10 Σεπτεμβρίου 1944.
Ημέρα Απελευθέρωσης της Χίου από τον Γερμανικό Ζυγό!
Στο Κοντάρι η σημερινή ανατολή φώτιζε αλλιώτικα το λιτό, πέτρινο μνημείο των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς. Εκεί που εμείς παιδιά, παίζαμε, κολυμπούσαμε ανέμελα, πλέκαμε πολύχρωμα όνειρα...Τόπος θυσίας!
Απόλυτη σιωπή! Τα χέρια μου αδειανά. Θαρρώ πώς άμα κλείσω τα μάτια θα ακούσω τους πυροβολισμούς... Θα δω τα ωχρά πρόσωπά τους, να λένε σιωπηλά το ύστατο χαίρε στη Χίο, στα βουνά της. Στη ζωή. Να αποχαιρετούν με τη ματιά τους το ακρογιάλι, τον έρωτα που δεν έζησαν, τα παιδιά που δεν πρόλαβαν να πάρουν στην αγκαλιά τους. Είδα να φιλούν με σεβασμό το χέρι των γονιών, της Μάννας... Αδάκρυτοι, αλύγιστοι!
Ίσως να πρόλαβαν σε εκείνα τα κλάσματα του δευτερολέπτου, πριν ακουστεί το "πυρ" των εκτελεστών Γερμανών, να ονειρευτούν το γλυκό αεράκι της Λευτεριάς, να γεμίζει τα πνευμόνια των ανθρώπων, μία ανατολή αναστάσιμη και την ελληνική σημαία να υψώνεται σε τούτον τον βασανισμένο τόπο. Όπως σήμερα...
Μόνη μπροστά σας, τούτο το πρωινό... Πόσο βαριά η σκυτάλη της Ιστορίας! Για καθημερινά χέρια...
Εκτελεσθέντες, εξορισθέντες, φυλακισθέντες, βασανισθέντες για τη Λευτεριά, χωρίς ένα δάφνινο στεφάνι, όπως σας αρμόζει σήμερα, κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ στη ΘΥΣΙΑ σας. Μια μέρα που την ποτίσατε με το ΑΙΜΑ σας για να ανθίσει...
ΑΙΩΝΙΑ ΣΑΣ Η ΜΝΗΜΗ! ΑΘΑΝΑΤΟΙ!
Επίγραμμα για το Δίστομο
"Εδώ 'ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου. Ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις, να προσέχεις - εδώ πονάει η σιωπή, πονάει κι η πέτρα του δρόμου κι απ' τη θυσία κι απ' τη σκληρότητα του ανθρώπου.
Εδώ μια στήλη απλή, μαρμάρινη όλη κι όλη με ονόματα σεμνά, κι η Δόξα τα ανεβαίνει λυγμό - λυγμό, σκαλί - σκαλί, μέγιστη σκάλα".
Γιάννης Ρίτσος, Αθήνα, 1972
Ευγενία Κώττη
