ΕΙΝΑΙ από τους ανθρώπους εκείνους που έχουν ασχοληθεί σε εθελοντική βάση, με τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές στο νησί μας, όσο λίγοι, σχεδόν δύο δεκαετίες τώρα. Η δικηγόρος, Νατάσα Στραχίνη, είναι ενεργό μέλος της «Επιτροπής Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες Χίου: Λάθρα;» από το 2001. Είδε, όπως ανέφερε σε συνέντευξή της στο «Ράδιο Α», την κοινωνία της Χίου από αδιάφορη –τα πρώτα και περισσότερα χρόνια της ενασχόλησής της- να εξελίσσεται σε αλληλέγγυα, κατά την περίοδο που χιλιάδες πρόσφυγες πέρασαν από το νησί μας και τώρα διαπιστώνει ότι η ίδια κοινωνία έχει παρασυρθεί σε ένα συναίσθημα φόβου που τελικά θα μας οδηγήσει –αν δεν μας έχει ήδη οδηγήσει- σε πολύ δύσκολα μονοπάτια.
Αφορμή για την κουβέντα μας στο ραδιόφωνο της «Αλήθειας» το πρόσφατο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή στις 19 Απριλίου, δύο μόλις μέρες μετά την απόφαση του ΣτΕ κατάργησης του γεωγραφικού περιορισμού των αιτούντων άσυλο, στα νησιά.
Όπως είπε, «το νομοσχέδιο έγινε χωρίς να προηγηθεί διαβούλευση και υπό τις ασφυκτικές πιέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ζητά να αυξηθούν οι απελάσεις».
Ακολουθούν τα βασικά σημεία της συνέντευξής της.
ΧΡ.Ψ.: Πώς σχολιάζετΕ τη νέα – πρώτη- απόφαση του νέου Δ/ντή της Υπηρεσίας Ασύλου με την οποία στην ουσία επιβάλλει πάλι τον γεωγραφικό περιορισμό σε όσους έρχονται στα νησιά του Αιγαίου και το ν/σ για το Άσυλο που κατέθεσε το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής;
Ν.Σ.: Αυτή η επιλογή της Κυβέρνησης –γιατί πρόκειται για κυβερνητική επιλογή– δείχνει κατ’ αρχήν ότι αντί να υλοποιήσει την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε ότι οι αποφάσεις με τις οποίες επιβάλλεται ο γεωγραφικός προσδιορισμός δεν είναι επαρκώς αιτιολογημένες, στην ουσία τις ανατρέπει στην πράξη. Αυτό ακριβώς, οποιοσδήποτε μπορούσε να παρακολουθήσει το ζήτημα για το συγκεκριμένο θέμα, ήταν εμφανές ότι θα συνέβαινε. Προχώρησαν βέβαια ένα βήμα περισσότερο και έχουν ήδη καταθέσει το σχετικό ν/σ με το οποίο θα νομοθετηθεί ο γεωγραφικός προσδιορισμός. Πρόκειται για μία ακόμη αναθεώρηση της διαδικασίας ασύλου και τροποποίηση του πρόσφατου Ν. 4375. Ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο όπου εμπεριέχεται η σχετική διάταξη για τον γεωγραφικό περιορισμό των αιτούντων άσυλο στα νησιά. Ένα από τα πιο προβληματικά σημεία ίσως είναι η τελεσιδικία της διαδικασίας ασύλου στον β’ βαθμό με τις αποφάσεις από τις επιτροπές προσφυγών και όχι από τα δικαστήρια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάποιος μπορεί να απελαθεί ακόμη κι αν έχει προσφύγει στο Διοικητικό Εφετείο και η αίτησή του εκκρεμεί. Δηλαδή στο μέλλον θα έχουμε ανθρώπους που η απόρριψη του αιτήματος ασύλου τους θα ακυρωθεί από το δικαστήριο όμως οι ίδιοι θα έχουν ήδη επιστραφεί στην Τουρκία ή και στις χώρες καταγωγής τους. Παράλληλα επιχειρείται η επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου με σύντμηση προθεσμιών και τη μετάθεση της ευθύνης για την επίδοση της απόφασης ασύλου στον ίδιο τον αιτούντα άσυλο.
Ένα σημαντικό σημείο που αφορά τους κατοίκους της Χίου και της Λέσβου είναι στο άρθρο 36 του νομοσχεδίου για τις αποζημιώσεις για φθορές σε παρακείμενες ιδιοκτησίες, κατοίκων της περιοχής Σούδας και Χαλκειούς και ιδιαίτερα για αγροκτήματα. Από την αποζημίωση φαίνεται να εξαιρούνται όσα καλύπτονται από άλλες ασφάλειες (για παράδειγμα τα αυτοκίνητα), τα χρηματικά ποσά και αντικείμενα που κατά δήλωση έχουν κλαπεί. Τα χρήματα των αποζημιώσεων αυτών θα δοθούν από έσοδα παραβόλων που καταβάλλονται από μετανάστες για τη χορήγηση/ανανέωση αδειών διαμονής».
ΧΡ.Ψ.: Τι ισχύει αυτή τη στιγμή για τα αιτήματα ασύλου που υποβάλλονται;
Ν.Σ.: Οποιοσδήποτε νεοεισερχόμενος στα νησιά του Αιγαίου αυτή τη στιγμή, αφού περάσει τη διαδικασία ταυτοποίησης και καταγραφής του έχει το δικαίωμα να υποβάλει αίτημα ασύλου. Από τη στιγμή που υποβάλει τη βούληση για αίτημα ασύλου, θεωρείται ως αιτών άσυλο, με βάση το νόμο της Ελλάδας. Ξεκινάει λοιπόν να εξετάζεται το αίτημά του. Εδώ αρχίζουν πολλοί και διάφοροι διαχωρισμοί σε ένα δαιδαλώδες σύστημα, που αυτό το οποίο είναι σημαντικό για εμάς στα νησιά είναι ότι ταυτόχρονα επιβάλλεται στους αιτούντες άσυλο ο γεωγραφικός περιορισμός, υπό το πρόσχημα της ταχύτερης εξέτασης των αιτημάτων ασύλου.
Αυτό στην πραγματικότητα δεν λειτούργησε ποτέ. Τα δύο τελευταία χρόνια το μόνο που βλέπουμε είναι διαρκείς καθυστερήσεις κι έναν εγκλωβισμό των ίδιων των αιτούντων άσυλο στα νησιά και των ίδιων των κοινωνιών που βιώνουν μαζί τους το πρόβλημα αυτό....
...Έχουμε ανθρώπους που βρίσκονται σ’ αυτή τη διαδικασία ακόμη και δύο χρόνια. Από τη διαδικασία αυτή εξαιρούνται όσοι κρίνονται ευάλωτοι από το νόμο, δηλαδή ανήλικα, οικογένειες μονογονεϊκές, άνθρωποι με βαρύτατες ασθένειες, θύματα βασανιστηρίων κ.λπ. και έχουν το δικαίωμα να μεταβούν στην ενδοχώρα.
ΧΡ.Ψ.: Τα τελευταία χρόνια δημιουργείται ένα κλίμα στην τοπική κοινωνία ότι ένα σημαντικό μέρος όσων έχουν περάσει από το νησί μας είναι πρόσφυγες, αλλά ένα επίσης αρκετά μεγάλο μέρος είναι μετανάστες, που άδραξαν την ευκαιρία. Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα;
Ν.Σ.: Κατ’ αρχήν αυτό το οποίο συζητείται ευρύτατα, ότι δεν υπάρχουν πια πρόσφυγες και ότι είναι μετανάστες, τα ίδια τα νούμερα και τα στατιστικά των αρμόδιων υπηρεσιών το διαψεύδουν. Το περισσότερο από το 50% των ανθρώπων προέρχονται από τη Συρία. Μιλάμε για γυναικόπαιδα στη συντριπτική τους πλειοψηφία και επίσης η 2η χώρα από την οποία προέρχονται άνθρωποι είναι το Ιράκ και η 3η το Αφγανιστάν, κάπου ανάμεσα είναι και το Πακιστάν, που ίσως είναι η μόνη αμφισβητούμενη χώρα αν αφορά πρόσφυγες ή μετανάστες...
...Φυσικά ο εγκλωβισμός των ανθρώπων εδώ δεν ωφελεί κανέναν. Καταστρατηγεί τα δικά τους δικαιώματα –και των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων- αλλά δημιουργεί απίστευτη δυσχέρεια και ένταση στις τοπικές κοινωνίες. Επομένως αυτό που θα είχαμε εμείς ως πρόταση είναι ο απεγκλωβισμός των προσφύγων. Φυσικά θα πρέπει να γίνει και ο διαχωρισμός προσφύγων και μεταναστών, όμως αυτό γίνεται μέσα από τη διαδικασία ασύλου, μέσα από την εξέταση των αιτημάτων.
ΧΡ.Ψ.: Αν για παράδειγμα κριθούν στον πρώτο βαθμό ότι κάποιοι από αυτούς είναι μετανάστες, σ’ αυτό το μεταβατικό στάδιο πού θα πρέπει να είναι;
Ν.Σ.: ...Ηβ πρακτική μετά τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί εγκλωβίζονται στα νησιά. Είναι υποχρεωμένοι, δεν μπορούν να φύγουν. Εκεί ακριβώς εμείς εστιάζουμε το πρόβλημα, ως οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και είναι το λογικό. Έχουμε δει ότι τα προηγούμενα δύο χρόνια το σύστημα αυτό δεν απέδωσε. Η μεταφορά των ανθρώπων στην ενδοχώρα σε δομές όπου θα μπορέσουν να τους παρασχεθούν με ευρωπαϊκά χρήματα οι κατάλληλες συνθήκες υποδοχής –γιατί κάποιος μέχρι να εξαντληθεί η διαδικασία ασύλου θεωρείται πρόσφυγας- πώς να το κάνουμε είναι κάποιες διαδικαστικές εγγυήσεις τις οποίες οφείλουμε να τις διατηρήσουμε ως οργανωμένη κοινωνία και ως κράτος δικαίου...
ΧΡ.Ψ.Ερ.: Επειδή εσείς δραστηριοποιείστε χρόνια, αλήθεια, πόσα χρόνια κλείνετε τώρα;
Ν.Σ.: Είμαστε από το 2001 και έχουμε κουραστεί να λέμε τα ίδια. Είμαστε 17 χρόνια σ’ αυτήν την ιστορία και ειλικρινά στεναχωριόμαστε περισσότερο αυτή τη στιγμή για την τοπική κοινωνία. Τα παλαιότερα χρόνια η τοπική κοινωνία ήταν αρχικά αδιάφορη, μετά πραγματικά αλληλέγγυα -στάθηκε με μεγάλη μεγαλοψυχία απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα- ωστόσο τώρα έχει παρασυρθεί σε ένα συναίσθημα φόβου που τελικά θα μας οδηγήσει –αν δεν μας έχει ήδη οδηγήσει- σε πολύ δύσκολα μονοπάτια.
ΧΡ.Ψ.: Η Κυβέρνηση μπορεί να μην πράττει αυτά που βάζετε κι εσείς ως προαπαιτούμενα. Οι τοπικοί παράγοντες –Δήμαρχος, Περιφερειάρχης, Αντιπεριφερειάρχης, οι βουλευτές- τι θα έπρεπε να κάνουν, που δεν το έχουν κάνει;
Ν.Σ.: Κατ’ αρχήν θεωρώ ότι θα έπρεπε να ενεργήσουν από κοινού.
Να βρούμε και με την κοινωνία των πολιτών και με την τοπική κοινωνία τις κοινές συνισταμένες. Αυτό και μόνο μπορεί να μας οδηγήσει σε σωστές και πιο αποτελεσματικές λύσεις. Εντάξει, η κεντρική κυβέρνηση –δυστυχώς- τα έχει κάνει θάλασσα. Δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς αυτό το πράγμα. Έχει διαχειριστεί τελείως λανθασμένα όλο αυτό το ζήτημα, ακόμα και μετά την κρίση.
Έχει τις κοινωνίες έξι νησιών, συμπεριλαμβάνεται και η Ρόδος σ’ αυτήν την ιστορία, εξαγριωμένες. Η Μυτιλήνη έχει αυτή τη στιγμή 8.500 ανθρώπους, όχι απλά ένα χωριό, αλλά μια μικρή κωμόπολη.
Οι τοπικοί φορείς θα πρέπει με χαμηλούς τόνους να δουν ποια λύση μπορούν να προσφέρουν για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα. Ενωμένα, χωρίς κρεσέντο, χωρίς ξενοφοβικά πρότυπα, χωρίς ισλαμοφοβία, να μπορέσουμε να βάλουμε στο τραπέζι μια συζήτηση και να δούμε λύσεις. Αυτή τη στιγμή 200 άνθρωποι μένουν σε διαμερίσματα της Χίου. Η τοπική κοινωνία από αυτά δεν κερδίζει;
Από τον κόσμο που έχει έρθει –οργανώσεις, οργανισμούς, frontex, Europol– μιλάμε για πολλές εκατοντάδες ανθρώπους που μένουν χειμώνα – καλοκαίρι εδώ, δεν μπορεί να κερδίσει η τοπική κοινωνία; Η Μυτιλήνη γιατί με μεγαλύτερους αριθμούς κατάφερε να είναι το νησί της αλληλεγγύης; Με τα όποια προβλήματα που τώρα αρχίζουν να διαφαίνονται, ωστόσο η Μυτιλήνη δεν έχει βγάλει αυτό το κακό όνομα –να το πω έτσι- όπως είναι η Χίος, το ξενοφοβικό, το ρατσιστικό νησί. Από εμάς τους ίδιους εξαρτάται πώς διαφημίζουμε το νησί μας. Ας διαφημίσουμε το νησί της αλληλεγγύης γιατί πρώτα απ’ όλα οι καρδιές μας θα ‘ναι ανοιχτές.
Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε μια κοινωνία μίσους
Ν.Σ: Δυστυχώς όλη αυτή η κατάσταση και ο χειρισμός των δεδομένων αυτών με μικροπολιτικά και πολύ κοντόφθαλμα συμφέροντα έχουν αποπροσανατολίσει και το κοινό αίσθημα. Ο κόσμος έχει φοβηθεί. Έχει βγάλει –να μην το πω ρατσιστικά, αν και σε πολλές περιπτώσεις έχουμε και ρατσιστικά περιστατικά– σίγουρα ξενοφοβικά αντανακλαστικά. Αυτό μας έχει οδηγήσει σαν κοινωνία να έχουμε κλείσει τις πόρτες μας και τις καρδιές μας. Θεωρώ ότι το αντίθετο θα έπρεπε να είναι ο κοινός στόχος όλων. Ας δούμε το παράδειγμα της Τήλου. Η Τήλος είναι ένα νησί με 800 κατοίκους. Δέχθηκαν 10 οικογένειες προσφύγων, συνολικά 40 με 50 άτομα, κι εκεί η αναλογία είναι μικρή. Ωστόσο έχουν ενσωματωθεί μέσα στην κοινωνία και φαίνεται πως έχουν λειτουργήσει προς όφελος της τοπικής κοινωνίας...
...Καταλαβαίνω ότι η επιλογή να εγκλωβιστεί κόσμος στα νησιά είναι κεντρική, ωστόσο κι εμείς οι ίδιοι ως κοινωνίες θα ‘πρεπε να ψάξουμε να βρούμε τρόπους να συζήσουμε –έστω και προσωρινά– με όλους αυτούς τους ανθρώπους. Όταν όμως τους έχουμε εγκλωβίσει μέσα στη ΒΙΑΛ, όταν μια λεχώνα με δύο ημερών βρέφος φεύγει από το νοσοκομείο και οδηγείται στη σκηνή της ΒΙΑΛ πείτε μου πού θα βρεθεί η ψυχραιμία από τους ίδιους που ζουν το πρόβλημα, αλλά και από τους περίοικους, για να δοθεί μια ψύχραιμη και μια μακροβιότερη λύση; Εμείς εδώ και χρόνια το μόνο που κάνουμε είναι να κοιτάμε μόνο το σήμερα.
ΧΡ.Ψ.: Επί της ουσίας έχουμε δύο κοινωνίες στα κάγκελα, την κοινωνία των προσφύγων και μεταναστών και την τοπική κοινωνία. Ωστόσο ο φόβος στον οποίο αναφερθήκατε, εν μέρει, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι δικαιολογημένος. Όταν ο άλλος βλέπει να έχει παραβιαστεί το σπίτι του, όταν είχαμε τόσες καταγγελίες στο Χαλκειός ή των κατοίκων της Σούδας... Για όλα αυτά ποιος έχει την ευθύνη;
Ν.Σ.: Αυτά τα προβλήματα πραγματικά υπάρχουν και τουλάχιστον προσωπικά εκτιμώ ότι οι άνθρωποι δικαίως πολλές φορές έχουν εξαγριωθεί και έχουν βγει να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Αυτό βέβαια δεν δίνει σε κανέναν το δικαίωμα να πάρει το νόμο στα χέρια του ή να μιλάμε για πολιτοφυλακές ή για επεμβάσεις, όπως αυτές που είδαμε πέρσι στη Σούδα, για επιθέσεις με ρατσιστικά κίνητρα. Γι’ αυτό είπα ότι ο κόσμος, η κοινή γνώμη δυστυχώς γίνεται βορά. Κάποιοι εκμεταλλεύονται όλο αυτό το ξενοφοβικό συναίσθημα που βιώνουν οι τοπικές κοινωνίες εδώ και δύο χρόνια, στην ουσία αυτό το πράγμα θα γυρίσει εναντίον μας. Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε μια κοινωνία μίσους. Αυτό και μόνο θα ‘πρεπε να μας θορυβήσει. Δυστυχώς οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν ενεργήσει ως θα όφειλαν. Όταν εγώ γυρίσω και βρω το σπίτι μου με πόρτα παραβιασμένη θα ζητήσω καλύτερη αστυνόμευση. Αυτό θα έπρεπε να συμβεί. Από εκεί και πέρα όμως δεν έχω δικαίωμα να στερήσω από ένα παιδί να πηγαίνει σχολείο. Είναι δικαίωμά του, όπως είναι δικαίωμα για όλα τα παιδιά του κόσμου. Τι ακριβώς θέλουμε; Να τα αποκλείσουμε; Ένα γκέτο είναι πολύ χειρότερο από μια ανοιχτή κοινωνία. Αυτό είναι κοινώς γνωστό. Όταν τον άλλον τον αποκλείεις αυτόματα τον βάζεις απέναντι. Ριζοσπαστικοποιούνται κι οι ίδιοι μ’ αυτήν την αντιμετώπιση. Εμείς αυτό ακριβώς υποστηρίζουμε.
