Θεωρώ προφανές πως, προσωπικά θα ήταν αδύνατο να εντοπίσω, πόσο μάλλον να αναλύσω τους στοχασμούς των φιλοσόφων περί του θέματος.
Ωστόσο αυτό που μπορεί να αναφέρει κανείς είναι, πως η έννοια της ηθικής αρχικά προέβαλε μέσα από μύθους π.χ του Ηρακλή…
Από την εποχή τού Σωκράτη ο οποίος μας διδάσκει πως η ηθική είναι γνώση και λόγος, λέγοντας τη ρήση «Οὐδείς ἑκών κακός», μπορεί να πεί κανείς πως αρχίζει ο ορθολογικός στοχασμός.
Όμως, την ίδια περίοδο οι Σοφιστές προέβαλλαν την αντίρρηση τους λέγοντας πως είναι ηθικό ό,τι προάγει την ατομική ευτυχία. Κατά τους χριστιανικούς χρόνους και μέχρι τον 17ο αι. υπέρτατη ηθική αξία θεωρείται η αγάπη… Τέλος, κατά την περίοδο του διαφωτισμού η ηθική είναι πλέον μέρος της φιλοσοφικής σκέψης, της πρακτικής φιλοσοφίας που, ως ρυθμιστικός νόμος προβάλει τους κανόνες που κρίνουν τις ανθρώπινες πράξεις ως ηθικές ή μη.
Αντιλαμβάνεται κανείς πως υπάρχουν πολλές απόψεις – εκτιμήσεις περί ηθικής· καθώς πολλοί υποστηρίζουν πώς η ηθική ρυθμίζεται από νόμους και κοινωνικές καταστάσεις ή από τη συνείδηση και τη θρησκεία. Σύμφωνα με τη θεωρεία αυτή η ηθική είναι σχετική έννοια η οποία ουσιαστικά έχει σκοπό να εξυπηρετήσει ή και να δικαιολογήσει ατομικά ή και ταξικά συμφέροντα. Επομένως η θεωρία αυτή μάς λέει πως ηθικό είναι ότι εξυπηρετεί τα ατομικά μας συμφέροντα. Ωστόσο η αντίληψη αυτή μπορεί να φτάσει μέχρι τον ανηθικισμό…
Άλλη αντίληψη περί ηθικής μας λέει πως ηθικό είναι ότι μας εξυπηρετεί στο να εκπληρώσουμε τις βιοτικές μας ανάγκες. Φαίνεται λοιπόν, πως εδώ εμπίπτει και η ωφελιμιστική θεωρεία.
Προσωπικά έχω την άποψη, πως η ηθική είναι επιστήμη που βασίζεται στην ανθρώπινη διανόηση και συμβάλλει στη διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Επομένως απέχει από τη συμπάθεια ή και άλλες ανθρώπινες αρετές…
Έτσι, φαίνεται, πως ο ηθικός Νόμος είναι το κριτήριο που ορίζει τους όρους βάσει των οποίων ένας σκοπός είναι ηθικός. Επομένως ο ηθικός νόμος είναι ο σκοπός της βούλησης* μας και όχι το μέσο για την επίτευξη κάποιου αποτελέσματος. Εξυπακούεται λοιπόν πως η βούληση πρέπει να είναι αυτή καθ’ εαυτή ηθική, δηλαδή να μπορεί να σταθεί στην αντικειμενική κρίση. Έτσι, όσο η βούληση του ανθρώπου υπηρετεί μια κλήση, η επιθυμία μας δεν μπορεί να είναι αντικειμενική και απόλυτη, διότι η βούληση είναι αυτή που αλλάζει την επιθυμία μας για την ηθική. Η βούληση είναι ηθική όταν συμφωνεί με το αντικειμενικό ηθικό κριτήριο.
Επομένως, μπορεί να πει κανείς πως ο τελικός ηθικός σκοπός για να επιτευχθεί χρειάζεται να εκφεύγει του υποκειμενικού και να υπακούει σε ένα σκοπό απολύτου και γενικού κύρους.
Αντιλαμβάνεται κανείς πως οι φυσικοί νόμοι ορίζονται από τα φαινόμενα, ενώ ο ηθικός νόμος ορίζει το δέον. Διότι ηθικός δεν μπορεί να είναι κανείς μόνο όταν συντρέχουν ορισμένοι όροι, αλλά σε κάθε περίπτωση και σε κάθε πράξη.
Επί του προκειμένου μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο ηθικός νόμος σχετίζεται με την πράξη του ορθού πάντα, δηλ. να είναι σκοπός και όχι μέσο. Πράττε λοιπόν το ορθόν και γαία πυρί μειχθείτω! Όμως πρέπει να γνωρίζουμε, πως κάθε άνθρωπος με το να κάνει το καλό (ηθικό;) ή το κακό, εξασκεί τη δύναμή του στους άλλους. Όσον δε αφορά στο ηθικό καλό, δεν πρέπει να ζητά οποιαδήποτε ανταμοιβή, ακριβώς γιατί πρέπει να ενεργεί με ανιδιοτέλεια και χωρίς την αναμονή οιασδήποτε ανταμοιβής.
Να συμπληρώσουμε εδώ, πως η ατομική ευδαιμονία είναι κάτι το απολύτως υποκειμενικό και δεν μπορεί να υπάρξει ευδαιμονιστικός σκοπός που να αναχθεί σε έναν γενικό νόμο. Κατά την ίδια λογική δεν μπορεί να υπάρξει και ένας ηθικός νόμος. Η ηθική είναι αυθύπαρκτη, γιατί πρέπει να προέρχεται από την αυτονομία της βουλήσεως, μακριά από κάθε πνεύμα ιδιοτέλειας.
Ενώ όταν ενεργούμε υπό την πίεση των νόμων της πολιτείας ή έχομε ενδόμυχα την ελπίδα για κάποια μελλοντική ανταμοιβή, δεν ενεργούμε με βάση τον ηθικό νόμο, γιατί ακριβώς δεν αποβλέπομε στον καθ’ εαυτόν ηθικό σκοπό, αλλά ενεργούμε βάσει του φόβου ή της ελπίδας κάποιας μελλοντικής ανταμοιβής… αλλιώς, πιθανόν θα πράτταμε με διαφορετικό τρόπο. Προς τούτο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ενεργεί με βάση την συνείδησή** του η οποία θα του επιβάλλει την ηθική, και η οποία θα είναι εντελώς ανεξάρτητη από οποιοδήποτε συμφέρον.
Η αλήθεια είναι, ότι βρισκόμαστε στον αιώνα της τραγωδίας και των κατ’ επίφασιν ηθικών αξιών στις οποίες βασικός είναι ο ρόλος των θρησκειών· οι οποίες διδάσκουν την ηθική ως αναμφισβήτητη ύψιστη και κατηγορική εντολή.
Καταλήγοντας μπορούμε να πούμε, πως μια πράξη ηθική δεν αρκεί να είναι μόνο σύμφωνη με τον «ηθικό νόμο», αλλά να είναι και αυτόνομη, να προέρχεται δηλαδή από ενέργεια της ελεύθερης βούλησης. Αλλιώς κάθε «ηθική πράξη» χρειάζεται…απόδειξη(!) καθ’ ότι οι μεγάλες αλήθειες δεικνύονται και δεν αποδεικνύονται.
Να συμπληρώσουμε ακόμα πως η ηθική ζωή πίπτει και ίσταται με την ελευθερία. Ουσιαστικά δηλαδή, εξαρτάται από την ελευθερία του ατόμου ή της κοινωνίας.
Γι’ αυτό, όποιος επιθυμεί σήμερα να μελετήσει τις ηθικές αξίες, η πορεία των πραγμάτων δείχνει, πως ανοίγει μπροστά του ένα απέραντο πεδίο μόχθου, αντιθέσεων και διχογνωμιών.
* εκ του βούλομαι = επιθυμώ. Παράγωγα : βουλή, βουλευτής δηλ. αυτός που συμ- βουλεύει ή αποφασίζει. βούληση = θέληση, βούλευμα = απόφαση μετά από σκέψη, βουλητός, αβούλητος, κακόβουλος, υστερόβουλος ,υστεροβουλία= μη ειλικρινής σκέψη, βουληφόρος = αυτός που συμβουλεύει, ή εκφέρει γνώμη.
** εκ του ρήματος οἶδα = γνωρίζω. Άρα συνείδηση σημαίνει γνώση. Απ’ εδώ και το άχρηστο πλέον ρ. εἴδω = βλέπω· απ’ όπου ο ειδήμων (ειδικός) και η συνείδηση.