Αφήνω τη σημερινή άθλια απόπειρα των Βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ να τακτοποιήσουν συγγενείς δια τροπολογιών. Άλλωστε δεν πρόκειται για αντάλλαγμα έναντι πολιτικής υποστήριξης, αλλά για νεποτισμό. Αφήνω και την Πρωθυπουργική καρικατούρα που βρήκε τη μέρα για να καταγγείλλει το «παλιό πολιτικό κατεστημένο». Οι άνθρωποι ξεσάλωσαν γιατί δεν είχαν ποτέ συντεταγμένες, ούτε καν ηθικές.
Θα σταθώ στην πατροπαράδοτη πελατειακή σχέση, δηλαδή στην προσφορά και ζήτηση εξυπηρετήσεων για τα πάντα: από διορισμό ή ανάθεση δημόσιας υπηρεσίας, έως την εξεύρεση μιας θέσης σε νηπιαγωγείο, έναντι πολιτικού ή οικονομικού ανταλλάγματος.
Μπορεί να αλλάξει κάτι; Δύσκολο, αφού πρόκειται για σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης που λειτουργεί μακροπρόθεσμα - ενίοτε και σε πολλές γενιές - η οποία στηρίζεται σε ένα σύστημα μυστικών διαπροσωπικών ανταλλαγών, δια των οποίων, κατά κανόνα, αναπαράγεται και αναπτύσσεται διαφθορά.
Εάν η προσφορά είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση, τότε μειώνονται οι ανταλλαγές και η διαφθορά. Αν είναι μικρότερη, όπως συμβαίνει σήμερα, τότε, όχι μόνον αυξάνονται, αλλά παράγεται και ένταση η οποία μάλλον οδηγεί και στην άνοδο της λεγόμενης αντι-συστημικής ψήφου (ένταση παράγεται και απο τους ενδιάμεσους όταν δεν εξασφαλίζουν ότι το πολιτικό αντάλλαγμα, δηλαδή οι ψήφοι, πηγαίνει προς τη «σωστή κατεύθυνση»).
Σημειώνω επίσης, ότι η πολιτική «κερδοφορία» των πελατειακών σχέσεων εξαρτάται και από το περιβάλλον στο οποίο καλλιεργούνται και αναπτύσσονται. Όσο ευνοεί την «κερδοφορία» τους, τόσο περισσότεροι θα δεσμεύονται σε αυτές αλλά και θα αποπολιτικοποιούνται, με ότι επιπτώσεις έχει αυτό στη δημοκρατική λειτουργία της χώρας. Ανάλογα θα επηρεάζεται και η αναγκαία ανανέωση του πολιτικού προσωπικού.
Επιπλέον, θύμα πέφτει και ο ίδιος ο πάροχος, ο οποίος, μοιραία, αναγκάζεται να αναλώνει το χρόνο του στη συντήρηση της πελατειακής σχέσης, με αποτέλεσμα να μην δρα δημιουργικά, αλλά και να απαξιώνεται επιστημονικά, τεχνικά κ.λπ. και, τελικά, να μη προσφέρει έργο στο κοινωνικό σύνολο ακόμα και εάν διαθέτει το ταλέντο και τα προσόντα. Και αυτό είναι ιδιαίτερα βλαπτικό κυρίως για τις τοπικές κοινωνίες, αφού κατά την - αποκρυσταλλωμένη από την εποχή που ήμουν Κοινοτικός ελεγκτής - γνώμη μου, οι πλέον εκτεθειμένοι σε πελατειακές σχέσεις εντοπίζονται στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Λύσεις υπάρχουν:
Καταρχάς, είναι η μείωση της προσφοράς εξυπηρετήσεων μέσα από την οικοδόμηση κράτους δικαίου, και, ταυτόχρονα, η μείωση της ζήτησης μέσα από την οικονομική ανάπτυξη. Είναι προφανές: η ανεργία και η φτώχεια συντηρούν τα πελατειακά συστήματα.
Κατά δεύτερον, είναι η λειτουργία του κράτους και των υπηρεσιών του. Όσο δεν βελτιώνεται, τόσο η ζήτηση θα πολλαπλασιάζεται.
Τρίτον, είναι η αποχή από την κάλπη. Η αποχή τροφοδοτεί τις πελατειακές σχέσεις, αφού η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων δεν επωφελείται από αυτές, έστω και αν αυτό δεν γίνεται κατά συνείδηση.
Στο μακρύ κατάλογο των λύσεων (παιδεία κ.λπ.) περιλαμβάνω και το δύσκολο - λόγω του τρόπου λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος - ζήτημα της ανάδειξης των κατάλληλων υποψηφίων.
Κλείνω με μια μικρή (αμπελο)φιλοσοφική διάθεση. Στην πολιτική, κάθε απόφαση ή ενέργεια πάντα θα ζυγίζεται ως προς τον πολιτικό της αντίκτυπο. Κατά κανόνα, οι ορθότερες επιφέρουν ζημία στην πελατειακή σχέση και γι’ αυτό πολύ δύσκολα αναλαμβάνονται.