είδος μύκητα. Οι επαγγελματίες οινοποιοί πάντα χρησιμοποιούν συσκευασμένες ζύμες σε σακουλάκια που προέρχονται από την Γαλλία- Ιταλία. Αλλά αν το βιδιανό ντόπιο σταφύλι έχει αρώματα που θυμίζουν πυρηνόκαρπα και βάλουμε ζυμομύκητες γαλλικούς που παράγουν αρώματα πράσινου μήλου, το κρασί μας θα έχει αρώματα και πράσινου μήλου, θα έχει χάσει την τυπική του έκφραση.»
Η Γεωπόνος αποφασίζει να εγκατασταθεί στο χωριό της:
«-Όταν μου ήρθε η ιδέα να κάμω το πρώτο μου κρασί δεν είχα στο νου μου ότι θα πάω να βρω ένα τυχαίο αμπέλι ή θα φυτέψω εγώ ένα αμπέλι, να κάνω κρασί. Ήθελα να βρω ένα παλιό αμπέλι, κάποιο που έχει ιστορική αξία για τον τόπο μας, συγκεκριμένα τα χωριά πάνω από το Ρέθυμνο, οπότε ειδικεύτηκα στη διάσωση των παλιών αμπελιών, προ φυλλοξήρας, που μπορεί να είναι από 80 έως τουλάχιστον 200 ετών!”
Eκεί, συναντά το νέο γεωργό Μιχαήλ Κυριακάκη:
«-Με είδε να κόβω χόρτα, να μην ψεκάρω. Με ρώτησα γιατί τα κόβω και μου φάνηκε αδιάκριτη ερώτηση και της απάντησα απότομα (γέλια): -“Eσένα τι σε νοιάζει;” Mας έδωσε όμως μια τιμή για τα σταφύλια που μας έδειχνε ότι αξίζει η προσπάθεια. Εμείς είδαμε τεράστια διαφορά παραγωγής υιοθετώντας τον μοναδικό τρόπο που υπήρχε πριν 60 χρόνια που ήταν θειάφι και χορτοκοπή και τα αποτελέσματα είναι εμφανή.»
«Στην Κρήτη οι παραδόσεις είναι πιο ισχυρές από τους νόμους και οι ντόπιοι εξαιρετικά καχύποπτοι στους νεωτερισμούς. Για να τους κερδίσεις πρέπει να έχεις καθαρή ματιά και ντόμπρο λόγο», παρατηρεί ο ερευνητής Γιάννης Δάρρας που στο ντοκιμαντέρ, αμέσως μετά, παραδίδει τον λόγο σε έναν από τους λιγότερο νέους αυτόχθονες: «Είναι μια σχέση που καλλιεργεί την εμπιστοσύνη με την έννοια ότι δεν είναι ο χοντρέμπορας που έρχεται να πάρει τον Σεπτέμβριο τα σταφύλια και δεν τον ξαναβλέπουμε. Έχουμε μια συνεχή επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, με συμβουλές, με επισκέψεις στους αμπελώνες, με συναντήσεις όλων των συνεργαζόμενων αμπελουργών ώστε να αισθανόμαστε ότι είμαστε μια μεγάλη παρέα, μια μεγάλη ομάδα που έχουμε ένα κοινό στόχο και ο στόχος δεν είναι μόνο να πουλήσουμε» για την επίμονη αμπελουργό που εισήγαγε με όπλο την πειθώ ένα όραμα για την βιώσιμη γεωργία «το πιο σημαντικό είναι οι άνθρωποι αγρότες να συνεργάζονται μεταξύ τους, να ανταλλάσσουν απόψεις, να μιλάνε για τις καλλιεργητικές τους τεχνικές γιατί δυστυχώς πλέον οι άνθρωποι δεν μπορούν να συνεργαστούν, δεν έχουν μάθει να μοιράζονται, ούτε να επικοινωνούν. Θέλουμε να πούμε με τη δουλειά μας στον κόσμο ότι ο βιολογικός τρόπος καλλιέργειας είναι πιο βιώσιμος, κάνει καλό στην υγεία μας»
Όπως λέει κι ο φίλος μου, ο Νίκος ο Φίλιππας, φαρμακοποιός από την Κύθνο, με αφορμή μια συζήτηση για τον πατριωτισμό και την 25η Μαρτίου: “Αγαπάς την πατρίδα σου όταν σκύβεις με σεβασμό στη γη της”..!
Πηγή: www.ertflix.gr