Η ημέρα της απελευθέρωσης του νησιού, η Κυριακή που ξημέρωσε στις 10 Σεπτεμβρίου 1944 (σαν σήμερα), δεν ήταν απλά η πρώτη μέρα ύστερα από την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Όσοι ένιωσαν τη σκλαβιά στο πετσί τους τέσσερα ολόκληρα χρόνια και αγωνίστηκαν να την αποτινάξουν, όσοι στερήθηκαν και έζησαν ένα γύρο τους τον αφανισμό από την πείνα, το θάνατο και τον ξενιτεμό, όλοι αυτοί έζησαν την πρώτη μέρα της απελευθέρωσης με ένα έντονο ξέσπασμα χαράς, οργής και ελπίδας. Η απέραντη χαρά αντανακλούσε την ικανοποίηση που νιώθανε μιας και τα όσα μύρια τράβηξαν ανήκαν στο χθες. Το ξέσπασμα της οργής στρεφόταν ενάντια σε αυτούς που, ως τα χθες, σπεκούλαραν σε βάρος της δυστυχίας του λαού.
Όπως έγραφε ο «Πρωτοπόρος»: «Από την παραμονή ο ΕΛ.Α.Σ. ήταν σε επιφυλακή. Η ημέρα βρήκε τα πόστα πιασμένα από ένοπλα τμήματα. Σε όλο το νησί επικρατούσε τάξη και ασφάλεια. Οι αρχές της ελληνικής πολιτείας αντικαταστάθηκαν από ΕΑΜικά στελέχη. Στη Νομαρχία εγκαταστάθηκε η νομαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ Χίου. Η εγκατάσταση του λαϊκού Δημάρχου είχε γίνει νωρίτερα.
Ο κόσμος ενθουσιώδης πλημμύρισε τους δρόμους. Οι προκηρύξεις και τα δημοσιεύματα EΑΜ-ΕΛΑΣ έγιναν ανάρπαστα. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν χαρμόσυνα από το πρωί και η πολιτεία πήρε χαρμόσυνη όψη.
Στις 11:00 έγινε δοξολογία στη Μητρόπολη την οποία πλημμύρισε ο κόσμος και όπου παρουσιάστηκαν οι καινούργιες αρχές. Μετά τη δοξολογία μίλησαν προς το εκκλησίασμα ο Μητροπολίτης και ο συναγωνιστής δήμαρχος Αμύγδαλος. Το λόγο του Αμύγδαλου διέκοπταν ζητωκραυγές του συγκεντρωμένου λαού για τη λευτεριά και τη λαοκρατία. Συγκινητική στιγμή ήταν όταν κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή, προς τιμήν των νεκρών του εθνικού και κοινωνικού αγώνα. Η δοξολογία τελείωσε με τον Εθνικό Ύμνο.
Σύμφωνα με την προκήρυξη του γραφείου Τύπου του ΕΑΜ ο κόσμος κατέβηκε σε παλλαϊκό συλλαλητήριο στις 5 το απόγευμα. Η συμμετοχή του λαού ήταν ανώτερη από κάθε περιγραφή. Παρέλασαν χιλιάδες κόσμου με τις ελληνικές και συμμαχικές σημαίες μπροστά στο Νομαρχιακό Μέγαρο».
Του Δημήτρη Φρεζούλη
Υ.Γ. 1: Από το βιβλίο μου "Η ζωή στην Κατοχή", εκδόσεις άλφα πι.
Υ.Γ. 2: Θα με «μάλωνε» ο αγαπημένος συγχωρεμένος Πάνος Καρασούλης αν δεν θυμόμουν την επέτειο…
