Με αφορμή ένα αντίτυπο της πρώτης έκδοσης του συγγράμματος «Dei delitti e delle pene”, του ριζοσπάστη ιταλού νομικού Καίσαρα Μπεκαρία του 18ου αιώνα που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1802 σε ελληνική μετάφραση του Διαμαντή Κοραή ξετυλίγεται μια συναρπαστική ιστορία στην οποία συμπλέκονται άνθρωποι των γραμμάτων, εκδότες, παλαιοβιβλιοπώλες, βιβλιοσυλλέκτες, αγεφύρωτες προσωπικές σχέσεις, δωρεές και κληροδοτήματα σε βιβλιοθήκες και ιστορικά γεγονότα όπως η γαλλική επανάσταση και ο σεισμός της Χίου του 1881. Το άρθρο, που δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού ΚΑΜΠΑΝΕΣ (τχ. 26, Μάιος 2025) του «Γυναικείου Συνδέσμου Οι φίλοι του χιώτικου χωριού», σε επιμέλεια της κ. Μαρίας-Μαρκέλλας Βαρώνη, υπογράφει ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής κ. Κωνσταντίνος Χούλης.
Στην εξιστόρηση της πορείας που ακολούθησε το αντίτυπο Περὶ Ἁμαρτημάτων καὶ Ποινῶν το οποίο απέκτησε και υπέγραψε πιθανόν στο Βουκουρέστι ο συλλέκτης Κωνσταντίνος- Αγαθόφρων Νικολόπουλος, σύγχρονος του Κοραή και θαυμαστής του στο Παρίσι, με καταγωγή από την Ανδρίτσαινα της Αρκαδίας. Το αντίτυπο αυτό κατέληξε στη συλλογή του Γεωργίου Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, που από το Παρίσι μεταφέρθηκε στην Αθήνα, για να πωληθεί τελικά στο ελληνικό κράτος και να διαμελισθεί ανάμεσα στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στη Βιβλιοθήκη «Ιωάννης Συκουτρής» της Ακαδημίας Αθηνών. Συμπερασματικά, θέτονται δύο κομβικής ηθικής σημασίας προβλήματα: αυτό του διαμελισμού των συλλογών και της έκδοσης σχετικών καταλόγων ώστε να διασφαλίζεται η ακεραιότητα των δωρεών. Και τα δύο αυτά προβλήματα αντιμετωπίζει η Βιβλιοθήκη «Κοραής», στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται το κληροδότημα του Κοραή προς τη γενέτειρα του πατέρα του, τη Χίο.
Η σύγκριση που μοιραία προκύπτει με τις δύο άλλες βιβλιοθήκες που υποδέχθηκαν ανάλογες δωρεές ή συλλογές, δηλαδή τη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας στην οποία φυλάσσεται η συλλογή του Νικολόπουλου και τη Βιβλιοθήκη «Ιωάννης Συκουτρής» της Ακαδημίας Αθηνών που φυλάσσει μέρος της συλλογής Μαυροκορδάτου-Μπαλτατζή, αποκαλύπτει παραλείψεις και ολιγωρίες που ακόμα στιγματίζουν τη Βιβλιοθήκη «Κοραής» η οποία, εκτός από το όνομα, δεν έχει ακόμα αναδείξει επαρκώς τη συλλογή του μεγαλύτερου ευεργέτη της και του σημαντκώτερου λογίου του νεοελληνικού Διαφωτισμού, αυτονομώντας την, συντηρώντας τα αντίτυπα που τη συναπαρτίζουν και δημοσιεύοντας τεκμηριωμένο κατάλογο. Δεν είναι ποτέ αργά να συμπληρωθούν αυτά τα κενά ώστε η βιβλιοθήκη «Κοραής» να τιμήσει την αξιοζήλευτη θέση της τρίτης, στην κατάταξη, ελληνικής βιβλιοθήκης.