Η εμφάνιση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αναζητούν πληροφορίες, επικοινωνούν και σχετίζονται. Το φαινόμενο αυτό προκαλεί συζητήσεις γύρω από την αντικατάσταση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με έναν ψηφιακό συνομιλητή.
Η καθημερινή χρήση του ChatGPT έχει επεκταθεί σε πολλούς τομείς: από την αναζήτηση ιατρικών και επαγγελματικών συμβουλών έως την έκφραση προσωπικών ανησυχιών και συναισθημάτων. Η αμεσότητα, η ταχύτητα και η διαθεσιμότητα καθιστούν το εργαλείο αυτό ελκυστικό, σε σημείο που πολλοί το χρησιμοποιούν αντί για συζήτηση με φίλους, ειδικούς ή συνεργάτες. Στην Ελλάδα, έρευνα του Eteron (2024) έδειξε ότι το 59,3% των πολιτών θεωρεί το ChatGPT χρήσιμο εργαλείο, γεγονός που φανερώνει την ευρεία αποδοχή του στην καθημερινότητα.(1)
Κοινωνικές και Ψυχολογικές Διαστάσεις
- Αναζήτηση γνώσης
Οι χρήστες απευθύνουν στο ChatGPT ερωτήσεις που αφορούν επιστημονικά, ιατρικά ή τεχνικά ζητήματα, υποκαθιστώντας την ανάγκη για άμεση ανθρώπινη καθοδήγηση. - Ψυχολογική υποστήριξη
Το ChatGPT χρησιμοποιείται ως «ψηφιακός συνομιλητής», συχνά σε περιπτώσεις μοναξιάς ή ανάγκης για άμεση ανταπόκριση. Αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται διεθνώς, αλλά εντοπίζεται και στην ελληνική κοινωνία, όπου σύμφωνα με έρευνα της Καθημερινής (2024), αρκετοί χρήστες δηλώνουν ότι στρέφονται στην τεχνητή νοημοσύνη για να εκφράσουν σκέψεις που δεν μοιράζονται με άλλους ανθρώπους. - Κίνδυνος αντικατάστασης της σχέσης
Παρότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αναπαράγει αυθεντικά συναισθήματα ή βαθύτερους δεσμούς, δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι αποτελεί εναλλακτική μορφή φιλίας ή σχέσης. Ελληνικές έρευνες (ΤΑ ΝΕΑ, 2024· Politic, 2024) δείχνουν ότι οι πολίτες αναγνωρίζουν ταυτόχρονα και τις δυνατότητες αλλά και τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης· οι φόβοι εστιάζουν κυρίως στην αντικατάσταση της ανθρώπινης επαφής και στην πιθανή εξάρτηση. (2) (3)
Συμπέρασμα; Η σχέση ανθρώπου–ChatGPT αποτελεί ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο με προοπτικές αλλά και κινδύνους. Από τη μία πλευρά, προσφέρει πρόσβαση στη γνώση και άμεση επικοινωνία· από την άλλη, εγείρει ζητήματα υποκατάστασης της ανθρώπινης επαφής και εξάρτησης από την τεχνολογία. Η μελλοντική πρόκληση έγκειται στη συμπληρωματική χρήση του ChatGPT, χωρίς να θίγεται ο ρόλος της ανθρώπινης σχέσης και επικοινωνίας.
Πηγές: (1) https://www.insider.gr/
Γιώργος Χάμπας
Κοινωνιολόγος