1922-2022, Εκατό Χρόνια από την Μικρασιατική τραγωδία, τραγωδία που έθεσε οριστικό τέλος - μετά από 3.000 και πλέον έτη-, στην παρουσία των Ελλήνων στην Μικρά Ασία.Τραγωδία που με την εγκληματική και πρωτοφανή απόφαση της Συνθήκης της Λωζάνης οδήγησε στην προσφυγιά περίπου 2.000.000 Ορθόδοξους Έλληνες της Τουρκίας και περίπου 500.000 Μουσουλμάνους Τούρκους της Ελλάδας.
Η Αθηναϊκή εφημερίδα Έθνος το 1932 άρχισε την δημοσίευση σειράς άρθρων από το προσωπικό ημερολόγιο του ΧρήστουΣπανομανώλη με τίτλο: «Αιχμάλωτοι των Τούρκων». Οι δημοσιεύσεις προκάλεσαν σάλο στο αναγνωστικό κοινό , κυριολεκτικά σοκάροντας το με τις αποκαλύψεις του αλλά όχι μόνο τους αναγνώστες… Ο τότε πρέσβης της Τουρκίας στη χώρα μας με το επιχείρημα: «Τώρα πιά οι δύο λαοί είμαστε φίλοι» ζήτησε την διακοπή των δημοσιεύσεων των άρθρων του Χ.Σπανομανώλη λόγω της μόλις «γεννηθείσας» Ελληνοτουρκικής φιλίας…
Η αντίδραση της Ελλ. Κυβέρνησης …αναμενόμενη. Χάριν της… Ελληνοτουρκικής φιλίας δέχτηκε θετικά το αίτημα του Τούρκου πρέσβη και ζήτησε από τον συγγραφέα να διακοπούν οι δημοσιεύσεις. Ο Χρήστος Σπανομανώλης -όπως γράφει ο ίδιος στο βιβλίο του-, πίστεψε κι αυτός στην <γέννηση>της Ελληνοτουρκικής φιλίας και απέσυρε το ημερολόγιο του. Το Έθνος διέκοψε τις δημοσιεύσεις.
Ύστερα; Ύστερα ήρθε το 1955. 6 Σεπτέμβρη του ’55: Κωνσταντινούπολη και Σεπτεμβριανά. Τότε το Έθνος αρχίζει και πάλι τη δημοσίευση των άρθρων του Σπανομανώλη κι ολοκληρώνει το βιβλίο και ο συγγραφέας το 1956 κυκλοφορεί το βιβλίο του σε πρώτη έκδοση. Αυτή τη φορά δεν θα τον σταματήσει κανείς…
Θέμα του βιβλίου Αιχμάλωτοι των Τούρκων.
Τόπος Μικρά Ασία, χρόνος Αύγουστος1922- Αύγουστος1923. Ο ένας χρόνος αιχμαλωσίας του συγγραφέα από τους Οθωμανούς μετά την κατάρρευση της Στρατιιάς της Μ. Ασίας έως την απελευθέρωση των αιχμαλώτων πολέμου Ελλήνων στρατιωτικών τον Αύγουστο του ’23.
Ένας χρόνος με βασανιστήρια χειρότερα και από της κολάσεως του Δάντε όπως σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογο του,ένας χρόνος για τον ίδιο κι όλους τους Έλληνες αιχμαλώτους γεμάτος αίμα και πόνο, Γολγοθάς για τους στρατιωτικούς μας που ναι μεν επέζησαν στα πεδία των μαχών δίνοντας ατέλειωτες νικηφόρες μάχες αλλά περίπου 60.000 εξ αυτών έσβησαν αιχμάλωτοι των Τούρκων από τις απίστευτες κακουχίες, μαρτύρια και στερήσεις. Ενώ τελικά ελάχιστοι ήταν αυτοί που επέστρεψαν στην Ελλάδα ζωντανοί σκελετοί, πραγματικοί δραπέτες μιάς αφάνταστης κόλασης.
Σμύρνη και Μάΐος του 1919. Η απελευθέρωση της Σμύρνης από τον Ελληνικό Στρατό. Ο Χρήστος Σπανομανώλης 19χρονο αγόρι κάτοικος Σμύρνης θα καταταγεί εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό αυτός και τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του ο ένας στο Β’ και ο δεύτερος στο Γ’ Σώμα Στρατού ενώ ο ίδιος υπηρέτησε στο Α’ Σώμα Στρατού στο Αφιόν Καρά Χισάρ υπό τον Στρατηγό Τρικούπη.. Έπειτα από σκληρές μάχες και εξαντλητικές πορείες θα συλληφθούν κι οι τρείς αιχμάλωτοι των Τούρκων σε διάφορα μέρη της Μ.Ασίας. Στην διάρκεια της αιχμαλωσίας τους τα δύο αδέλφια του συγγραφέα κατακρεουργήθηκαν από τους Τούρκους.
Αφιόν Καρά Χισάρ, 12 Αυγούστου 1922, ο συγγραφέας ξεκινά την αφήγηση του με τις λυσσαλέες μάχες Ελλήνων και Τούρκων στο Αφιόν Καρά Χισάρ, την ήττα και την υποχώρηση των Ελληνικών Μεραρχιών και την αιχμαλωσία. Την αρχή της κόλασης του Δάντε.
Κοιλάδες θανάτου, άγριοι ξυλοδαρμοί, μαρτύρια πείνας και δίψας, δολοφονίες από Τουρκοβούλγαρους, πορείες θανάτου σχεδόν γυμνοί με επιθέσεις εναντίον τους από άγριους χωρικούς, σκηνές που μόνο σε ταινίες τρόμου θα μπορούσε να παρακολουθήσει κάποιος, απίστευτης ωμότητας φρίκη.
Κάποια στιγμή ο συγγραφέας βρίσκεται σχεδόν ετοιμοθάνατος πεσμένος στο έδαφος μέσα σε χιονόνερα, μετά από εξαντλητική εργασία σε κτίσιμο γέφυρας σε παγωμένο από το χιόνι ποτάμι κάπου στα βάθη της Ανατολής , κι έτσι μισοπεθαμένος ακούει τη φωνή ενός ηληκιωμένου Τούρκου να λέει στους παρολίγο δολοφόνους του να τον πάνε στο Νοσοκομείο γιατί είναι αιχμάλωτος κι ήταν κι εκείνος κάποτε αιχμάλωτος των Άγγλων και τον λυπάται τον γκιαούρη… Έτσι σώθηκε, βρέθηκε στο νοσοκομείο με τις άθλιες συνθήκες νοσηλείας όπου θα γλυτώσει το θάνατο από Τούρκο που δολοφονούσε το βράδυ Έλληνες αιχμαλώτους ασθενείς, χάρη στην βοήθεια που του προσέφερε Τούρκος πιλότος ασθενής στον ίδιο θάλαμο…
ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, ιστορικό βιβλίο-ντοκουμέντο γραμμένο από ένα μάρτυρα και θύμα του Μικρασιατικού δράματος που αφάνισε κυριολεκτικά μία γενιά Ελλήνων και στο οποίο ο συγγραφέας εκθέτει τα γεγονότα όπως τα αντελήφθη ο ίδιος και τα έζησε. Συγκλονιστική αφήγηση που συναρπάζει και καθιστά τον αναγνώστη άφωνο εξ οδύνης.
Στο βιβλίο υπάρχει παράρτημα με ονομαστικό κατάλογο διασωθέντων στρατιωτικών που επέστρεψαν μαζί με τον Χ.Σπανομανώλη στην Ελλάδα. Πολύτιμο παράρτημα για ερυνητές και ιστορικούς.
…Ο Ελληνικός Στρατός στην Μ. Ασία με επικεφαλής τους αξιωματικούς του έκανε το πάν για να φανεί αντάξιος των προγόνων του και ασφαλώς η ιστορία θα γράψει σελίδες πολλές για τον ηρωισμό και την αυτοθυσία αξιωματικών και στρατιωτών οι οποίοι από κοινού έδειξαν θαυμασίαν γενναιότητα είς όλας τας φάσεις του επικού εκείνου αγώνος. Η καταστροφή επήλθεν από την διχόνοιαν των πολιτικών μας ηγετών, από την προπαγάνδα και την εξασθένισην του ιδικού μας στρατού από οπλισμόν και αντιθέτως από την ενίσχυση των Τούρκων σε οπλισμό από τους συμμάχους μας…Μήπως εμείς οι ίδιοι δεν κυνηγούσαμε τους Τούρκους έως την Κόκκινη Μηλιά και δεν μας αποκαλούσαν οι Τούρκοι ΣΕΪΤΑΝ ΑΣΚΕΡ; (διαβολοστρατιώτες;)… Άς το πάρουν απόφαση, ιδίως οι Τούρκοι, που πανηγυρίζουν γι’ ανύπαρκτες νίκες: «ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΝΙΚΗΘΗΚΑΜΕ».( Χ.Σπανομανώλης, από τον επίλογο του βιβλίου του).
ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ. Χρήστος Α. Σπανομανώλης. Έκδοση 1969. Βιβλιοπωλείον της Εστίας/Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε.
Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί σχέδιο του Σπύρου Βασιλείου, το βιβλίο είναι χαρτόδετο και εξαντλημένο. Είχα τη τύχη μετά από αναζήτηση του επί ένα σχεδόν έτος να βρεθεί σε αποθήκη των εκδόσεων ΕΣΤΙΑ το τελευταίο αυτό αντίτυπο της Β’ έκδοσης του. Μπορείτε και σας συνιστώ να το αναζητήσετε σε παλαιοβιβλιοπωλεία, στην Εθνική Βιβλιοθήκη κι άλλες δανειστικές βιβλιοθήκες και να κάνετε αντίγραφο-φωτοτυπία του.
Τασσώ Γαΐλα - Αρθρογράφος, Ερευνήτρια
