Πόσες φορές δεν έχω περάσει μπροστά από το άγαλμα του Αδαμαντίου Κοραή, που κοσμεί την είσοδο της βιβλιοθήκης του νησιού μας. Πόσες φορές ως έφηβη δεν αποτελούσε σημείο συνάντησης για μένα και τις φίλες μου. Πόσες φορές δεν πέρασα από εκεί αδιάφορα, θεωρώντας την παρουσία του δεδομένη στο πέρασμα του χρόνου. Τέλος, πόσες φορές δεν παπαγάλισα την αξία αυτού του ανθρώπου στα μαθητικά μου θρανία, χωρίς ποτέ να νιώσω την ουσία και τη σημασία των λόγων και των γραπτών του.
Ο μέγας αυτός διδάσκαλος των νεοελληνικών γραμμάτων, υπήρξε παράλληλα και εμπνευστής αλλά συνάμα και αγωνιστής για την αφύπνιση και την ελευθερία της υποδουλωμένης πατρίδας. Μιας ελευθερίας, όχι απλά αόριστης και ασαφούς, αλλά στέρεα θεμελιωμένης στο υπέρτατο αγαθό που καθορίζει και προσδιορίζει τους πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους, την παιδεία.
«Πολιτεία που δεν έχει τη βάση της στην παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο».
Για μένα παιδεία, στα μαθητικά μου χρόνια, σήμαινε καλούς βαθμούς. Η όλη εκπαιδευτική διαδικασία είχε μόνο καταναγκαστικό χαρακτήρα. Μεγάλωνα μέσα σ' ένα πλαίσιο που τα νούμερα - βαθμοί καθόριζαν το επίπεδο της εκπαίδευσης και όχι η ίδια η σημασία της μόρφωσης που δεν περιορίζεται σε νούμερα.
Τα σχολεία μας έμοιαζαν περισσότερο με τόπους συγκέντρωσης μαθητών, που απλά και μόνο υπακούν.
Η ουσία της εκπαιδευτικής πειθαρχίας, ως μέθοδος αυτογνωσίας των ορίων τόσου του μαθητή αλλά και του κατοπινού πολίτη, είχε μεταστραφεί σε στείρο εξαναγκασμό επαναλαμβανόμενων κανόνων.
Για τη σημασία της σωστής εκπαιδευτικής μεθόδου, ο Κοραής έγραφε: «Μικρότερο κακό είναι η αγραμματοσύνη, παρά η κακή, χωρίς μέθοδο, εκπαίδευση. Είναι βέβαιο πως ανάμεσα στους αγράμματους ευκολότερα βρίσκει κανένας άνθρωπο ενάρετο, παρά ανάμεσα σ' εκείνους που εκπαιδεύτηκαν χωρίς τη σωστή εκπαίδευση».
Το ελληνικό μας κράτος στήθηκε σε στρεβλά θεμέλια, έτσι που ούτε το εκπαιδευτικό μας σύστημα έμεινε αλώβητο. Ακριβώς εκεί που το οργανωμένο κράτος αδυνατούσε, κάλυπτε το κενό η καλοσύνη των πεφωτισμένων εμπόρων και εφοπλιστών, δίνοντας λύσεις με εφόδιο την αγάπη για τη γνώση, έχοντας ως προσλαμβάνουσες την επαφή τους με ξένα κράτη και πολιτισμούς.
Είμαι τυχερή που είμαι Χιώτισσα. Τυχερή που γεννήθηκα σε αυτό το νησί των καραβοκύρηδων. Η γεωγραφική του απομόνωση από τη μητροπολιτική Ελλάδα δεν υπήρξε εμπόδιο στις προσδοκίες, στις επιθυμίες και στις φιλοδοξίες των κατοίκων της. Οι άνδρες του νησιού βρήκαν τη διέξοδο στη θάλασσα για να δουλέψουν, να προκόψουν, να φέρουν πίσω υλικό αλλά και πνευματικό πλούτο. Έγιναν φορείς καινοτόμων ιδεών και πρακτικών, συνέβαλλαν με το παράδειγμά τους στην αναμόρφωση του τόπου και των κατοίκων. Κόμισαν την ελευθερία του πνεύματος και της ζωής, που σαν τον ναυτικό στη θάλασσα δεν ξέρει από όρια και φραγμούς, αλλά την απεραντοσύνη του πελάγους. Όπως για τον ομηρικό Οδυσσέα -ο Όμηρος, ένας ακόμη λαμπρός άνδρας του τόπου μας- η θάλασσα αποτέλεσε όχι πρόσκομμα, αλλά γέφυρα να την διαβείς προς τη γνώση, μέσα από την επαφή με το άλλο, το διαφορετικό.
Κατ' αυτόν τον τρόπο, μέσα από την καλοσύνη των ευεργετών του χτίστηκαν σχολεία και ιδρύματα κοινής ωφέλειας. Ένας ανεπαίσθητος αέρας ελευθερίας και γνώσης διέπνεε το νησί μας.
Συνεχιστής αυτής της παράδοσης είναι και η Στέγη της Μαρίας του ιδρύματος Τσάκου. Τα παιδιά που έχουν την τύχη, μα και την ευλογία να φοιτούν στη Στέγη, διδάσκονται την παιδεία, που δεν τους επιβάλλεται, αλλά τους εμπνέεται. Στις συχνές επισκέψεις μου, βλέπω στα πρόσωπά τους τη χαρά της συμμετοχής, την αίσθηση τόσο της ατομικής υπευθυνότητας, όσο και της συλλογικής ευθύνης. Η οργάνωση και ο πλουραρισμός του εκπαιδευτικού προγράμματος με τις ποικίλες δραστηριότητες που προσφέρει, σμιλεύει στην ολότητα το χαρακτήρα τους, εμφυσώντας τους την αυτογνωσία και τον αυτοσεβασμό, όπως επίσης και τον αλληλοσεβασμό. Οι απόφοιτοι της Στέγης θα γίνουν στα σίγουρα υπεύθυνοι επαγγελματίες σε ό,τι και αν επιλέξουν, αλλά και έντιμοι πολίτες. Η Στέγη αποτελεί την έμπρακτη απόδειξη της μεθοδικής παιδείας.
Επιτρέψετε μου την όποια υπερβολή, όμως πιστεύω χωρίς κανένα ενδοιασμό, ότι η Στέγη είναι ένα λαμπρό στολίδι εκπαιδευτικής δόξας και υπερηφάνειας για τη Χίο, αλλά και φωτεινό παράδειγμα για το πώς πρέπει να είναι τα σχολεία μας σε όλη την Ελλάδα.
Καθώς μεγάλωναν τα εγγόνια μου, έτρεφα ασίγαστα την επιθυμία να μπορέσουν να γίνουν δεκτά στη Στέγη. Ο Θεός μου έδωσε την τύχη να το δω.
Όταν τα συναντώ, διακρίνω στη συμπεριφορά τους την ίσως, ακόμη, ασυνείδητη για εκείνα αίσθηση, ότι ανήκουν κάπου που είναι και μοναδικό, αλλά και σπάνιο την ίδια στιγμή. Βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που πλημμυρίζει από αγάπη και που τους επιτρέπει να ξεδιπλώσουν τα όποια ταλέντα και αρετές έχουν, αλλά και να νιώθουν ειλικρινά χαρούμενοι και προπάντων ελεύθεροι. «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά», έλεγε ο Ρήγας Φερραίος.
Τα λόγια μου είναι τόσο φτωχά και ανίκανα να περιγράψουν την πλημμυρίδα των συναισθημάτων που τρέφω για τη Στέγη. Για εμένα, τον σύζυγό μου, την κόρη μου και τον γιο μου, θα ήθελα να απευθύνω στην οικογένεια Τσάκου για την προσφορά τους ένα τεράστιο ευχαριστώ και μια απεριόριστη ευγνωμοσύνη.