Το πνεύμα και το οινόπνευμα

Με αφορμή την… ανακάλυψη ενός περιοδικού που βρήκα σε κάποιο από τα Σαββατιάτικα τεύχη της «ΕΣΤΙΑΣ» των περασμένων μηνών, με τίτλο: «Greek Spirits, Ούζο-Τσίπουρο-Ρακή-Λικέρ», σκέφθηκα να γράψω αυτό το κείμενο.

Δυστυχώς για το πνεύμα το Λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη δεν γράφει και πολλά πράγματα. Βέβαια, όλοι ξέρομε ότι το πνεύμα είναι το άυλο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, σε αντιδιαστολή με το σώμα (σώμα και πνεύμα). Βέβαια ο Μπαμπινιώτης συνεχίζει: Άγιο Πνεύμα, μπαίνω στο πνεύμα, κάνω πνεύμα κλπ. κλπ.

Αλλά, για να επιστρέψομε στο οινό-πνευμα όπως γράφει η «ΕΣΤΙΑ» και αντιγράφω:

«Ανακαλύφθηκε με τη διαδικασία της τύχης, της δοκιμής και της παρατή­ρησης. Μερικές καυτές πέτρες που έπεσαν[1] στα δοχεία που φύλαγαν τα κρασιά τους έδωσαν ατμούς που απορρίφθηκαν από δέρματα ή σφουγγάρια που βρίσκονταν κρεμασμένα από πάνω. Στη συνέχεια κάποιοι… στράγγισαν τα δέρματα ή τα σφουγγάρια και μερικοί τόλμησαν να δοκιμάσουν το υγρό που πήραν. Ήταν το πρώτο απόσταγμα, περίεργο μα δυνατό.

Με την απόσταξη όμως, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δηλ. με άμβυκα (σ.σ. δηλ. το καζάνι), έχει διάφορες ιστορικές εκδοχές. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ήταν γνωστή στη Μεσοποταμία την 4η χιλιετηρίδα π.Χ. για παραγωγή ροδόνερου. Κάποιοι άλλοι αποδίδουν στους δικούς μας προγόνους την επινόηση του άμβυκα, στην ακμή του Μυκηναϊκού πολιτισμού τον 16ο αιώνα π.Χ. όταν η επεξεργασία του χαλκού ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Αλλά και στους Αιγύπτιους του 13ου αιώνα π.Χ. ήταν γνωστή η απόσταξη με την οποία έφτιαχναν καλλυ­ντικά και αρώματα! Σύμφωνα με την ιστορία μαθαίνομε ότι ο Αριστοτέλης τον 4ο αιώνα π.Χ. γνώριζε να μετατρέπει το θαλασσινό νερό σε πόσιμο με εξάτμιση! Επιμένομε, μάλιστα, να λέμε ότι η λέξη που χρησιμοποιούν κυρίως οι Γάλλοι για τους αποστακτήρες alembic δεν είναι αραβικής προελεύσεως, αλλά ελληνικής από το "άμβυξ".

"Απόσταξη" ονομάζεται η μέθοδος με την οποία απομονώνεται ένα υγρό συγκεκριμένου σημείου βρασμού από ένα μίγμα[2].

Ακολούθως ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Παραγωγών Αποσταγμάτων Αλκοολούχων Ποτών (ΣΕΠΑΑΠ) κ. Νίκος Καλογιάννης μιλάει (στο περιοδικό) για την άνοδο που εμφανίζει η εγχώρια ποτοποιία τα τελευταία χρόνια, για το ούζο, το ηγετικό ποτό της ελληνικής ποτοποιίας και αποσταγματοποιίας, και κυριότερο εξαγόμενο προϊόν, και για το πώς μπορεί το τσίπουρο να κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση που του αξίζει. Το ούζο πρωταγωνιστεί στην παραγωγή μεταξύ των αλκοολούχων ποτών (64% στο σύνολο όλων των ποτών που παράγομε στη χώρα μας). Το 2018 οι εξαγωγές των ελληνικών αλκοολούχων ποτών εισήγαγαν στην ελληνική οικονομία 59.000.000€ (το 40% των € ήταν για το ούζο!!! – τα θαυμαστικά δικά μου!...). Οι χώρες που προτιμάνε το ούζο μας είναι η Γερμανία, η Βουλγαρία, η Ολλανδία και οι ΗΠΑ[3].

Τα τελευταία χρόνια γίνονται διάφορες ενέργειες προκειμένου τα ελληνικά αποστάγματα να αποκτήσουν θέση στα μπαρ και όλο και περισσότεροι πελάτες των μπαρ να τα χρησιμοποιούν κυρίως σαν βάση για κοκτέιλ.

Ο κάθε αποσταγματοποιός έχει το δικό του μυστικό, δηλ. το είδος και την αναλογία των αρωματικών σπόρων που χρησιμοποιεί. Η αλκοόλη, οι σπόροι και οι αρωματικές πρώτες ύλες παραμένουν για ώρες μέσα σε παραδοσιακούς χάλκινους άμβυκες (καζάνια). Κατόπιν το μίγμα αποστάζεται χωρίς απότομες μεταβολές, τόσο στη θέρμανση όσο και στην ψύξη του. Από την πρώτη απόσταξη διαχω­ρίζεται και επιλέγεται η "καρδιά", το πλέον εύγευστο μέρος του αποστάγματος…» κλπ. κλπ. (λεπτομέρειες που δεν ενδιαφέρον τον αναγνώστη). «Σήμερα παράγεται ούζο σε ολόκληρη την Ελλάδα, όπου οι παραγωγοί φτάνουν τους 300! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζεται μια σημαντική διαφοροποίηση και ποικιλία προϊόντων, κάτι που μόνο καλό μπορεί να είναι».

Ακολούθως το περιοδικό (οι συγγραφείς το περιοδικό) ασχολείται προτού αρχίσει να περιγράφει τα ποτά και τον τόπο καταγωγής τους με το… «ιδανικό ποτήρι» (!!! τα θαυμαστικά δικά μου), και καταλήγει ότι «το ποτήρι που πίνομε το ούζο, πρέπει να είναι στενό και ψηλό, και στο ούζο πρέπει να προστίθεται νερό κατά τα 2/3 για πολλούς και διαφόρους λόγους…» κλπ. κλπ.[4]

Αγαπητοί Αναγνώστες, το περιοδικό έχει 97 σελίδες και περιγράφει τα ποτά «ούζο-τσίπουρο-ρακή-λικέρ» όλης της Ελλάδας, καθώς και πολλούς από τους μεζέδες που το συνοδεύουν! Εγώ, ως Χιώτης, θα αναφέρω μερικά με τις ιδιαιτερότητές τους, θα επιμείνω όμως στα… Χιώτικα προϊόντα, διότι… «το αίμα νερό δεν γίνεται»! Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι με κάποιον ποτοποιό με συν­δέουν… συγγενικοί δεσμοί!... Ξεκινώντας λοιπόν από το «Αμόργιον» (από την Αμοργό), πάμε στον «Θάνο Καραθάνο» (Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Οινολόγων), πάμε στον «Γεράσιμο Λαζαρίδη» με τον μεγαλύτερο ιδιόκτητο αμπελώνα όλης της Ελλάδας (έκταση 3.000 στρεμμάτων), συνεχίζομε με το τσίπουρο «Δεκαράκι», συνεχίζομε με τα Mυτιληνιά Ένα, Ούζο Βαρβα­γιάννη, Ούζο Πλωμάρι, Ποτά Δημήτρη Αποστολάκη, την Ποτοποιία Avantes (από την Εύβοια), η εταιρεία “Meteoro” (Θεσσαλία;), ποτά από το Βόλο, τη Λευκάδα, τη Χίο (εταιρεία Ψυχής), το Μεσολόγγι, τη Χίο πάλι («Απαλα­ρίνα»), το παλαιότερο ούζο (1863), Κακίτση (Χίος), Μυλωνάς (Πύργος Ηλείας), Μανωλάκης (Κρήτη), Αρχοντικό (Ποτοποιία Μελισσανίδη, Μακε­δονία), Γάτσιος(;), Καλλικούνης (Καλαμάτα), και τέλος εταιρεία Finest Roots (ρίζες πάλι από την Καλαμάτα). Αποφεύγω να περιγράψω το κουμ-κουάτ γιατί είμαι εκτός θέματος, δηλ. δεν γνωρίζω λεπτομέρειες!...

Λόγω… της πατρίδος μου, γράφω κάτι περισσότερο για τη ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ, «το λικέρ με την υπέροχη γεύση και τις θαυματουργές ιδιότητες», όπως γράφει το περιοδικό που κρατάω και αντιγράφω. Δεν θα σας κουράσω με λεπτομέρειες. Απλώς αντιγράφω ότι: «Η μαστίχα είναι γνωστή από την αρχαιότητα για τις πλούσιες ευεργετικές και θεραπευτικές της ιδιότητες. Είναι η αρωματική ρητίνη που μας προσφέρει το μαστιχόδεντρο (σχίνος ο μαστιχοφόρος, επιστημονικά Pistacia Lentiscus var. Chia), ένας θάμνος που ευδοκιμεί στη νότια Χίο». Εδώ εγώ ο απλός άνθρωπος διερωτώμαι: γιατί δεν ευδοκιμεί ΠΟΥΘΕΝΑ αλλού παρά μόνο στη νότια Χίο;).

Για να κλείσω το (ατελείωτο) κείμενό μου, διότι το θέμα της μαστίχας, είτε ως θάμνου, είτε ως ρητίνης, είτε ως λικέρ, είναι πελώριο, είναι ατελείωτο, βλέπω και διαβάζω στον Τύπο της Χίου (μου έρχεται κάθε εβδο­μάδα) στην εφημερίδα «Η ΑΛΗΘΕΙΑ», κύριο άρθρο της (πρώτη σελίδα) με τίτλο: «Λαμπρά εγκαίνια για τη μυστηριώδη… μαστίχα» (ακριβής αντιγραφή). Μαθαίνω λοιπόν ότι έγινε Κέντρο Έρευνας της Μαστίχας (ΚΕΜ) στην Καλλιμασιά (όπου Καλλιμασιά είναι ένα κεφαλοχώρι της νότιας Χίου) παρουσία πλήθους επιστημόνων!... Δεν γράφω λεπτομέρειες διότι πολύ σας κούρασα! Απλώς αναφέρω ότι ο «λευκός χρυσός» όπως τον αποκαλεί ο δημοσιογράφος, μαζί με τη ναυτιλία αποτελεί βασικό πυλώνα ανά­πτυξης του νησιού της Χίου[5].

Αλλά, και τελειώνω εδώ, πολύ σας κούρασα. Από το οινόπνευμα βρεθήκαμε στη μαστίχα κλπ.