Η Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων (ΝΜΑ) αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους πυλώνες της ευρωπαϊκής και ελληνικής μεταφορικής πολιτικής. Σε μια εποχή που οι προκλήσεις της συνδεσιμότητας, της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας αυξάνονται, η ΝΜΑ προσφέρει λύσεις που συνδέουν λιμάνια και περιοχές της Ευρώπης και όμορων χωρών, μειώνουν το κόστος μεταφοράς και ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα.
Ο Σεραφείμ Κάπρος, πρόεδρος του Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αναλύει τη στρατηγική σημασία του κλάδου για την Ελλάδα και την Ευρώπη, τις προοπτικές ανάπτυξης, τις πολιτικές που απαιτούνται και το πώς μπορεί η χώρα μας να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτές τις «θαλάσσιες λεωφόρους» της οικονομίας.
-Ποια είναι η σημασία της Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων για την Ελλάδα και την Ευρώπη;
Η στρατηγική αξία της ΝΜΑ δεν περιορίζεται στην απλή μεταφορά εμπορευμάτων, αλλά επεκτείνεται στην ολοκληρωμένη διασύνδεση χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορικών αλυσίδων από πόρτα σε πόρτα, στην εξυπηρέτηση των νησιών με εμπορεύματα που δεν εξυπηρετούνται από την ακτοπλοΐα, καθώς και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών και ευρωπαϊκών μεταφορών.
-Πώς διαμορφώνονται οι προοπτικές για την ανάπτυξη του ελληνόκτητου κλάδου της ΝΜΑ;
Γενικά, η ανάγκη για αποτελεσματική ΝΜΑ γίνεται εμφανής από τις αποστάσεις και τις συνδέσεις που πρέπει να καλυφθούν, οι οποίες δεν είναι απαραίτητα κοντινές. Για παράδειγμα, η διαδρομή από τη Βαλένθια έως τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας ξεπερνά τα 2.000 μίλια, ενώ η απόσταση διάσχισης του Ατλαντικού από το λιμάνι της Χάβρης έως τη Νέα Υόρκη μόλις ξεπερνά τα 3.100 μίλια. Επομένως, αν και η ΝΜΑ συνδέει συχνά λιμάνια κοντινότερων αποστάσεων, η στρατηγική της σημασία είναι πολύ μεγαλύτερη: πρόκειται για μια γέφυρα που ενώνει λιμάνια με χερσαίες υποδομές, μειώνοντας το κόστος, τις καθυστερήσεις και τη συμφόρηση των δρόμων.
Ο ελληνόκτητος στόλος ΝΜΑ, έντονα διεθνοποιημένος, ήδη πρωταγωνιστεί και μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω και στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και μεσογειακής θαλάσσιας μεταφοράς και σε εθνική κλίμακα, καθιστώντας ελληνικούς λιμένες όπως του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, του Βόλου και άλλων σημαντικούς κόμβους διασύνδεσης και αναδιανομής.
-Ποια είναι τα βασικά πλεονεκτήματα της ΝΜΑ ως προς την οικονομική αποδοτικότητα;
Η εμπειρία δείχνει ότι οι πολιτικές μεταφορών στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν εναλλακτικά: ή να κατασκευάσουν νέες πολύ ακριβές χερσαίες υποδομές όπως αυτοκινητοδρόμους και σήραγγες που θα κόστιζαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ή να επενδύσουν αισθητά λιγότερο στη δρομολόγηση θαλάσσιων μεταφορικών υπηρεσιών. Η ΝΜΑ προσφέρει οικονομικά αποδοτικές λύσεις.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα πλοίο Ro-Ro ηλικίας 15 ετών με χωρητικότητα 120 φορτηγών μπορεί να μεταφέρει αγαθά μεταξύ Πειραιά και Θεσσαλονίκης ή Αλεξανδρούπολης πολύ φθηνότερα σε σύγκριση με τις οδικές μεταφορές εάν καλυφθεί το 70% της χωρητικότητάς του, ενώ παράλληλα αποφεύγονται καθυστερήσεις, συμφόρηση και υψηλά λειτουργικά κόστη.
Στην περίπτωση της Αλεξανδρούπολης, η ΝΜΑ σε συνδυασμό με τη διπλή σιδηροδρομική γραμμή Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς θα μπορεί, με 16 τρένα την ημέρα και περίπου 55 Εμπορευματοκιβώτια (Ε/Κ) ανά τρένο, να διακινήσει πάνω από 200.000 Ε/Κ ετησίως προς την ενδοχώρα των Βαλκανίων, αποφεύγοντας τις καθυστερήσεις και τα τέλη διάπλου των στενών του Βοσπόρου και της Προποντίδας και την εξάρτηση από την εκάστοτε σχετική τουρκική πολιτική. Η συνολική μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων από και προς τη Μαύρη Θάλασσα πλησιάζει τα 1.400.000 ετησίως, γεγονός που καταδεικνύει τη μεγάλη δυναμική της ΝΜΑ και την ικανότητά της να υποστηρίζει σημαντικά διεθνή δίκτυα μεταφορών.
-Ποιες είναι οι στρατηγικές προτεραιότητες και οι αναγκαίες υποδομές για την περαιτέρω ανάπτυξη της ΝΜΑ;
Η δυναμική της περαιτέρω επέκτασης της ΝΜΑ έγκειται στο γεγονός ότι δεν περιορίζεται στη ζήτηση της καθαυτό θαλάσσιας μεταφοράς, αλλά μπορεί να απορροφήσει μερίδιο από τις χερσαίες μεταφορές μέσω συνδέσεων ηπειρωτικών λιμένων στην Ευρώπη και τις όμορες με την ευρωπαϊκή ήπειρο χώρες. Δηλαδή, μπορεί να λειτουργεί ως μία «πλωτή υποδομή», που παρακάμπτει κορεσμένους χερσαίους άξονες και δημιουργεί νέους διαδρόμους, επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας και μείωση του περιβαλλοντικού εξωτερικού κόστους της μεταφοράς.
Επομένως, η στρατηγική προτεραιότητα της ΝΜΑ πρέπει να εστιάζει στη σύνδεση λιμανιών με χερσαίες μεταφορές και σιδηρόδρομους. Αυτό επιτρέπει τη δημιουργία νέων θαλάσσιων υπηρεσιών, την αύξηση της παραγωγικότητας των πλοίων και την ενίσχυση της συνεργασίας πλοίου – τρένου.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην εξυπηρέτηση των νησιών, όπου η πρόσβαση σε ίσες υπηρεσίες παραμένει περιορισμένη, καθώς και στην ανάπτυξη στρατηγικών υποδομών που μεγιστοποιούν την αποδοτικότητα.
Παράλληλα, η εμπειρία από παλαιότερα προγράμματα όπως το Marco Polo δείχνει ότι η χρονική δέσμευση των συμμετεχόντων για σημαντικό διάστημα και η μη επιλεξιμότητα επενδύσεων για πλοίο στο συνολικό επενδυτικό πλάνο μπορεί να περιορίσει την ελκυστικότητα των θαλάσσιων μεταφορών. Για να είναι βιώσιμη μια υπηρεσία NMA, απαιτείται ξεκάθαρη κατανομή κόστους, επιστροφών και επενδύσεων, ώστε οι μεταφορείς να συμμετέχουν ενεργά και η υπηρεσία να παραμένει ανταγωνιστική.
-Ποιος είναι ο ρόλος της Ευρώπης και των ευρωπαϊκών πολιτικών στη στήριξη της ΝΜΑ;
Η στρατηγική της ΝΜΑ δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη. Οι αποφάσεις για υποδομές και προγράμματα πρέπει να λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα και η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών και ευρωπαϊκών μεταφορών.
Η συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις βασίζονται σε ανάλυση δεδομένων και όχι σε υποθέσεις.
Ο ελληνικός ναυτιλιακός κλάδος της Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων χρειάζεται σαφείς πολιτικές στήριξης και χρηματοδότησης που να βελτιώνουν τις υποδομές και να ευνοούν τη δημιουργία νέων αγορών.
-Ποιες είναι, τέλος, οι προοπτικές και τα συμπεράσματα που προκύπτουν για το μέλλον της ΝΜΑ;
Η Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για την Ελλάδα και την Ευρώπη, προσφέροντας οφέλη τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο λειτουργικότητας και μείωσης του κοινωνικού κόστους.
Η σωστή χρήση συνδυασμένων μεταφορών, η διαφάνεια στη διαχείριση κόστους και επενδύσεων, η στρατηγική ανάπτυξη υποδομών και η μακροπρόθεσμη στρατηγική στο ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι καθοριστικά.
Η ελληνική ΝΜΑ έχει τη δυνατότητα να διευρύνει τις αγορές της, να αυξήσει την αποδοτικότητα και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του συστήματος μεταφορών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εφόσον συνδυαστεί με κατάλληλη πολιτική και συνεργασία με πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και ιδιωτικούς φορείς.
Μηνάς Τσαμόπουλος
newmoney.gr.
