Ζούμε σε μια εποχή όπου το “έχω” έχει σχεδόν ταυτιστεί με το “υπάρχω”. Όσο περισσότερα αποκτάς, τόσο πιο ασφαλής, υποτίθεται, αισθάνεσαι. Σπίτια γεμάτα συσκευές, κλιματιστικά σε κάθε δωμάτιο, αυτοκίνητο για κάθε μέλος της οικογένειας και μια ασταμάτητη ροή από γκάτζετ που σε αναγκάζει να ψάχνεις συνέχεια νέα πολύπριζα. Η λογική του “να μην μας λείψει τίποτα” μοιάζει αυτονόητη.
Κι όμως, αυτό το “παραέχω” μπορεί να γίνει παγίδα. Στην εποχή της κλιματικής κρίσης, η υπερκατανάλωση δεν είναι πλέον σημάδι δύναμης αλλά σπατάλης. Και το να μπορείς να πεις “αρκετά” είναι μια πράξη ελευθερίας.
Καταναλώνουμε ενέργεια σαν να είναι οξυγόνο
Χωρίς δεύτερη σκέψη. Έχουμε μια οικιακή παροχή ρεύματος και πατάμε διακόπτες, φορτίζουμε κινητά, βάζουμε πλυντήρια και πιστεύουμε ότι το ρεύμα απλώς “υπάρχει”. Όμως, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνεται συνεχώς, και η παραγωγή της εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να εξαρτάται από ορυκτά καύσιμα.
Με άλλα λόγια, κάθε φορά που ξεχνάμε τον θερμοσίφωνα ανοιχτό, δεν πληρώνουμε μόνο έναν φουσκωμένο λογαριασμό, αλλά συμβάλλουμε σε μια αλυσίδα που ξεκινά από τον λιγνίτη και φτάνει ως την υπερθέρμανση του πλανήτη. Δραματικό; Ναι. Αλλά αληθινό.
Δεν σκεφτόμαστε τις μικρές κινήσεις
Η κουβέντα για την ενέργεια συχνά φτάνει κατευθείαν στις μεγάλες λύσεις: ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, τεράστια έργα υποδομής. Χρήσιμα όλα, εννοείται. Αλλά έτσι αφήνουμε εκτός συζήτησης κάτι εξίσου σημαντικό: τη σπατάλη στο καθημερινό μας σπίτι. Γιατί τι να το κάνεις το πράσινο ρεύμα, αν συνεχίζεις να καις κιλά ενέργειας χωρίς δεύτερη σκέψη;
Η μείωση των εκπομπών που χρειάζεται ο πλανήτης μπορεί να προέλθει μόνο από καλύτερη χρήση της ενέργειας που ήδη καταναλώνουμε λένε πρόσφατες έρευνες. Δηλαδή; Από πιο αποδοτικές συσκευές, λιγότερη άσκοπη κατανάλωση, πιο προσεκτικές επιλογές.
Η επιτάχυνση των βελτιώσεων στην ενεργειακή απόδοση μπορεί να επιφέρει πάνω από το ένα τρίτο όλων των μειώσεων των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από τώρα έως το 2030. Μιλάμε δηλαδή για μια πορεία που ευθυγραμμίζεται με την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050, κάτι που περιλαμβάνει την επιτάχυνση της ηλεκτροκίνησης και βελτιώσεις στην τεχνική αποδοτικότητα.
Η ψυχολογία του “αρκετά”
Αν ρίξουμε μια ματιά στα σπίτια μας, θα βρούμε πολλά παραδείγματα “υπερκατανάλωσης”: κλιματιστικά που δουλεύουν με τα παράθυρα ανοιχτά, ψυγεία με τρόφιμα που δεν θα καταναλωθούν ποτέ, συσκευές σε “stand by” που στην πραγματικότητα τρώνε ρεύμα. Μπορεί να φαίνονται λεπτομέρειες, αλλά όλες μαζί κάνουν τη διαφορά.
Το δυσκολότερο, λοιπόν, κομμάτι είναι μέσα στο κεφάλι μας. Έχουμε μάθει να μετράμε την ποιότητα ζωής με το “έχω” (και “παραέχω”). Μόνο που η αληθινή ποιότητα κρύβεται στο “χρησιμοποιώ σοφά”. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο ανθεκτικές κοινωνίες στον κόσμο είναι εκείνες που έμαθαν να εκτιμούν την επάρκεια, όχι την υπερβολή.
Να ζεις με μέτρο δεν σημαίνει να ζεις με έλλειψη. Σημαίνει να μην είσαι δούλος των λογαριασμών σου και να ξέρεις ότι το φως στο σπίτι θα υπάρχει και αύριο. Αν χρειάζεται λίγη ειρωνεία για να το καταλάβουμε: το ακριβότερο κλιματιστικό δεν θα σε κάνει πιο ευτυχισμένο αν χρεώνεσαι μέχρι τον λαιμό.
Και, τελικά, η ενέργεια που εξοικονομείς δεν είναι μόνο κιλοβατώρες. Είναι χρόνος, είναι ησυχία, είναι το μικρό αίσθημα ελευθερίας όταν βλέπεις τον λογαριασμό ρεύματος και δεν σου κόβονται τα γόνατα. Μικρή νίκη; Ναι. Αλλά πολλές μικρές νίκες χτίζουν μια μεγάλη αλλαγή.
