Εξαιτίας της ενασχόλησής μου με την πολιτική προσπαθώ να παρακολουθήσω τι γίνεται στο νησί της Σάμου. Αν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει σημαντικά ένα νησί, ή μια περιοχή, αυτό θα γίνει εξαιτίας μιας εντατικής οικονομικής δραστηριότητας, όπως πχ ο τουρισμός. Όμως από αυτά που διαβάζω στα ΜΜΕ, δεν νομίζω να υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο για την οικονομική ανάπτυξη της Σάμου και πιθανώς αυτό να ισχύει και για άλλα νησιά.
Επειδή είμαι χημικός μηχανικός και γνωρίζω κάποια πράγματα, μου ήρθε η ιδέα να μαζέψω κάποιες σκόρπιες σκέψεις που έχω κάνει κατά καιρούς και να καταγράψω τι θα ήθελα να δω στο νησί μετά από δέκα με είκοσι χρόνια. Δηλαδή θα κάνω εγώ ένα αρχικό σχέδιο ελπίζοντας ότι κάποιος θα το πάρει και θα φτιάξει ένα καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο. Ίσως κάποιες από τις ιδέες μου να αξίζει να εφαρμοστούν και σε άλλα νησιά.
Η Σάμος είναι ένα μετρίου μεγέθους νησί με πολλές φυσικές ομορφιές, οπότε οι τομείς που μπορεί να αναπτυχθούν αρκετά είναι ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή και ίσως και κάποιες βιοτεχνίες ή μικρές βιομηχανίες κυρίως γύρω από τα τρόφιμα και τα ποτά.
Χωροταξικός σχεδιασμός και χρήσεις γης.
Είτε θες να φτιάξεις δυο μπανγκαλόου για τουρίστες, είτε ένα μικρό θερμοκήπιο για τις ντομάτες σου, είτε ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων, το πρώτο που πρέπει να ξέρεις είναι που μπορείς να το χτίσεις. Ένας υποψήφιος βουλευτής μου είχε πει ότι το χωροταξικό στη Σάμο θα είναι έτοιμο το 2025, αλλά δεν έχω ακούσει αν είναι έτοιμο η όχι.
Αν εγώ επέλεγα πως θα γίνει το χωροταξικό, θα κοίταζα μήπως βρω κάποιο καλό διεθνές αρχιτεκτονικό γραφείο με εξειδίκευση στον χωροταξικό σχεδιασμό. Αυτό που θα τους ζητούσα είναι να μου παρουσιάσουν πως θα μπορούσε να είναι η Σάμος με τον πενταπλάσιο τουρισμό σε σχέση με σήμερα. Που θα μπορούσαν να χτιστούν τα επιπλέον ξενοδοχεία; Πού θα μένουν οι εργαζόμενοι στις τουριστικές επιχειρήσεις; Έχουμε χώρο για νέες μαρίνες; Έχουμε χώρους και δομές για αποθήκευση σκαφών αναψυχής το χειμώνα; Ποιοι θα είναι οι κύριοι οδικοί άξονες; Τι είδους συγκοινωνίες θα χρειαστεί να έχουμε; Αξίζει να φτιάξουμε ένα ελικοδρόμιο, ή ένα υδατορδόμιο για υδροπλάνα; Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι ένα γραφείο του εξωτερικού δεν θα επηρεαστεί από κάποιον που θέλει να περάσει ο κεντρικός δρόμος δίπλα από τα χωράφια του για να πάρουν αξία. Επίσης, ίσως φέρουν κάποιες καινοτόμες ιδέες – πχ δεν υπάρχουν πολλά νησιά με τόσο πράσινο και τόσα βουνά - οπότε θα μπορούσε η Σάμος να γίνει τουριστικός προορισμός για συγκεκριμένους τουρίστες (θεματικός τουρισμός). Ποιος δεν θα ήθελε ένα Τρενάκι/Ασανσέρ που να ανεβαίνει στους Μανολάτες; Δέστε ως παράδειγμα την ιστοσελίδα: https://ridetheincline.com/
Νερό (ύδρευση/αποχέτευση)
Ένα νησί δεν μπορεί να αναπτυχθεί αν δεν εξασφαλιστεί επαρκής ποσότητα νερού για τις μελλοντικές (αυξημένες) ανάγκες. Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο μεγαλύτερος παραγωγός νερού σε ένα νησί είναι ο βιολογικός καθαρισμός, ή οι βιολογικοί καθαρισμοί αν το νησί έχει πάνω από έναν. Φυσικά το νερό από έναν βιολογικό καθαρισμό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα σπίτια, αλλά αγρότες, κτηνοτρόφοι και κάποιες επιχείρησες (πχ πλυντήρια αυτοκινήτων) μπορούν άνετα να χρησιμοποιήσουν το “χαμηλού κόστους” νερό από τον βιολογικό.
Ο βιολογικός καθαρισμός στο Βαθύ έχει καταντήσει κακόγουστο αστείο για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις της πόλης της Σάμου και όλοι ευχόμαστε να λειτουργήσει και να ξεμπερδέψουμε με αυτό το θέμα. Αν όμως δε λειτουργήσει, θα πρότεινα στον δήμαρχο να ψάξει το ενδεχόμενο να φτιαχτεί εκ νέου ο βιολογικός καθαρισμός τρία με πέντε χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης ή νότια της πόλης προς το Πυθαγόρειο. Αν και δε γνωρίζω την περιοχή, υπολογίζω ότι όσο πιο κεντρικά είναι ο βιολογικός καθαρισμός, τόσο πιο πιθανό είναι να βρεθούν αγρότες κοντά στον βιολογικό που θα θελήσουν να χρησιμοποιήσουν το χαμηλού κόστους νερό από τον βιολογικό. Το ότι ο υπάρχον βιολογικός βρίσκεται στη μύτη του ακρωτηρίου σημαίνει ότι μάλλον απαιτούνται αρκετά χιλιόμετρα νέων σωλήνων νερού από το βιολογικό μέχρι τους αγρότες. Φυσικά αν κατασκευαστεί βιολογικός καθαρισμός στις περιοχές που προτείνω θα πρέπει να είναι κλειστού τύπου (αναερόβια διεργασία) για να μην μυρίζει. Σε αυτού του τύπου τους βιολογικούς τα μικρόβια “τρώνε” τα λύματα και παράγουν μεθάνιο το οποίο συλλέγεται και χρησιμοποιείτε για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Για αυτό το λόγο οι διεργασίες γίνονται σε κλειστές δεξαμενές και δεν μυρίζουν.
Χωρίς να είμαι ειδικός ή να το έχω ψάξει σε βάθος πιστεύω ότι αν γίνουν δύο/τρεις μεγάλοι βιολογικοί καθαρισμοί σε κεντρικά σημεία (πχ στη Χώρα για να τροφοδοτείται όλος ο κάμπος του Πυθαγορείου με νερό από τον βιολογικό), σε μερικά χρόνια ένα σημαντικό κομμάτι της αγροτικής παραγωγής που απαιτεί πολύ νερό θα έχει μετακομίσει κοντά στους βιολογικούς για να εκμεταλλευτεί το χαμηλού κόστους νερό. Δεν ξέρω αν έχουν γίνει μετρήσεις, αλλά επειδή πολλοί αγρότες έχουν τις δικές τους γεωτρήσεις, είναι πιθανό η μισή ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται σήμερα στη Σάμο να πηγαίνει στις αγροτικές καλλιέργειες. Η χρήση νερού από βιολογικούς για μεγάλο μέρος της αγροτικής παραγωγής θα μείωνε σημαντικά τη χρήση των αποθηκευμένων υπόγειων υδάτων και πιθανώς να μπορούσε να λύσει το πρόβλημα της λειψυδρίας στη Σάμο για τα επόμενα δέκα, είκοσι ή και περισσότερα χρόνια. Επίσης είναι πιθανό το φράγμα στον Καρβούνη να μην είναι απαραίτητο και με αυτόν τον τρόπο να εξοικονομήσουμε χρήματα για άλλα έργα.
Ηλεκτρική Ενέργεια - Ανεμογεννήτριες
Ένας από τους λόγους που η ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα είναι ακριβή είναι ότι τα εργοστάσια της ΔΕΗ στα νησιά καταναλώνουν ακριβά καύσιμα όπως πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Αυτό το πρόβλημα θα λυθεί οριστικά όταν τα νησιά συνδεθούν με την ηπειρωτική Ελλάδα με υποθαλάσσια καλώδια. Όμως μαζί με τα υποθαλάσσια καλώδια έρχεται και μία τεράστια ευκαιρία – οι ανεμογεννήτριες. Αν παρατηρήσουμε τον χάρτη, θα δούμε ότι η Ελλάδα είναι απλωμένη σε αρκετά μεγάλη έκταση. Αυτό σημαίνει ότι αν δε φυσά στο Αιγαίο, είναι πιθανό να φυσά στο Ιώνιο και οι ανεμογεννήτριες στο Ιώνιο να μας παρέχουν μια μεγάλη ποσότητα φτηνού ρεύματος. Αντίστοιχα, αν δε φυσά στο Ιώνιο, μπορεί να φυσά στο Αιγαίο και οι ανεμογεννήτριες στο Αιγαίο να μας δίνουν σημαντικές ποσότητες φτηνού ρεύματος. Για να συμβεί όμως αυτό που περιγράφω, θα πρέπει να μπουν ανεμογεννήτριες σε όσο πιο πολλά σημεία της Ελλάδας γίνεται, και ιδίως στα νησιά. Επίσης υπάρχει πιθανότητα να εξάγουμε ρεύμα κάποιες μέρες το χρόνο, δηλαδή αντί να εισάγουμε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, να εξάγουμε ρεύμα δίνοντας σημαντική ώθηση στην οικονομία της χώρας.
Με την σύνδεση των νησιών με υποθαλάσσια καλώδια, θα σταματήσει και η λειτουργία των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά. Δεν ξέρω τι γίνεται στα άλλα νησιά, αλλά στο Κοκκάρι της Σάμου το εργοστάσιο μυρίζει αρκετά.
Οπτικά οι ανεμογεννήτριες αλλοιώνουν το τοπίο και ούτε εγώ θα ήθελα να δω μια ανεμογεννήτρια δίπλα στην Ακρόπολη ή δίπλα στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Κατά τα άλλα το πόσο ενοχλούν οι ανεμογεννήτριες οι καταλληλότεροι για να μας το πουν είναι όσοι κατοικούν ή έχουν επιχειρήσεις κοντά σε αιολικά πάρκα.
Αυτοί που δεν θέλουν τις ανεμογεννήτριες μιλούν για το πόσο ακριβό είναι το ρεύμα στην Ελλάδα. Το ρεύμα στην Ελλάδα είναι ακριβό επειδή έχουμε αυτό το απαράδεκτο “χρηματιστήριο ενέργειας”. Σύμφωνα με επίσημες πηγές, το ρεύμα που παράγεται στην Ελλάδα από φυσικό αέριο είναι πάνω από το 30% της συνολικής παραγωγής. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν είχαμε το “χρηματιστήριο ενέργειας” ναι μεν το ρεύμα θα ήταν αρκετά πιο οικονομικό, αλλά θα συνεχίζαμε να εισάγουμε τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου.
Τουρισμός
Αν ρωτήσεις έναν επιχειρηματία, είτε είναι Γερμανός, Γάλλος, Άγγλος, Σουηδός ή Αυστραλός θα σου πει ότι τα νησιά της Ελλάδας είναι ένα αναξιοποίητο τουριστικό χρυσωρυχείο. Το Ντουμπάι συνεργάστηκε με τους καλύτερους του είδους και μετέτρεψε ένα κομμάτι της ερήμου σε έναν φανταστικό τουριστικό προορισμό και εμείς στέλνουμε αντιπροσώπους στις διεθνείς εκθέσεις να φτιάξουν περίπτερα μήπως και πάρουμε δυο τουρίστες παραπάνω. Δεν ξέρω, αλλά νομίζω ότι αν σχεδιάσεις κάτι, πριν ξεκινήσεις το χτίσιμο, είναι πολύ πιθανό πάρεις πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Αν και δεν έχω πολλές γνώσεις από τουρισμό, θα γράψω εδώ τη “φοβερή” ιδέα μου. Όποιος έχει δοκιμάσει ντομάτα από κήπο ξέρει πολύ καλά ότι οι περισσότερες ντομάτες του εμπορίου είναι απλά ένας άνοστος και άγευστος καρπός. Θα μπορούσαν οι αγρότες της Σάμου να προμηθεύουν τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια με προϊόντα που καλλιεργούνται παραδοσιακά (ή να καλλιεργούνται ειδικές ποικιλίες που δίνουν καλή γεύση και άρωμα) και να αποκτήσει η Σάμος ένα Brand-name και να έρχονται πολλοί τουρίστες για να δοκιμάσουν τις σαλάτες, τις φρουτοσαλάτες και τους χυμούς του νησιού. Θα μπορούσε αυτό το Brand-name (ή κάποιο άλλο) να προωθηθεί για περισσότερα νησιά, πχ για τη Σάμο, τη Χίο και την Λέσβο.
Δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να προωθήσουμε ένα Brand-name, αλλά αν προωθήσουμε κάτι σαν την “Σπέσιαλ Χωριάτικη” με ντομάτα κήπου, φρέσκα κρεμμυδάκια, κλπ, αυτή θα πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όσο ποιο πολλά εστιατόρια της Σάμου γίνεται για να τη βλέπει ο τουρίστας και να τη ζητά συχνά. Φυσικά όταν προωθείς ένα Brand-name, θα πρέπει να ελέγχεις και την ποιότητα δηλαδή αν σε ένα εστιατόριο τελειώσουν τα υλικά για την “σπέσιαλ χωριάτικη” θα πρέπει να το λέει “με το καλημέρα” στους πελάτες για να σώσει, και τη φήμη του εστιατορίου, αλλά και το Brand-name.
Αγροτική παραγωγή
Καταρχάς θα ήθελα να επισημάνω ότι η αγροτική παραγωγή και η ασφάλεια των πολιτών θα έπρεπε να έχει προτεραιότητα σε σχέση με τα αγριογούρουνα και τα τσακάλια. Από τη στιγμή που αυτά τα ζώα είναι επικίνδυνα και κατεβαίνουν κοντά στους ανθρώπους, θα έπρεπε να έχει δικαίωμα ο καθένας να τα κυνηγήσει, ή να τα παγιδεύσει.
Επειδή η καλλιεργήσιμη γη στα νησιά χωρίζεται σε κατά κύριο λόγο μικρά αγροτεμάχια, είναι πολύ δύσκολο για τους αγρότες των νησιών να ανταγωνιστούν αγρότες που διαθέτουν μεγάλες εκτάσεις. Με εξαίρεση την ελιά και το αμπέλι οι αγρότες στα νησιά συνήθως στοχεύουν στην παραγωγή προϊόντων που θα καταναλωθούν στην τοπική αγορά, άντε το πολύ στο παραδίπλα νησί. Στα νησιά θα συνέφερε να παράγονται μικρές ποσότητες καλής ποιότητας ακριβά αγροτικά προϊόντα. Αν η τοπική αγορά δεν μπορεί να τα απορροφήσει, θα πρέπει να κοιτάξουμε μήπως μπορούν να προωθηθούν στις τουριστικές επιχειρήσεις. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει εστιάτορας ή ξενοδόχος που να μην τον ενδιαφέρει να ψάξει να βρει πέντε δέκα καλής ποιότητας αγροτικά προϊόντα να τα προωθήσει μέσω της επιχείρησής του. Ευχαριστημένοι τουρίστες σημαίνει διπλό κέρδος για την επιχείρησή του. Ίσως κάποιες συναντήσεις μεταξύ αγροτών και ιδιοκτητών τουριστικών επιχειρήσεων να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, αν και κάποιος θα πρέπει να αναλάβει να τις οργανώσει και να ειδοποιήσει και τους μεν και τους δε.
Επίλογος
Θα γράψω για ακόμα μια φορά ότι δε θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό στο να σχεδιάσει την οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής ή ενός νησιού. Όμως παρακολουθώντας τα νέα του νησιού έχω διαβάσει μερικές περίεργες, ή άστοχες ιδέες. Το νησί της Σάμου έχει δυο λιμάνια που εξυπηρετούν πολύ κόσμο το καθένα, αλλά η λειτουργία τους κοστίζει ΠΟΛΛΑ χρήματα. Και όμως κάποιος πρότεινε να φτιαχτεί και τρίτο λιμάνι στη Σάμο. Κάπου αλλού διάβασα την ιδέα να φτιαχτεί άλλη μια σχολή στη Σάμο με θέμα τον τουρισμό. Αυτό που ακούω είναι ότι πολλά παιδιά που περνάνε σε κάποιες σχολές με πανελλήνιες, δεν πάνε καν να γραφτούν και για αυτό πολλά πανεπιστήμια έχουν αρχίσει τις διαφημίσεις (για κάθε παιδί που δεν γράφεται, χάνουν έσοδα). Επίσης το γεγονός ότι φτιάχνουμε νέες σχολές ενώ πολλά παιδιά που τελειώνουν το γυμνάσιο ή και το λύκειο δεν ξέρουν καν πολλαπλασιασμό και διαίρεση, εμένα μου κάθεται στο στομάχι.
Οι Σουηδοί εκμεταλλεύτηκαν τα δάση που έχουν για παραγωγή χαρτιού και ξυλείας και αυτός είναι ένας από τους λόγους που είναι πλούσιοι. Οι Γερμανοί εκμεταλλεύτηκαν τις γνώσεις τους για τις μηχανές, φτιάξανε εργοστάσια και κατέκτησαν τον κόσμο με τα αυτοκίνητα και τα τρακτέρ που παράγουν. Εμείς πότε θα εκμεταλλευτούμε τα δύο τρία πλεονεκτήματα που έχουμε ως χώρα έτσι ώστε να γίνουμε πλούσιοι;