Προσκεκλημένος στην εκδήλωση “Hellenism – Vision 2050 – Back to a Sustainable Future” που διοργάνωσε το Ελληνικό Παράρτημα της Λέσχης της Ρώμης, The Club of Rome Hellenic Chapter, ο πρώην Βουλευτής Χίου και υπουργός Κωστής Μουσουρούλης, στην ομιλία του επικεντρώθηκε στις προκλήσεις και τις προοπτικές που επηρεάζουν την πορεία της Ελλάδας. Αναφέρθηκε στις παθογένειες που εμποδίζουν την πρόοδο ενώ πρότεινα συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις για μια ανθεκτική και αυτοδύναμη Ελλάδα.
Στην ίδια εκδήλωση ευχαρίστησε θερμά τον Πρόεδρο κ. Μαυρειδόπουλο, για την τιμητική διάκριση που του απένειμε, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά του στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας.
Σχετικά με τη Λέσχη της Ρώμης, The Club of Rome: Είναι μια διεθνής ΜΚΟ που ιδρύθηκε το 1968 από επιφανείς προσωπικότητες της πολιτικής, της επιστήμης και των επιχειρήσεων, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει επάνω στις παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η οικονομική ανάπτυξη και οι κοινωνικές ανισότητες. Με αφετηρία το ιστορικό έργο «Τα Όρια της Ανάπτυξης» (1972), η Λέσχη συνέχισε να προτείνει λύσεις σε παγκόσμια ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας. Το Ελληνικό Παράρτημα, The Hellenic Chapter of the Club of Rome, ιδρύθηκε το 2008, και συγκεντρώνει διακεκριμένα στελέχη του ακαδημαϊκού, διπλωματικού και επιχειρηματικού χώρου, με στόχο την προώθηση των ιδεών και του έργου της Λέσχης στην Ελλάδα.
Στην εκδήλωση συμμετείχαν επίσης οι εξαιρετικοί ομιλητές κκ. Αλέξανδρος Κωστόπουλος, CEO FORESIGHT | Strategy & Communications, ΔΣ Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, American-Hellenic Chamber of Commerce, Dionysia-Theodora Avgerinopoulou, Βουλευτής Ηλείας και Πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Προστ. Περιβάλλοντος της Βουλής, Δανάη Μπεζαντάκου Danae Bezantakou, CEO της Navigator Ltd, και Αλέξιος Ντόνας, Πρόεδρος @Eurohellenic-foundation.eu
Την εκδήλωση χαιρέτησε ο Πρόεδρος της Λέσχης της Ρώμης Paul Shrivastava και συντόνισε η αν. Καθηγήτρια Περιφερειακής Ανάπτυξης κα Βίκυ Δεληθέου.
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία του, με τίτλο «2050: Η πορεία της Ελλάδας στην παγκόσμια σκηνή – Θεσμοί, οικονομία, κοινωνία»*
2050: Η πορεία της Ελλάδας στην παγκόσμια σκηνή – Θεσμοί, οικονομία, κοινωνία.
Η Λέσχη της Ρώμης δεν είναι μια συνηθισμένη ΜΚΟ. Αφύπνισε τη συνείδησή μας απέναντι στο περιβάλλον. Με τη θρυλική μελέτη «Τα Όρια της Ανάπτυξης» έδειξε το δεσμό του με την οικονομία και ανέδειξε τη βιώσιμη ανάπτυξη ως ανάγκη επιβίωσης και όχι ως τρόπο διαβίωσης.
Αισθάνομαι λοιπόν τιμή για την πρόσκληση του ελληνικού Παραρτήματος, αλλά και ενθουσιασμό κ. Πρόεδρε για το θέμα της αποψινής βραδιάς. Ο Ελληνισμός είναι η ζώσα παρουσία ενός πολιτισμού που προσέφερε στον άνθρωπο θεμελιώδεις βάσεις για να εξελιχθεί -επιστήμη, φιλοσοφία, τέχνη, πολιτική.
Η ελληνική διασπορά σε πρώτο ρόλο- θεματοφύλακα της αξίας του Ελληνισμού, πασχίζει να διατηρήσει αλλά και να ανανεώσει την ταυτότητά του, όχι πάντα με επιτυχία. Το ερώτημα είναι πως εμείς, στο εθνικό κέντρο, προσεγγίζουμε τον Ελληνισμό: με τυπικές αναφορές στο ένδοξο παρελθόν ή με ουσιαστική προσπάθεια να ξαναγίνει παγκόσμιο σημείο αναφοράς;
Ξεκινώντας από την πρόκληση αυτή, αφού δείξω ορισμένα παθογόνα εμπόδια, θα καταλήξω στους κρίσιμους στόχους και τις προϋποθέσεις για την υπέρβασή τους.
Ας δούμε 4 παγκόσμια εμπόδια που θα μας επηρεάσουν στο μέλλον. 1) Η εκτόξευση του πληθυσμού στα 10 δισ. και των αναγκών της ανερχόμενης Αφρικής και Ασίας, θα αυξήσει τη ζήτηση ενέργειας και θα απορροφήσει μεγάλο μέρος του οφέλους των ΑΠΕ, εκτός αν υπάρξουν συγκλονιστικές εξελίξεις στις τεχνολογίες αποθήκευσης. Αν όχι, πετρέλαιο και αέριο θα παραμείνουν, αλλά πιο ακριβά λόγω της στασιμότητας στις υποδομές παραγωγής και χερσαίας διαμετακόμισης. 2) Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής θα αυξήσει την παραγωγικότητα, αλλά θα πλήξει τη συνοχή των κοινωνιών λόγω την άνισης πρόσβασης των πληθυσμών σε υποδομές και δεξιότητες. 3) Η μαζική αστικοποίηση θα συγκεντρώσει τον πλούτο στις πόλεις, η ζωή θα είναι μεν καλύτερη λόγω της «έξυπνης» διαχείρισης των αναγκών, αλλά η περιφέρεια θα οδηγηθεί σε παρακμή. 4) Ο ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε φυσικούς πόρους και για τεχνολογική υπεροχή, θα πολλαπλασιάσει τους πολέμους, όχι πια με τη συμβατική τους μορφή, αλλά με τη μορφή κυβερνοεπιθέσεων, εμπορικών περιορισμών και οικονομικών κυρώσεων. Η δυναμική αυτή ήδη αντανακλάται στους στόχους του ετερόκλητου συνασπισμού των BRICS Plus, ο οποίος διευρύνεται προς τα 30 μέλη φιλοδοξώντας να ανατρέψει τη δυτική κυριαρχία με όχι και τόσο θεμιτά και δημοκρατικά μέσα. Το ερώτημα είναι αν οι σημερινές δομές πολυμερούς συνεργασίας μπορούν πλέον να επιτυγχάνουν κοινές προσεγγίσεις.
Κατεβαίνοντας κλίμακα, η Ε.Ε. αντιμετωπίζει πρόσθετες ενδογενείς προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού, που πιέζει το κοινωνικό κράτος, οι οικονομικές ανισότητες, που διευρύνουν το χάσμα Βορρά-Νότου, το μεταναστευτικό, που διχάζει τις κοινωνίες, και η άμυνα, που αυξάνει τις δαπάνες. Οι επιπτώσεις των προκλήσεων αυτών θα απειλήσουν την ενότητα, παρά τις θετικές προοπτικές στον τομέα των επενδύσεων. Αλλά και εδώ πρέπει να κρατήσω μια επιφύλαξη: εάν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση θα αποδώσουν τα αναμενόμενα, και αν είναι εφικτή η βιομηχανική αναζωογόνηση, όπως προτείνουν στις εκθέσεις τους ο Enrico Letta και ο Mario Draghi και προαναγγέλλει η κα von der Leyen. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ πρέπει να κινηθεί προς μια ομοσπονδιακή δομή, ενισχύοντας τις εξουσίες των θεσμικών οργάνων, ώστε να λαμβάνονται άμεσες και συντονισμένες αποφάσεις σε κρίσιμα ζητήματα παγκοσμιοποίησης, οικονομίας, άμυνας και εξωτερικής πολιτικής.
Θα ήθελα να σταθώ σε τρεις παράγοντες που διαφοροποιούν τον Βορρά από το Νότο και μας αφορούν. 1) Στον Βορρά, ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, οι ισχυροί θεσμοί και τα αυστηρά πλαίσια διαχείρισης, αντικατοπτρίζονται στα υψηλά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης, σε αντίθεση με το Νότο ο οποίος αντιμετωπίζει οικονομική αστάθεια και εξάρτηση. 2) Στον Βορρά, η διαφάνεια και η αξιοκρατία αντικατοπτρίζονται στην καλή λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Αντίθετα, στο Νότο, οι αξίες αυτές αποδυναμώνονται λόγω των πελατειακών δικτύων και της βαρύτητας των διαπροσωπικών σχέσεων στην οικονομική δραστηριότητα. 3) Στον Βορρά, η πραγματικά ανεξάρτητη δικαιοσύνη, καταδίκασε έναν πρώην πρόεδρο, τον Nicolas Sarkozy, σε φυλάκιση για υποθέσεις αθέμιτης άσκησης επιρροής. Αντίθετα, στον Νότο, υπάρχει μακρά παράδοση ασυλίας για τα πολιτικά πρόσωπα.
Όσα προανέφερα μας κατευθύνουν στο αυτονόητο ερώτημα: «Με ποιο όραμα, ποιο σχέδιο, ποιες προϋποθέσεις και ποιο πολιτικό προσωπικό θα πορευτούμε προς το 2050»; Να το θέσω πιο τεχνικά: «Πως θα θεραπεύσουμε παθογένειες ώστε να αξιοποιήσουμε τις πραγματικές μας δυνατότητες προετοιμάζοντας ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές»;.
Ας δούμε την ωμή πραγματικότητα. 1) Η χώρα είναι ευάλωτη γιατί δεν σχεδιάζει σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά λειτουργεί αντιδραστικά με βραχυπρόθεσμους στόχους. 2) Η τάση να προτάσσουμε το ατομικό συμφέρον έναντι του συλλογικού, που εκδηλώνεται με την παραβίαση των νόμων, δυσχεραίνει την επίτευξη στόχων που απαιτούν δεσμεύσεις και θυσίες. 3) Οι συγκρούσεις συμφερόντων εμποδίζουν τη συναίνεση ακόμα και σε στοιχειώδεις μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα αυτών των διαπιστώσεων είναι η υψηλή οικονομική εξάρτηση, η χαμηλή διαφοροποίηση της οικονομίας, η εστίαση σε παραδοσιακούς τομείς, το τεράστιο ποσοστό αυτό-απασχόλησης και, γενικά, ότι περιορίζει τις αναπτυξιακές μας δυνατότητες. Δείκτες όπως το χρέος, η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα, οι επενδύσεις, οι εξαγωγές, αλλά και το δημογραφικό, το επιβεβαιώνουν. Η επιμονή των αδυναμιών αυτών, παρά τις εμβληματικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια, αποκαλύπτει ένα φαύλο κύκλο, όπου οι χαμηλές επιδόσεις της οικονομίας εμποδίζουν την υψηλή απόδοση των μεταρρυθμίσεων και, αντίστροφα, η περιορισμένη απόδοση των μεταρρυθμίσεων εμποδίζει την ανάπτυξη της οικονομίας.
Είναι βέβαιο ότι οι αδυναμίες αυτές, μαζί με τις ιδιομορφίες της κοινωνίας, απομακρύνουν ικανούς ανθρώπους από τα κοινά και υποβαθμίζουν την ποιότητα της πολιτικής αντιπροσώπευσης, τόσο στο επίπεδο της επάρκειας, όσο και στο επίπεδο της συμπεριφοράς. Η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδίου αφήνει χώρο για επιφανειακές πολιτικές που αποσκοπούν κυρίως στη δημιουργία εντυπώσεων. Η έλλειψη εμπιστοσύνης τροφοδοτεί μια γενικότερη απαξίωση της πολιτικής. Η έλλειψη ενότητας ευνοεί τις ατέρμονες αντιπαραθέσεις επί παντός επιστητού. Τα μεμονωμένα κρούσματα διαφθοράς και νεποτισμού γενικεύουν μια αντίληψη ότι η πολιτική είναι μέσο για την εκπλήρωση ιδιοτελών σκοπών. Είναι και άλλα. Στη επιλογή των υποψήφιων βουλευτών συχνά υπερτερεί η κομματική νομιμοφροσύνη και όχι κάποια θεσμική διαδικασία ουσιαστικής αξιολόγησης. Επίσης, η πολιτική παράδοση πριμοδοτεί τους πρόθυμους και ικανούς να εξυπηρετούν επιμέρους αιτήματα και, το χειρότερο, να υπηρετούν επιμέρους συμφέροντα. Τέλος, ένα ακέραιο άτομο μπορεί εύκολα να βρεθεί στο στόχαστρο συμφερόντων ή να γίνει στόχος τοξικών σχολίων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι σαφές ότι η έκθεση σε αυτό το περιβάλλον δεν είναι εύκολη, ειδικά όταν η σύγχρονη πολιτική απαιτεί πλήρη αφοσίωση, συχνά εις βάρος μιας ισορροπημένης προσωπικής ζωής. Αν όμως η πολιτική σκηνή δεν προσελκύσει ικανά άτομα, οι φαύλοι κύκλοι θα διαιωνίζονται.
Ακούστε μερικά ονόματα βουλευτών της πρώτης μεταπολιτευτικής Βουλής και σκεφτείτε ότι σκέφτομαι και εγώ: Αβέρωφ, Μαύρος, Στεφανόπουλος, Κανελόπουλος, Έβερτ, Στασινόπουλος, Πεσμαζόγλου, Μαγκάκης, Αλευράς, Βαρβιτσιώτης, Παπαληγούρας, Σουφλιάς, Μπούτος, Παπαδόγγονας, Τσαλδάρης, Ηλιού, Παπαρηγόπουλος, Παπακωνσταντίνου, Βλάχου, Τσουδερού και πολλοί άλλοι.
Η κατάσταση στην αυτοδιοίκηση φαίνεται συγκριτικά βελτιωμένη γιατί η σχετική ανεξαρτησία την καθιστά πιο ελκυστική, αν και επηρεάζεται από τις ίδιες παθογένειες, αλλά σε διαφορετική κλίμακα. Οι πελατειακές σχέσεις και οι κομματικές εξαρτήσεις παραμένουν ισχυρές, κάτι που συχνά περιορίζει την αντικειμενικότητα, όπως και τα φαινόμενα κακοδιαχείρισης, παρά τις προσπάθειες για αυστηρότερο έλεγχο και λογοδοσία. Επιπλέον, οι πόροι δεν είναι πάντα επαρκείς σε σχέση με τις ανάγκες, ενώ δεν υπάρχει πάντα προσωπικό κατάλληλο να διαχειριστεί τις σύγχρονες προκλήσεις. Τέλος, οι αντιπαραθέσεις με το κέντρο είναι συχνές, είτε για λόγους πολιτικούς, είτε λόγω της εκεί συγκέντρωσης των εξουσιών, γεγονός που δυσχεραίνει την αντιμετώπιση των τοπικών προβλημάτων. Οι περιφερειάρχες και οι δήμαρχοι είναι τα κεντρικά πρόσωπα. Κάποιοι, συνήθως σε περιοχές υψηλής ανάπτυξης, ξεχωρίζουν για την ικανότητά τους να διαχειρίζονται καλά τις τοπικές υποθέσεις, με σχέδιο και διαφάνεια, βελτιώνοντας τις υποδομές και τις υπηρεσίες και προσελκύοντας επενδύσεις. Άλλοι, σπαταλούν πόρους και χάνουν ευκαιρίες ανάπτυξης, ή εμπλέκονται σε περιπτώσεις διαφθοράς.
Λύσεις υπάρχουν. Θεωρώ σημαντική μια νέα περιφερειακή διαίρεση της χώρας με μεγαλύτερες περιφέρειες, το ανώτερο πέντε, με μητροπολιτικούς δήμους, τουλάχιστον δέκα, και με μικρότερους δήμους εκεί όπου τα γεωγραφικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά το απαιτούν και το επιβάλουν. Το Γαλλικό μοντέλο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρότυπο για τη μεταρρύθμιση αυτή. Οι Γάλλοι εφαρμόζουν πολυετή Contrats de Plan État-Région, ή Συμβάσεις Προγραμματισμού μεταξύ του κράτους και των 18 περιφερειακών διοικήσεων. Κάθε σύμβαση διαρκεί πέντε έως επτά χρόνια και βασίζεται σε προτεραιότητες που καθορίζονται από κοινού. Οι Δήμοι μετέχουν σε όλα τα στάδια του προγραμματισμού, όπως και στην υλοποίηση, υποστηρίζοντας τη διαδικασία αδειοδοτήσεων, και συγχρηματοδοτώντας τα έργα που εξυπηρετούν τις τοπικές ανάγκες.
Για να μην μακρηγορώ. Δυο είναι τα ζητήματα στα οποία πρέπει να συγκεντρωθούμε: 1) Η υιοθέτηση ενός στρατηγικού οράματος που θα αφυπνίσει τη συλλογική συνείδηση, θα θέσει το κοινό συμφέρον πάνω από το ατομικό και θα προτάξει τη συνεργασία για την υλοποίησή του, όπως συνέβη στιγμιαία με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. 2) Η αναδιοργάνωση του θεσμικού και πολιτικού ιστού της χώρας, με αφετηρία το Σύνταγμα και με έμφαση στη βέλτιστη λειτουργία των κομμάτων, της κυβέρνησης, του κοινοβουλίου, της δικαιοσύνης, των ανεξάρτητων αρχών και των ΜΜΕ. Πρόσφατα, οι Νομπελίστες οικονομολόγοι Ρόμπινσον, Τζόνσον και Ατζέμογλου, απέδειξαν την ευθεία σύνδεση της ευημερίας με την ποιότητα του θεσμικού ιστού. Θεσμοί που λειτουργούν με ανεξαρτησία, διαφάνεια, αποδοτικότητα και λογοδοσία, δεν κάμπτονται, δεν παρακάμπτονται και δεν εργαλειοποιούνται. Χώρες με αναξιόπιστους θεσμούς βυθίζονται στη διαφθορά, η οποία, σε συνδυασμό με την ατιμωρησία, αυξάνει την κοινωνική ανοχή στη συναλλαγή και διαβρώνει τον κοινωνικό ιστό.
Αναζητώντας ουσιαστική απάντηση στο ερώτημα «Πως να πορευτούμε προς το 2050;» θα εστιάσω σε 7 προϋποθέσεις πολιτικού χαρακτήρα: 1) Πολυετές εθνικό σχέδιο, με ενσωματωμένες μεταρρυθμίσεις και στρατηγικές εφαρμογής, ώστε να περιορίζεται η ανάγκη για βραχυπρόθεσμες και αποσπασματικές πολιτικές. 2) Οικονομικά πρότυπα βασισμένα στην καινοτομία, ικανά να διαφοροποιήσουν τη δομή της οικονομίας, να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά της και να προάγουν τη στρατηγική μας αυτονομία. 3) Οικονομική πολιτική προσανατολισμένη στη βιομηχανία, με έμφαση στην αμυντική και τη ναυπηγική, και στην προσέλκυση εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, αφού διαμορφωθεί ένα περιβάλλον φιλικό, αντιγραφειοκρατικό και με διαφανή κίνητρα. 4) Επανεξέταση ζητημάτων όπως η περιφερειακή διαίρεση της χώρας, το όριο εισόδου των κομμάτων στη βουλή και οι κανόνες για πολιτικές συμμαχίες, το ασυμβίβαστο των ιδιοτήτων του υπουργού και του βουλευτή και η θέσπιση ανώτατου ορίου θητείας, ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας, τα κριτήρια επιλογής δικαστών και εισαγγελέων και η αξιοποίηση της τεχνολογίας στη δικαιοσύνη, η ανεξάρτητη αξιολόγηση και ο έλεγχος του πολιτικού και διοικητικού προσωπικού, καθώς και των κυβερνητικών προγραμμάτων. 5) Παιδεία που δεν θα περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά θα διαμορφώνει πολίτες με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, έτοιμους να ηγηθούν, και εκπαίδευση που θα εφοδιάζει με τις απαραίτητες δεξιότητες. 6) Ανάπτυξη που θα αφορά όλη την επικράτεια, με πολιτικές που εστιάζουν στις τοπικές ανάγκες και δυναμικές, αναβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής και διασφαλίζουν ότι όλοι έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. 7) Αντιπροσώπευση από ικανό πολιτικό προσωπικό με γνώσεις και με γνήσια σύνδεση με τους πολίτες. Ίσως τότε πάψει ο «Κανένας» να θεωρείται η καταλληλότερη επιλογή για πρωθυπουργός.
Οι ευκαιρίες δεν θα λείψουν. Υπολογίζω ότι έως το 2050 θα εμφανισθούμε στην κάλπη οπωσδήποτε 16 φορές: τουλάχιστον 6 σε εθνικές εκλογές για την ανάδειξη 300 βουλευτών, 5 φορές σε ευρωπαϊκές εκλογές για την ανάδειξη 21 ευρωβουλευτών, 5 φορές σε περιφερειακές εκλογές για την ανάδειξη 13 περιφερειαρχών και 600-650 συμβούλων και 5 φορές σε δημοτικές εκλογές για την ανάδειξη 332 δημάρχων και 8.000-9.000 συμβούλων, χωρίς να υπολογίζω τυχόν επαναληπτικές διαδικασίες. Αν υποθέσουμε ότι όλοι οι εκλογικοί κύκλοι συμπίπτουν στο ίδιο έτος, ο συνολικός αριθμός υποψηφίων από όλα τα κόμματα και τους συνδυασμούς, μπορεί να φτάσει τα 140.000 άτομα.
Αν η χώρα εκπληρώσει τις προϋποθέσεις αυτές, θα αναδειχθεί ως κύριος παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο, διεκδικώντας μεγαλύτερο ρόλο σε ευρωπαϊκό και, γιατί όχι, σε παγκόσμιο επίπεδο. Τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο. Αν όμως αποτύχει, θα μείνει αναπτυξιακά στάσιμη, οικονομικά εξαρτημένη και ευάλωτη στις εντάσεις που θα συνεχίζουν για πολλές δεκαετίες, λόγω του άσβεστου πόθου της Τουρκίας για αναθεώρηση των γεωπολιτικών ισορροπιών σε βάρος της Ελλάδας. Και ακόμα χειρότερα, δεν θα σιωπήσουν οι ακραίες φωνές που σήμερα, με απλουστεύσεις και κούφιο λόγο, προσελκύουν όσους νιώθουν απογοήτευση, ανασφάλεια ή αποκλεισμό.
Στη φημισμένη ομιλία του για την κατάκτηση της Σελήνης το 1962, στο Πανεπιστήμιο Rice στο Χιούστον του Τέξας, ο John F. Kennedy κάλεσε τους νέους να αναδείξουν τις δυνατότητές τους επιδιώκοντας δύσκολους στόχους: «Επιλέγουμε να πάμε στη Σελήνη σε αυτή τη δεκαετία, όχι επειδή είναι εύκολο, αλλά επειδή είναι δύσκολο, επειδή αυτός ο στόχος θα μας εξυπηρετήσει στο να οργανώσουμε και να μετρήσουμε τις καλύτερες δυνάμεις και ικανότητές μας». Η φράση αυτή αναδείκνυε τη μεγάλη ιδέα της προσαρμογής των ικανοτήτων σε υψηλότερο επίπεδο, ώστε να επιτυγχάνονται στόχοι που αρχικά φαίνονται ακατόρθωτοι. Είναι γνωστό ότι η συγκεκριμένη ομιλία ενέπνευσε τη νέα γενιά να οραματιστεί το μέλλον με αισιοδοξία και έθεσε τις βάσεις για τις επιτυχίες της NASA.
Σήμερα, η δική μας μεγάλη ιδέα πρέπει να είναι η ενίσχυση του Ελληνισμού ως δύναμης πολιτισμού, δημιουργίας και συνοχής. Αυτή η ιδέα μπορεί να γίνει το όραμα που θα ενώνει και θα εμπνέει -εδώ, στην Ανατολική Μεσόγειο και πέρα από αυτήν, όπου υπάρχουν Έλληνες. Αρκεί να αλλάξουμε νοοτροπίες, να συγκεντρώσουμε ικανότητες και να συνθέσουμε δυνατότητες για να οικοδομήσουμε ανθεκτικούς θεσμούς και οικονομία. Αυτή πρέπει να είναι η δέσμευση του πολιτικού μας συστήματος, πέρα από αριθμούς και στατιστικές.
Κλείνοντας, θα δανειστώ από τα απομνημονεύματά του στρατάρχη Montgomery τα παρακάτω λόγια: «Κανένας ανώτερος διοικητής δεν μπορεί να επιτύχει εάν δεν μπορέσει να καταλάβει τη μεταχείριση του ανθρώπου στον πόλεμο. Κατά πρώτο λόγο οι μάχες κερδίζονται στις καρδιές των ανθρώπων. Εάν τη χάσει τη μάχη αυτή θα πετύχει λίγα πράγματα». Εάν ο Ελληνισμός χρησιμοποιήσει τις καλύτερες δυνάμεις και ικανότητές του, η Ελλάδα θα έχει ένα μέλλον αντάξιο της ιστορίας της. Αυτή η μάχη μόνο στις καρδιές όλων των Ελλήνων κερδίζεται.
Σας ευχαριστώ πολύ.
