Είναι ένα πρόβλημα το οποίο οφείλεται , κατά κύριο λόγο, σε γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους και δευτερευόντως σε οικονομικούς. Η χώρα μας, λόγω της θέσης της, αντιμετωπίζει το πρόβλημα και δέχεται τις συνέπειες του από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, με μικρές η μεγάλες εξάρσεις κατά το πέρασμα του χρόνου. Όλα αυτά τα χρόνια και οπωσδήποτε πριν ξεκινήσει ο εμφύλιος στη Συρία και η εμπλοκή του ισλαμικού χαλιφάτου, το πρόβλημα αντιμετωπιζόταν αποσπασματικά στη χώρα μας ενώ δεν απασχολούσε σχεδόν καθόλου τα πολιτικά επιτελεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω του χαμηλού, αριθμού προσφύγων και της μικρής πίεσης που δεχόταν οι χώρες της ένωσης.
Η ένταση των πολεμικών επιχειρήσεων στη Συρία, τα τελευταία τρία χρόνια, δημιούργησε τεράστιες ροές προσφύγων προς το έδαφος της Τουρκίας με απώτερο στόχο το πέρασμα στην Ευρώπη. Εξαιτίας του παράνομου του εγχειρήματος οργανωμένα κυκλώματα στη γείτονα χώρα ανέλαβαν τη μεταφορά των ανθρώπων αυτών στα Ελληνικά νησιά και στην ενδοχώρα με ένα τεράστιο οικονομικό όφελος , που για το έτος 2007 το Αμερικανικό περιοδικό ‘’ΤΙΜΕ’’ το υπολόγισε στα 7 δις δολάρια το χρόνο.
Για τα έτη 2014 και 2015 οι παράνομοι μετανάστες που εισήλθαν στην ελληνική επικράτεια ήταν 34.442 και 847.930 αντίστοιχα, εκ των οποίων οι περισσότεροι προχώρησαν προς το εσωτερικό της Ευρώπης, ενώ ένας μεγάλος αριθμός (άνω των 60.000)έχει παραμείνει στη χώρα μας εγκλωβισμένος εξαιτίας της απροθυμίας της Ευρώπης να τους δεχτεί, αναλογικά, στα Κράτη – Μέλη, όπως συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής. Το 2015 είχαμε μια εκρηκτική χρονιά για την μετανάστευση με τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου να σηκώνουν το κύριο βάρος του προβλήματος, το οποίο, αναμφισβήτητα, εντάθηκε από τη αλλοπρόσαλλη κυβερνητική πολιτική. Καθ΄όλη τη διάρκεια του 2015 αλλά και στις αρχές του 2016 διαπιστώθηκε ότι η κυβέρνηση, εγκλωβισμένη στις ιδεοληψίες της, δεν είχε καμία βούληση υλοποίησης σχεδιασμού αντιμετώπισης του προβλήματος τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό και τοπικό. Ευνόητο είναι ότι αν δεν υπάρξει κεντρική πολιτική κατεύθυνση με σαφείς και λειτουργικές πολιτικές δεν μπορεί κατόπιν αυτό να εξειδικευθεί σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Εξαιτίας δε των σοβαρών αδυναμιών που διαπιστώθηκαν στη διαχείριση του προβλήματος (π.χ. αδυναμία καταγραφής-ταυτοποίησης πολλών μεταναστών) κοντέψαμε να τινάξουμε στον αέρα όλο το οικοδόμημα της Ε.Ε που ακούει στο όνομα Shengen και στηρίζεται στο τρίπτυχο «ελευθερία –ασφάλεια-δικαιοσύνη» .
Μπροστά σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση και προκειμένου να εξαρθρωθεί το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών και να προσφερθεί στους μετανάστες μια εναλλακτική λύση ώστε να μην βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους η Ε.Ε θεώρησε ότι έπρεπε να συνάψει μια συμφωνία με την Τουρκία με εκτελεστικό σκέλος της το ΝΑΤΟ καθώς και την Ελλάδα και την Τουρκία και ημερομηνία έναρξης την 20-03-2016.
Επειδή πολλά έχουν ακουστεί στο νησί μας τον τελευταίο καιρό αλλά σωστά και άλλα λανθασμένα, θα ήθελα να τονίσω ότι το μεταναστευτικό είναι ένα πρόβλημα με πολλές μεταβλητές, κάποιες δε εξ αυτών ξεπερνούν τις δυνατότητες μας. Το μόνο χειροπιαστό και σίγουρο που έχουμε αυτή τη σ τιγμή είναι η συμφωνία Ε.Ε –Τουρκίας και με βάση αυτή τη συμφωνία πρέπει να προσδιορίσουμε και να εξειδικεύσουμε τις ενέργειες μας.
Προβλέπει λοιπόν η συμφωνία ότι οι μετανάστες που φθάνουν στα ελληνικά νησιά θα καταγράφονται δεόντως και τυχόν αιτήσεις ασύλου θα διεκπεραιώνονται ατομικά από τις ελληνικές αρχές, δυνάμει της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες. Οι μετανάστες που δεν αιτούνται άσυλο ή η αίτηση τους κρίνεται αβάσιμη η απαράδεκτη θα επιστρέφονται στην Τουρκία.
Επομένως τα νησιά του Αιγαίου καθίστανται χώρος εφαρμογής της συμφωνίας και μάλιστα με ρητή πρόβλεψη ως προς την παρουσία Τούρκων αξιωματούχων, με σκοπό την εξασφάλιση της απαραίτητης επικοινωνίας και την απρόσκοπτη εφαρμογή των διαδικασιών. Πουθενά δεν προβλέπεται υποχρέωση παραμονής στα νησιά ατόμων, που εισέρχονται και κρίνεται ότι δεν δικαιούνται άσυλο, μέχρι την επιστροφή τους στην Τουρκία. Αντιθέτως υφίσταται υποχρέωση καταγραφής και επιστροφής όσων δεν δικαιούνται άσυλο. Τα προβλήματα εφαρμογής της συμφωνίας εντοπίζονται σήμερα στην εξέταση του αιτήματος χορήγησης ασύλου και στην, κατά συνέπεια, καθυστέρηση επιστροφής όσων δεν δικαιούνται άσυλο.
Συμπερασματικά λοιπόν, το μεταναστευτικό θα απασχολήσει τη χώρα μας και την ελληνική κοινωνία για πολλά χρόνια ακόμα, και επειδή το ζητούμενο είναι η αποσυμφόρηση της χώρας, πέραν του προσδιορισμού μεταναστευτικής πολιτικής και συνακόλουθα πολιτικής ασφάλειας, θα πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες εξέτασης ασύλου με ανάθεση της όλης διαδικασίας στην ΕΛ.ΑΣ καθώς και στην οργάνωση προαναχωρησιακών δομών για αυτούς που θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Ενώ σε επίπεδο Ε.Ε θα πρέπει να προκριθεί η πολιτική σύναψης συμφωνιών επαναπροώθησης πολιτών τρίτων χωρών (Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Ινδία, χώρες υποσαχάριας Αφρικής κλπ) που δεν δικαιούνται άσυλο.
Χίος 12-11-2016
Χαράλαμπος Μπουρνιάς
Αρχιπλοίαρχος (ε.α) Λ.Σ